Hanka Ordonówna

Hanka Ordonówna, a właściwie Maria Anna Tyszkiewicz (1902-1950) była polską piosenkarką, autorką wierszy i tekstów piosenek, tancerką oraz aktorką.

Życiorys Hanki Ordonówny

Jako córka kolejarza Władysława Pietruszyńskiego i Heleny z Bieńkowskich, Hanka Ordonówna spędzała dzieciństwo na uczęszczaniu do szkoły baletowej przy warszawskim Teatrze Wielkim. W wieku 16 lat zadebiutowała w teatrzyku o nazwie „Sfinks”. Występy w lubelskim teatrze „Wesoły Ul” sprawiły, że Ordonówna zyskała popularność jako wykonawczyni piosenek żołnierskich. Jednak po upadku lubelskiego teatru wróciła do Warszawy, podejmując w 1919 roku pracę w kabarecie nazwanym Miraż, a na początku roku 1923 roku zagrała w „Stańczyku”. Następnie od marca 1923 roku zajmowała się śpiewaniem w kabarecie Qui Pro Quo, w którym występowała do roku 1931. W 1924 roku Ordonówna równolegle występowała na zagranicznych scenach – we Francji i w Niemczech.

Następnie uzupełniała swoją wokalną edukację w Austrii, we Włoszech, i we Francji. Od 1931 roku Hanka Ordonówna występowała także w teatrach takich jak „Cyrulik Warszawski”, „Banda”, oraz „Wielka Rewia”.

Na jej sceniczną dojrzałość wpłynął znacząco Fryderyk Jarosy Pod jego kierunkiem ukształtowała swój oryginalny styl, stając się dojrzałą wykonawczynią programów artystycznych. Sławę wielką i nieprzemijającą, a trwającą do wybuchu II wojny, dało jej szlagierowe wykonanie piosenki zatytułowanej „Miłość ci wszystko wybaczy”, czyli numeru z filmu „Szpieg w masce”. Po premierze produkcji filmowej wspomniana piosenka stała się prawdziwą wizytówką Ordonówny. W wielu miastach Polski dawała liczne koncerty jako artystka sceniczna, a także odbywała tournée zagraniczne. Przyjmowano ją z pełnym entuzjazmem w Stanach Zjednoczonych, Grecji, w Jerozolimie, Tel Awiwie, czy też Rydze i Damaszku, częściej natomiast w Wiedniu, Berlinie i Paryżu.

W 1931 roku Ordonówna pobrała się z hrabią Michałem Tyszkiewiczem, który został autorem tekstów wielu jej utworów. Mimo że została panią hrabiną, nadal dawała występy kabaretowe, a także jeździła dodatkowo konno w ramach występów cyrkowych. Intensywna praca spowodowała wówczas u niej nawrót choroby płuc, z której udało jej się wyjść dzięki intensywnemu zaangażowaniu jej męża i lekarzy. Po powrocie do zdrowia Hanka Ordonówna koncertowała w Stanach Zjednoczonych, skąd powróciła do kraju w 1939 roku, niejako w przeddzień wybuchu II wojny.

Po wybuchu wojny przebywała w Warszawie. Jesienią 1939 roku została uwięziona na słynnym Pawiaku. Zwolniono ją dzięki niezwykle wytrwałym staraniom męża, a następnie wyjechała do Wilna. Tam też w latach 1940–1941 Ordonówna grała w Teatrze na Pohulance, w „Lutni” oraz w wileńskim Polskim Teatrze Dramatycznym. Aresztowana została jednak w ślad za aneksją Litwy przez Związek Radziecki, wywieziono ją wówczas do Uzbekistanu, gdzie mieścił się łagier, podczas gdy jej mąż został zesłany w głąb ZSRR.

