Fiodor Dostojewski (1821 – 1881), czyli pisarz rosyjski i myśliciel, przy tym najbardziej wpływowy powieściopisarz literatury nie samej tylko Rosji, ale i klasy światowej. Nazwisko Dostojewski oznacza dziś mistrzostwo psychologizmu prozy, w której ściera się dobro ze złem.
Krótki życiorys Fiodora Dostojewskiego
Fiodor Dostojewski urodził się w Moskwie 30 października 1821 roku. Jako mistrz prozy psychologicznej i realizmu przedstawiał świat w sytuacji granicznej między realnością i wyobraźnią; w swych utworach wspaniale zaakcentował zło, które czai się wszędzie, niejednokrotnie częściej niż dobro. Wobec kultury Zachodu zachowywał sceptycyzm, przejawiający się w stanowisku zdystansowanym wobec zarówno socjalizmu i rewolucji, jak i w stosunku do racjonalnych postaw ateistycznych i laickich. Jedno jest natomiast pewne, to mianowicie, że ponad pogląd wynosił wartość dogmatów chrześcijańskich w ich formie podstawowej i zasadniczej. Zatem to racje moralne były dla Dostojewskiego najważniejsze. Mowa tam o etyce chrześcijańskiej oraz pewnej rozprawie z ateizmem, co odnajdujemy chociażby w utworze pt. „Biesy”. Dostojewski był bez dwóch zdań źródłem inspiracji dla twórców jemu współcześnych, jak również tych którzy nadeszli później. Był Dostojewski twórcą rozwiązań artystycznych widocznych w motywach szczególnych narracji, nie tylko w barwnych opisach, ale i konstrukcji bohaterów lub szerzej – fabuły. Dziś dorobek Fiodora Dostojewskiego jest ważnym punktem w studium nad światową literaturą. W dorobku Dostojewskiego odnajdujemy takie powieści jak „Idiota”, „Bracia Karamazow” czy wreszcie popularna „Zbrodnia i kara”. Zmarł w Petersburgu 28 stycznia 1881 roku.
Biografia rozszerzona Fiodora Dostojewskiego
„Biedni ludzie”
Pierwszą pozycją literacką Dostojewskiego jest książka pt. „Biedni ludzie”, której debiut miał miejsce w 1846 roku (wprawdzie są źródła podające datę roku 1845, ale jest to jedynie data ukończenia książki, a nie jej wydania). Książka spotkała się z niezwykle jak na warunki entuzjastycznym przyjęciem krytyki.
Literat absolutny
Fiodor Dostojewski należy obok takich jak Puszkin i Tołstoj do absolutnej światowej czołówki pisarzy, nie tylko, ma się rozumieć, rosyjskich. Przyjęło się uważać, że swe miejsce pośród wybitnych prozaików światowych zawdzięcza powieści jednej i konkretnej, mianowicie pt. „Zbrodnia i kara”. Przeżycia bohaterów są planem pierwszych dzieł Dostojewskiego, stąd też przypisywane mu mistrzostwo psychologizmu.
Trudne przeżycia źródłem tematów
Tematyka dzieł Dostojewskiego nie brała się z próżni lub wydumanych domowych historii, chodziło bowiem o autentycznie tragiczne zdarzenia, jakie autor sam przeżył. Był zatem i pozostaje niezwykle wiarygodny w prezentowanym psychologiźmie. To jego własne fakty z życia były motywami przewodnimi. Wiadomo też, że Dostojewski obsadzał swe akcje poprzez bliski udział w życiu społeczności. Niech za przykład posłuży przypadek jego własnego ojca, który został zamordowany, co wpłynęło na kształt powieści tak niepowtarzalnej jak „Zbrodnia i kara”.
Wnioski syberyjskie
Fiodor Dostojewski został zesłany na Syberię, co zostało dolegliwością związaną bezpośrednio z jego działalnością opozycyjną. Rzeczywistość obozowa w ten sposób występuje w książce zatytułowanej „Wspomnienia z domu umarłych”. Motywem przewodnim jest moment najwyższej próby, który bywa niepowtarzalnym i ostatecznym testem na człowieczeństwo.
Hazard
Życie i twórczość Dostojewskiego splatają się i wzajemnie przenikają, niejednokrotnie bardzo obrazowo i ściśle, co demonstruje na przykład powieść zatytułowana „Gracz”. Siłę uzależnienia Dostojewski przetestował na sobie, będąc ofiarą tego uzależnienia – potrafił przepuścić w ten sposób znaczne środki. W „Graczu” bohater Aleksy Iwanowicz jest bezwolną marionetką w rękach groźnego uzależnienia.
