Auguste Comte (1798–1857) był francuskim filozofem, który znacznie rozwinął dziedzinę nauk społecznych, nadając jej nazwę „socjologia” i wywierając wpływ na wielu XIX-wiecznych intelektualistów społecznych. Podzielił badane zagadnienia na dwie kategorie: siły spajające społeczeństwo („statyka społeczna”) i tą, która napędza zmiany społeczne („dynamika społeczna”). Pomysły Comte’a i wykorzystanie metod naukowych znacznie przyczyniły się do postępu w dziedzinie badań socjologicznych.
Spis treści
Auguste Comte – biografia
Młodość
Auguste Comte urodził się 19 stycznia 1798 roku w Montpellier, we Francji. Przyszedł na świat w cieniu rewolucji francuskiej, gdy nowoczesna nauka i technologia dawały początek rewolucyjnym zmianom w kierunku społeczeństwa przemysłowego. W tym czasie społeczeństwo europejskie doświadczało gwałtownych konfliktów skutkując poczuciem jednostkowego wyobcowania. Zaufanie do ustalonych przez wieki wierzeń i instytucji zostało poddane gruntownej krytyce. Pośród całego istniejącego chaosu i niepewności Auguste Comte poświęcił się rozwijaniu filozofii nowego porządku społecznego.
Ojciec Comte, Louis, piastował stanowisko urzędnika skarbowego, który tak jak i matka Comte, Rosalie (Boyer) Comte, był zarówno monarchistą, jak i pobożnym katolikiem. Podczas studiów na Uniwersytecie w Montpellier Comte porzucił te postawy na rzecz republikanizmu inspirowanego rewolucją francuską, co bezpośrednio wpłynęło na jego późniejszą pracę.
W 1814 roku Comte wstąpił do École Polytechnique, okazując się tam genialnym matematykiem i naukowcem. Opuścił szkołę przed jej ukończeniem i osiadł w Paryżu, nie mając żadnego pomysłu na dalsze utrzymanie się. Zarabiał skromnie, ucząc matematyki i dziennikarstwa, studiując jednocześnie ekonomię, historię i filozofię.
W wieku 19 lat Comte spotkał Henri de Saint-Simona, teoretyka społecznego zainteresowanego utopijnymi reformami i wczesnego twórcy europejskiego socjalizmu. Pod głębokim wpływem Saint-Simona Comte został jego sekretarzem i współpracownikiem. W 1824 roku współpraca ta zakończyła się sporem dotyczącym autorstwa pism wydanych pod nazwiskami obojga, lecz mimo to wpływ Saint-Simona na Comte’a odcisnął piętno na całym jego późniejszym życiu intelektualnym.
Idee filozoficzne i socjologia
Auguste Comte samodzielnie opracował doktrynę społeczną opartą na zasadach naukowych. W 1925 roku Comte poślubił Caroline Massin, natomiast w 1826 roku zaczął wygłaszać cykl wykładów dla wybitnych francuskich intelektualistów. Jednak po wyłożeniu około jednej trzeciej z serii tych wykładów, uczony doznał załamania nerwowego. Pomimo okresowej hospitalizacji, w ciągu następnych lat przyszło Comte’owi wydawać cyklicznie główne dzieło, sześciotomowy “Kurs Filozofii Pozytywnej” (Cours de philosophie positive, 1830-1842). W tej pracy Auguste Comte argumentował, że podobnie jak świat fizyczny, społeczeństwo funkcjonuje według własnego zbioru praw.
Idea fix – filozofia pozytywna
Główna idea Comte’a była myślą o konieczności gruntownego zreorganizowania społeczeństwa, które zdaniem uczonego przechodziło głęboki światopoglądowy kryzys. Przyjmując, że organizacja społeczna jest zależna od stanu obyczajów, a stan obyczajów od przyjętego systemu poglądów, istotę owego kryzysu upatrywał w tak zwanej „anarchii umysłowej”. Comte sądził, że początkiem naczelnej próby reorganizacji społecznej musi zostać stworzenie takiego systemu idei, który odpowiadałby współczesnemu stanowi rozwoju statystycznego umysłu ludzkiego, jak i nauk szczegółowych w ogóle. Comte oparł się na przyjętej od Saint-Simona idei o nazwie „prawo trzech stadiów”. W ten sposób uczony ogłosił, że rozwój myśli ludzkiej ewoluuje przez 3 zasadnicze stadia historyczne, a mianowicie:
1) teologiczne (fikcyjne), w którym ludzkość interpretowała zjawiska, odwołując się wprost do bóstw i duchów;
2) metafizyczne (abstrakcyjne), w którym ludzie wyjaśniali bieg zdarzeń za pomocą dość abstrakcyjnych idei, zasad i sił, będących pojęciowymi hipostazami;
3) – stadium pozytywne (naukowe), w którym wysiłek ludzkości koncentruje się na opracowywaniu materiału doświadczalnego, tj. na ustalaniu najpierw faktów a następnie odkrywaniu stałych związków między nimi.
