Bezprym

Bezprym (ok. 986–1032) był synem Bolesława Chrobrego i księciem polskim w latach 1031–1032.

Spis treści

Krótki życiorys Bezpryma

Był najstarszym synem Bolesława I Chrobrego, króla Polski, ale został pozbawiony sukcesji przez ojca, który około 1001 wysłał go do Włoch, aby tam mógł zostać mnichem w zborze Świętego Romualda w Rawennie.

Po śmierci ojca Bezprym został wyrzucony przez swojego przyrodniego brata Mieszka II Lamberta. Bezprym został władcą dużych obszarów Polski w 1031 r. po jednoczesnym ataku na Polskę sił niemieckich z jednej i Kijowskich z drugiej strony, czyli po ucieczce Mieszka II do Czech. Panowanie Bezpryma było krótkotrwałe i, według niektórych źródeł, wyjątkowo okrutne. Został zamordowany w 1032 r., A Mieszko II mógł wówczas powrócić na tron polski. Spekuluje się, że podczas krótkich rządów Bezpryma rozpoczęła się pogańska reakcja.

Rozszerzona biografia Bezpryma

Dorastanie

Bezprym był jedynym dzieckiem Bolesława I Chrobrego, urodzonym z drugiego małżeństwa Chrobrego z mało znaną węgierską księżniczką. Wkrótce po urodzeniu Bezpryma małżeństwo jego rodziców zakończyło się, prawdopodobnie z powodu pogorszenia stosunków politycznych między Polską a Węgrami. Matka Bezpryma została przez męża odrzucona i odesłana do ojczyzny, chociaż prawdopodobne jest niemniej, że pozostała w Polsce i wkrótce potem zmarła.

Krótko po rozwodzie Bolesław I ożenił się z Emnildą, która urodziła mu pięcioro dzieci. Najstarszy syn tego związku, przyszły Mieszko II Lambert, urodził się w 990 roku.

Niewiele wiadomo o młodzieńczych latach Bezpryma, w przeciwieństwie do jego przyrodniego brata Mieszka II, którego młodość została w pełni opisana w kilku współczesnych mu źródłach. Prawdopodobny jest fakt, że Chrobry po prostu nie lubił go, uważając Mieszka II za swojego następcę od samego jego urodzenia, co potwierdziła późniejsza działalność polityczna Bolesława I. Natomiast inne źródła dodają, iż tymi to właśnie ślady Bezprym został następnie przeznaczony na karierę kościelną. Możliwe jest również, że Bezprym, jakkolwiek przebywający później na Węgrzech, był obecny podczas koronacji swego ojca na króla Polski w katedrze w Gnieźnie 25 kwietnia 1025 r.

Po tym, jak Mieszko II przejął kontrolę nad polskim państwem, zarówno Bezprym, jak i jego najmłodszy przyrodni brat Otto prawdopodobnie przebywali jeszcze w Polsce. Jednak Mieszko II wkrótce wypędził Bezpryma z kraju i prawdopodobnie zrobił to samo z Ottonem w 1030 r., kiedy odkrył, że spiskowali oni przeciwko niemu z pomocą cesarza Konrada II.

Droga do władzy naznaczona upadkiem

Bezprym schronił się w Rusi Kijowskiej i prawdopodobnie wykorzystał osłabioną pozycję Mieszka II jako pretekstu do zawarcia sojuszu władców, mianowicie z Jarosławem I Mądrym oraz z Mścisławem. W 1031 r., Gdy Mieszko II bronił zachodniej granicy (Łużyce) przed niemiecką wyprawą Konrada II, wojska Bezpryma i Kijowskiego władcy weszły do Polski, dlatego Mieszko II nie był w stanie odeprzeć ataku z Kijowa. Mieszko II został następnie zmuszony do ucieczki do Czech, gdzie został uwięziony i wykastrowany na rozkaz księcia Oldřicha. Jarosław I Mądry zaanektował tymczasem Ruś Czerwoną do swoich domen, a Bezprym wreszcie wstąpił na tron polski. Możliwe, że nowa władza w wykonaniu Bezpryma była całkiem atrakcyjna dla ludności mu poddanej. Niektórzy uczeni przypuszczają, że mógł nawet stanąć na czele niektórych pogańskich działań reakcyjnych.