„Zbrodnia i kara”
„Zbrodnia i kara” Dostojewskiego to sam panteon utworów decydujących o kształcie światowej literatury. W utworze przedstawiony został Petersburg roku 1865 – miasto przytłaczające swym mrokiem i szarością, w wielu miejscach bardzo groźne. Petersburg jest tym miastem, w którym dramat bohatera Dostojewski ukazuje z właściwą sobie pieczołowitością. Rodion Raskolnikow przeżywa finansowe kłopoty, podświadomie dostrzega swą ofiarę w Alonie Iwanowej, lokalnej lichwiarce. Źródłem zachowań bohatera jest bieda, natomiast Dostojewski zwraca wyraźnie uwagę czytelnika na motywacje kierujące go do zbrodni. Ma tu więc i swe miejsce motyw próby ostatecznej. Bohater przeżywa też w ramach swych autousprawiedliwień stany niemal mistyczne, bowiem usprawiedliwia zbrodnie w sposób godny najwyższego poczucia misji. We wspomnianej lichwiarce widzi już tylko szkodnika społecznego. Zbrodnia okazuje się jednak czymś więcej, oto próbą ostateczną, wobec której ostatecznie mięknie. Nie brakuje w książce również wątku miłosnego, który ukazany został jako aspekt transformujący do postaci wyższej moralnie. Bohater podejmuje autoanalizę, i tym autor czyni clue utworu. Rozterki okazują się sprawą, która ostecznie niszczy psychologiczną spójność bohatera, prowadząc go pod sąd i wyrok skazujący.
Ciekawostki o Fiodorze Dostojewskim
- Wiadomość o zamianie kary śmierci na cztery lata katorgi przyszła do placówki karnej w momencie, gdy Dostojewski stał już przed plutonem egzekucyjnym. Okazało się, że przeżył, a motyw pod tytułem „okazało się” odnalazł swe miejsce w wielu miejscach jego twórczości.
- Dwie spośród jego sztuk teatralnych zostało zainspirowanych dziełami wybitnego niemieckiego romantyka, którego Dostojewski doceniał szczególnie, mianowicie Fryderyka Schillera.
- Dostojewski był zapalonym hazardzistą. Był w stanie przepuścić spory majątek. Był też ponadto bardzo kreatywny, czego dowodem jego książka „Gracz”, napisana niezwykle szybko, bowiem… musiał szybko zdobyć środki na spłatę długów.
- Osobliwe miejsce w biografii Dostojewskiego zajmuje jego ojciec. Był typem człowieka zarazem rozwiązłego oraz brutala, pastwiącego się nad rodziną i osobami ze służby. Ci ostatni jednak nie wytrzymali jego zachowania i wlewając w niego na siłę dużą ilość alkoholu spowodowali jego zgon.
- Fiodor Dostojewski w swej wczesnej młodości uwielbiał historie opowiadane w przyszpitalnym ogrodzie. Było to tak inspirujące, że dostrzegł w osobach cierpiących właśnie źródło prawdy o życiu.
- Źródła podają wyraźnie, że młody Dostojewski wręcz nienawidził matematyki.
Cytaty Fiodora Dostojewskiego
„Życie to raj, do którego klucze są w naszych rękach.”
„Zły to znak, kiedy ludzie przestają rozumieć ironię, alegorię, żart.”
„Za moje poglądy nie dają nagród.”
„Wolnością ludzi zawładnie ten, kto zapanuje nad ich sumieniami.”
„W logice tkwi zawsze pierwiastek nudy.”
„Ukorz się, dumny człowieku, i przede wszystkim złam swoją dumę.”
„Taniec to nieme wyznanie miłosne.”
„Świat pełen jest drogich nieobecnych.”
„Szczęście nie polega na szczęściu, lecz na jego osiąganiu.”
„Sprawiedliwej sprawy nie zrujnuje kilka błędów.”
„Prawdziwa sztuka jest zawsze współczesna.”
„Pokorna miłość ma taką moc, że nic się jej oprzeć nie może.”
„Podstawową siłą pedagogiczną jest dom rodzinny.”
„Plotka jest zawsze smakowita.”
„Niezbadane są drogi, na których Bóg odnajduje człowieka.”
Źródła
- „300 postaci które zmieniły historię Polski i świata”. Videograf II, Chorzów 2008
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Fiodor_Dostojewski
- https://biografia24.pl/fiodor-dostojewski/
Jakub Mazur jest z wykształcenia socjologiem, który swoje zawodowe życie poświęcił pracy dziennikarskiej. Doświadczenie dziennikarskie zdobywał pracując m.in. w podkarpackim czasopiśmie oraz regionalnej telewizji na Śląsku. Prywatnie jest wielkim fanem historii, a pasją tą dzieli się poprzez publikacje na portalu Zyciorysy.info. Jest autorem ponad 1000 tekstów biograficznych.