W czasie zesłania znowu rozchorowała się na płuca, a to przez trudne warunki tamtejszej egzystencji. Po jej uwolnieniu w wyniku realizacji postanowień układu Sikorski-Majski, Ordonówna zorganizowała teatr w polskim ośrodku w miejscowości Tock, później natomiast zaangażowała się w organizowanie pomocy dla osieroconych polskich dzieci zesłanych osób. Z uwagi jednak na stan zdrowia Ordonówna wyjechała do Taszkentu. W tym też okresie artystka ponownie spotkała się z mężem. Po zerwaniu przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z rządem RP (co nastąpiło po ujawnieniu zbrodni katyńskiej w 1943 roku), Ordonówna została ewakuowana razem z sierocińcem przez Bombaj w Indiach do Bejrutu w Libanie.

Jej stan zdrowia ciągle jednak pogarszał się, zmuszając ją do zamieszkania z mężem w Bejrucie, gdzie podjęła poważniejsze leczenie. Zmarła tam na gruźlicę i tam też została pochowana. Na jej grobie znalazł się napis: „ŚP Maria Hanna Tyszkiewiczowa Hanka Ordonówna. Ur. 25 IX 1902 zm. 8 IX 1950. Tyś jest ucieczką moją od ucieśnienia zachowasz mię i piosenkami radosnego wybawienia uraczysz mię. Ps. XXXII. 7”. W 1990 roku jej prochy zdołano przenieść i pochować na stołecznych Powązkach. W tym samym roku jej imię Ordonówny nadano warszawskiej Szkole Podstawowej nr 209.

Ciekawostki o Hance Ordonównie

• Hanka Ordonówna miała za sobą jedną próbę samobójczą związaną z nieudana miłością życia. Po nieudanym strzale z pistoletu w skroń został jej zabliźniony ślad.
• W 1948 roku ukazała się jej książka zatytułowana „Tułacze dzieci”. Jej literackim pseudonimem była fikcyjna godność – Weronika Hort.
• W czasach, gdy jej partnerem scenicznym był Igo Sym, Ordonówna potrafiła samodzielnie przygotowywać kostiumy sceniczne dla siebie.
• Do jej aresztowania przez władze okupacyjne doszło po wcześniej zaaranżowanym spotkaniu z jej byłym partnerem scenicznym – Igo Symem, który okazał się być konfidentem współpracującym z gestapo.

Cytaty Hanki Ordonówny

„(…) samochody z dziećmi, wyjechawszy z miasta, zaczęły pustynną najpierw drogą zbliżać się ku pasmu wysokich gór, po którego szczytach snuła się granica. Tysiące długich mil, przebytych w ostatecznej niedoli, dzieliło jadących od innej granicy tego samego państwa, do którego ich wwieziono brutalną przemocą. Linia, którą mieli przed sobą, obejmowała swoim obwodem największy państwowy obszar świata i zamykała równocześnie najstraszniejsze więzienie. Poza nią była wolność.”

„Widzi pan, poruczniku, gruźlica jest chorobą ludzi wybitnych! Ot, choćby nasz naród: Chopin, Słowacki… Można by dziesiątki i setki nazwisk wyliczać… No, nie rób takiej ponurej miny, ja nie poddaję się bez walki. Zobaczymy się w Anglii.”

„Wysypała się oto z wagonów w tę noc aszchabadzką gromadka małych nędzarzy, pozbawionych wszystkiego – włącznie z sercem rodzicielskim, które zastygło gdzieś pod śniegiem… Kołysała się tylko na wietrze stacyjna lampa, rzucając raz cień, a raz światło na umęczone, wymizerowane twarze dzieci. Tragiczna gromada wyciągnęła się w długi pochód. Parami – parami szło nieszczęście z chorobą, głód z wszami – do autobusów, ledwo wlokąc nogami… Halo, halo, czyż nie widzicie, że w tych autobusach jadą najnieszczęśliwsze na świecie dzieci, dzieci więźniowie, dzieci wykolejeńcy, dzieci sieroty, dzieci starcy.”

Źródła

https://pl.wikipedia.org/wiki/Hanka_Ordon%C3%B3wna
https://pl.wikiquote.org/wiki/Hanka_Ordon%C3%B3wna
https://culture.pl/pl/tworca/hanka-ordonowna

Tagi: