Aldona Anna (ur. ok. 1312 roku, zm. w 1339 w Krakowie) była księżniczką litewską i królową Polski z dynastii Giedyminowiczów, córką wielkiego księcia Litwy Giedymina.
Krótki życiorys Aldony Anny Giedyminówny
Aldona Anna Giedyminówna była księżniczką litewską i królową polski jako żona Kazimierza III Wielkiego. Była jedną z sześciu córek księcia Giedymina – władcy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Nie da się wskazać dokładnego czasu narodzin Aldony Anny. Prawdopodobnie przyszła na świat około lat 1311 – 1313. W 1325 roku doszło do powstania sojuszu pomiędzy Giedyminem a władcą Polski Władysławem Łokietkiem. Przypieczętowano go właśnie małżeństwem pomiędzy córką litewskiego księcia a polskim sukcesorem, Kazimierzem.
Litwinka przybyła do Krakowa w 1325 roku. Przyjęła tam chrzest i otrzymała imię Anna. Ślub miał miejsce po kilku miesiącach. Związek Aldony Anny z Kazimierzem nie spełnił jednak oczekiwań żadnej ze stron. Teściowa Litwinki, królowa Jadwiga, po śmierci Władysława Łokietka usiłowała podważyć nadchodzącą koronację Aldony Anny.
Oceniano ją jako całkiem frywolną, ale i niezdolną do spełniania obowiązków, jakie przynależały monarchini. Słabość jej pozycji polegała też na tym, że mężowi urodziła dwie córki, natomiast żadnego syna.
Królowa zmarła w 1339 roku w niejasnych okolicznościach. Krakowska kornika Traski mówi, że „strasznym losem z tego świata zeszła”.
Rozszerzona biografia Aldony Anny Giedyminówny
Na temat jej wczesnego życia nie wiemy zbyt wiele. Była córką wielkiego księcia litewskiego, Giedymina oraz prawdopodobnie jego żony Jewny. Wątpliwości wzbudza moment jej przyjścia na świat – uważa się, że przyszła na świat pomiędzy rokiem 1309 a 1313. Ze względu na to nie ma obecnie pewności, ile dokładnie Aldona miała lat, gdy ze względu na przymierze polsko-litewskie zaręczono ją z najmłodszym synem Władysława Łokietka, czyli Kazimierzem. Ojciec Kazimierza zdecydował, że wykorzysta go, by poprawić stosunki z sąsiednią Litwą. Trudno było wtedy przypuszczać, że efektem tego będzie krótkotrwały sojusz, a w dalszej perspektywie krok decydujący do zawarcia w przyszłości unii Polski z Litwą.
Aldona przybyła do Polski jako młoda dziewczyna – miała wówczas kilkanaście lat. Aby zostać małżonką polskiego księcia, musiała ulec gruntownej katechizacji, przyjąć następnie chrzest i zmienić swe wyznanie. Z pogańskiej Aldony chrzest zmienił ją w Annę, gdyż to właśnie imię przybrała ona 30 kwietnia 1325 roku. Ślub młodej pary odbył się w październiku tego samego roku w Krakowie. W posagu Aldona Anna wniosła Kazimierzowi nie lada dar, gdyż przywiozła ze sobą ponad 20 tys. polskich jeńców przetrzymywanych dotychczas na Litwie.
Dobra małżonka, ale niewierny mąż
Podobno Kazimierz nie był wcale zachwycony wizją ślubu z Aldoną, pomimo tego, że źródła nie mówią o brakach w jej urodzie. Jego opór był tymczasem podobno tak wielki, że do samego ołtarza został on doprowadzony siłą.