Stadium pozytywnemu, według Augusta Comte’a, powinna odpowiadać poprawna pozytywna filozofia, wolna od metafizyki. Nauka jednak nie miała być prostą rejestracją faktów, lecz odkrywaniem w nich współwystępowania i następstwa pewnego porządku, czyli praw, których poznawanie pozwala ludziom kontrolować i przewidywać zachodzące zjawiska. Nauka, według uczonego, powinna się ograniczać do poznania względnego, umożliwiającego żywą realizację hasła savoir pour prévoir (“wiedzieć, aby przewidzieć”), przy jednoczesnej rezygnacji z poznania prawd absolutnych.
Wszystkie głoszone nauki Auguste Comte starał się scalić w jeden spójnie skompletowany system, co przejawiło się m.in. w jego idei klasyfikowania nauk wg stopnia przedmiotowej złożoności. Nauki tworzyły w ten sposób logiczny szereg, zaczynający się od matematyki, a obejmujący następnie to, co mieści się w pojęciu astronomii, fizyki, chemii i biologii, kończąc się na socjologii jako na nauce najbardziej złożonej, będącej koroną wieńczącą system wiedzy pozytywnej.
Życie osobiste w cieniu pracy naukowej
Wysiłki Comte’a znacząco pomogły w badaniach nad społeczeństwem i tym samym nad rozwojem socjologii. W czasie wytężonej pracy utrzymywał się ze stanowiska w École Polytechnique, ale wkrótce starł się światopoglądowo z administratorami placówki i został zwolniony z posady w 1842 roku. W tym samym roku rozwiódł się z żoną Caroline Massin Comte, po 17 latach burzliwego małżeństwa. Odtąd mógł liczyć na przyjaciół i dobroczyńców, którzy wspierali go na ścieżce ubogiego intelektualisty.
W 1844 roku Comte związał się z Clotilde de Vaux, francuską arystokratką i pisarką. Ponieważ ona nie rozwiodła się ze swoim mężem-włóczęgą, jej związek z Comte’em pozostał platoniczny – oboje byli w sobie głęboko zakochani. Po jej śmierci, w 1846 roku, Comte wydał w końcu całość dzieła opracowanego wcześniej jako “Kurs Filozofii Pozytywnej”. W zaproponowanym sformułowaniu opatrzonym nazwą „religia ludzkości” Auguste Comte przedstawił porządek religijny oparty na rozumie i człowieczeństwie, kładąc nacisk na moralność jako na kamień węgielny leżący u podstaw ludzkiej organizacji politycznej.
Śmierć
Auguste Comte niestrudzenie udoskonalał i promował swój „nowy porządek świata”, próbując ujednolicić historię, psychologię i ekonomię poprzez naukowe zrozumienie społeczeństwa. Jego prace były szeroko rozpowszechniane przez europejskich intelektualistów i wywarły wpływ na myślenie Karola Marksa, Johna Stuarta Milla i George’a Eliota.
Auguste Comte zmarł na raka żołądka w Paryżu, 5 września 1857 roku. Chociaż uważany był za postać egocentryczną, Comte niewątpliwie poświęcił się pracy nad poprawą życia społecznego.
Auguste Comte – ciekawostki
- Studiował w Szkole Politechnicznej, ale podjętych studiów nie ukończył. Dorywczo trudnił się udzielaniem korepetycji z matematyki, utrzymując się z dużym trudem.
- W swoim “Kursie filozofii pozytywnej” Comte zawarł założenia nowego nurtu, po raz pierwszy używając określenia “pozytywizm”.
- Auguste Comte jako pierwszy w historii sformułował w 1837 roku termin “socjologia”.
- Nie był człowiekiem przystępnym, mając zdolność do nadzwyczajnej pewności siebie, czy nawet przekonania o własnej nieomylności.
Auguste Comte – cytaty
“Szczęście ludzkie zarówno w życiu prywatnym, jak i publicznym, polega głównie na możliwie największym wzroście uczuć życzliwości, które, gdy się ich doświadcza, dają najwięcej słodyczy; tylko też one mogą równocześnie zawładnąć sercami wszystkich ludzi.”
„Władza materialna znajduje się w ręku ludzi możnych i bogatych; władza intelektualna należy do mędrców lub kapłanów; władzę moralną zaś dzierżą kobiety.“
“Podstawową cechą filozofii pozytywnej jest uznanie wszystkich zjawisk za coś, co podlega niezmiennym prawom przyrody.”
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Auguste_ComteA. Pieniążek, M. Stefaniuk, “Socjologia prawa”. Kantor Wydawniczy Zakamycze 2000
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Comte-Auguste;3887487.html
https://www.biography.com/scholar/auguste-comte
https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1216172,August-Comte-%e2%80%93-pozytywny-mysliciel
https://quotepark.com/pl/autorzy/august-comte/
Grafika: Flickr.com | Autor: Jean-Pierre Dalbéra | Licencja: CC BY 2.0