Rządy

Krótko po przejęciu władzy Bezprym wysłał królewską koronę do cesarza. W ten sposób zrezygnował z tytułu królewskiego i przyjął prymat swego zachodniego sąsiada. Koronę królewską i regalia osobiście wywiozła żona Mieszka II, królowa Rycheza. W 1031 r. wraz ze swoimi dziećmi bowiem opuściła kraj. Na dworze cesarza Konrada II księżniczka została przyjęta ze wszystkimi honorami, a także mogła nadal używać swojego królewskiego tytułu. Taki ruch ze strony Rychezy był niezwykle korzystny dla Bezpryma, ponieważ wyeliminowało to (przynajmniej tymczasowo) potencjalnego pretendenta do tronu. Mieszko II nie był wówczas uważany za zbyt niebezpiecznego, ponieważ wciąż był uwięziony w Czechach.

Walka z opozycją

Prawdopodobnie pozostawała jednak duża grupa zwolenników byłego władcy. Uważa się, że Bezprym rozpoczął krwawe prześladowania przeciwko nim wkrótce po tym, jak rozpoczął swoje rządy. W rezultacie wielu przedstawicieli polskiej elity społecznej zostało zmuszonych do ucieczki. Według źródeł niektórzy z nich schronili się na Mazowszu. Być może wśród ofiar represji byli dwaj biskupi, Roman i Lambert, których datę śmierci odnotowano w 1032 r. – w Kronice Kapituły Krakowskiej. Brutalna walka z opozycją mogła doprowadzić do wyżej wspomnianej reakcji pogańskiej, jednak prawdopodobnie została ona wywołana niezadowoleniem z potęgi Kościoła i aparatu państwowego. Współczesna historiografia umieszcza te zamieszki w latach 1031–1032, za panowania właśnie Bezpryma. Reakcja miała nie tylko podłoże religijne, ale także społeczne. Głównie było to odzwierciedleniem sytuacji gospodarczej spowodowanej agresywną polityką Bolesława Chrobrego i mniej udanymi rządami Mieszka II. Przegrana w bitwie na zachodzie w tym okresie odcięła podstawowe źródło utrzymania żołnierzy polskich, którzy zostali zmuszeni do plądrowania ziem zachodnich. W rezultacie koszt utrzymania rozległej armii był prawdopodobnie zbyt wysoki dla ludności.

Śmierć

Władza Bezpryma nie trwała długo. Powodem jego upadku było jego ekstremalne okrucieństwo. Według kronik Hildesheima został zamordowany przez własnych ludzi nie później niż wiosną 1032 r. Prawdopodobnie inicjatorami jego śmierci byli jego przyrodni bracia, chociaż uważano, że głównym konspiratorem był Otto, który pozostawał dotychczas w Niemczech. Miejsce pochówku Bezpryma jest nieznane.

Ciekawostki o Bezprymie

Warto zauważyć, że w starszej historiografii można znaleźć teorię, obecnie ogólnie odrzucaną, o istnieniu starszego syna Mieszka II, znanego jako Bolesław Zapomniany. Bolesław był prawdopodobnie następcą ojca w 1034 r. – aż do śmierci w 1038 r., i według niektórych historyków to on był prawdziwym inicjatorem pogańskiej reakcji.
W wyniku rządów Bezpryma państwo polskie uległo znacznemu osłabieniu. Po jego śmierci kraj został podzielony na trzy części, rządzony przez Mieszka II, Ottona oraz ich kuzyna Dytryka. To znacznie zwiększyło wpływ Świętego Cesarstwa Rzymskiego na sprawy polskie. Polska utraciła także status królestwa na prawie pół wieku.