Mimo to wynikło z tego małżeństwo całkiem szczęśliwe. Badacz epoki, Jan Korwin Kochanowski, stwierdził: „Kazimierz zyskiwał w Aldonie (…) żonę młodą, żywego, wesołego temperamentu i litościwego serca, która go przywiązać do siebie umiała. Różnice wychowania, tradycyi i obyczajów, które na pogańskim dworze Gedymina, pomimo ciągłych jego stosunków z niemiecczyzną Krzyżacką, mało się zapewne od zupełnego barbarzyństwa różniły, zatrzeć się dały dzięki wrażliwości i młodemu dziecięcemu niemal wieku Aldony. Zachowała ona jednak do zgonu zamiłowanie do hucznych zabaw wschodnich i pstrych strojów, igrzysk i męzkich rozrywek”. Wydaje się więc wobec tego, że Aldona i Kazimierz odnajdywali wspólny mianownik i darzyli siebie uczuciem. Wszystko wskazuje również na to, że Anna, zarówno będąc żoną księcia, jak i królową, była postacią bardzo barwną i niecierpiącą nudy. Kochała dobrą muzykę, śpiew, różne zabawy, a także długie przejażdżki konne. Nie posiadała jednak – jak zwykło się przypuszczać – dużego wpływu na swego ślubnego, sprawowała raczej funkcję pocieszycielki niż doradczyni, i nie brała udziału w procesach decyzyjnych, nawet gdy chodziło o zamążpójścia jej własnych córek – Elżbiety oraz Kunegundy. Pomimo wszystkich swych zalet małżeństwo Aldony i Kazimierza nie należało bynajmniej do idealnych, a wszystko przez potwierdzoną historycznie niewierność męża, przy czym wiele w tym plotek i demonizacji.
Nielubiana poganka
Ze względu na swoje pierwotne wyznanie Aldona nie była lubiana przez poddanych. Oczywiście oficjalnie była już chrześcijanką, lecz pomimo tego w dalszym ciągu lubiła pogański obrządek. Doprowadziło to m.in. do jej konfliktu z teściową, mianowicie królową Jadwigą Bolesławówną, która nie przepadała za swoją synową już to od samego początku. Poza tym żona jej syna była w przekonaniu Jadwigi zbyt głośna, a i do polityki nie wnosiła zbyt wiele, gdyż nie była tym zainteresowana, co także nie podobało się Jadwidze. Gdy w 1333 r. odszedł król Władysław Łokietek, a nowym władcą został Kazimierz, Jadwiga, według źródeł, sprzeciwiała się koronowaniu Aldony, wciąż uważając siebie za tą prawdziwą królową. Do namaszczenia nowej władczyni jednak ostatecznie doszło, lecz dopiero wtedy, gdy Kazimierz zdołał nakłonić matkę do opuszczenia dworu.
Królowa nie nacieszyła się panowaniem nazbyt długo. Po sześciu latach od koronacji Aldona Anna zmarła i do dziś nie wiadomo, z jakiej to przyczyny. Najprawdopodobniej powodem bezpośrednim była choroba, lecz mówiono, że zmarła śmiercią straszną, wręcz nienaturalną – cokolwiek to miało wtedy znaczyć. Sugerowano nawet, że to król Kazimierz zlecił jej zabójstwo lub że to ona sama doprowadziła się do grobu, folgując sobie podczas mocno zakrapianych zabaw, co świadczy jedynie o tym, że nie była ceniona zbyt wysoko.
Ciekawostki o Aldonie Annie Giedyminównie
- Budziła szczerą i dość głęboką niechęć polskich biskupów, ale i samego papieża. Oskarżano ją bowiem o chrzest pozorny, a to ze względu na fakt, iż księżniczka lubiła suto zakrapiane zabawy, będąc osobą szczerze głośną i bezceremonialną.
- Kazimierz zdradzał Annę, co było w tamtych czasach rzeczą powszednią (ona nie pozostawała mu ponoć dłużną).
- Sojusz z Litwą przeprowadzony na bazie małżeństwa Aldony z Kazimierzem okazał się być jednak dla Polski mało przydatny oraz nietrwały.
- Anna Aldona Giedyminówna umarła w niejasnych okolicznościach, jednak zwykło się wśród współczesnych uważać, że śmierć jej była po prostu “straszna”.
Źródła
- Kienzler I., Król Kazimierz. Wielki bigamista, Warszawa 2013.
- Kochanowski J.K., Kazimierz Wielki. Zarys żywota i panowania, Warszawa 1900.
- Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław 2004.
- https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/aldona-anna-giedyminowna-1339/