Henryk Dobrzański ps. „Hubal” (1897-1940) był majorem Kawalerii Wojska Polskiego, znakomitym jeźdźcem, sportowcem i dowódcą Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego podczas II Wojny Światowej.
Życiorys majora „Hubala”
Henryk Dobrzański przyszedł na świat w Jaśle 22 czerwca 1897 roku. Urodził się w rodzinie szlacheckiej z arystokratycznymi koneksjami, jako drugie dziecko Henryka Dobrzańskiego herbu Leliwa oraz Marii hrabiny Lubienieckiej.
W 1903 roku rozpoczął domową naukę w ramach czteroklasowej Szkoły Ludowej. Po przeprowadzce do Krakowa, kontynuował naukę w 7-klasowej Szkole Realnej. W sprawozdaniach szkolnych figurował jako „uzdolniony”. W kolejnych latach podejmował naukę z przerwami, jednak nauki nie ukończył, zaliczając jedynie 6 klas. Kiedy w 1914 roku wybuchła I wojna światowa, zgłosił się do Legionów Polskich.
I Wojna Światowa
Młodego Henryka przyjęto do Legionów Polskich, gdyż podał jako datę urodzenia rok 1896. Podczas wojny walczył jako ułan. Pod koniec wojny trafił do obozu dla internowanych znajdującym się na Węgrzech. Zachorował i w ciężkim stanie został przeniesiony do szpitala. Postanowił wraz z dwoma innymi żołnierzami uciec z niewoli.
Brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej w 1918 roku, dowodził szwadronem „Odsieczy Lwowa” w dywizji płk. Władysława Sikorskiego podczas walk o Lwów. Następnie w latach 1919-1921 brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Jego odwaga na polu bitwy została czterokrotnie uhonorowana Krzyżem Walecznych, a także Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Został awansowany do stopnia rotmistrza. Był doskonałym jeźdźcem. Brał udział w kilkudziesięciu konkursach hippicznych krajowych i zagranicznych, w których zdobył wiele nagród.
Dnia 1 stycznia 1927 został awansowany do stopnia majora. W sierpniu 1927 r. został przeniesiony do 18 Pułku Ułanów Pomorskich w Grudziądzu, gdzie objął stanowisko dowódcy szwadronu.
Podczas jednego z balów w Dębicy poznał siostrę swojego kolegi – Zofię Zakrzeńską, którą poślubił w 1930 roku. Dwa lata później na świat przyszła jego jedyna córka, Krystyna.
Na przestrzeni lat 1929-1934 służył w 20 Pułku Ułanów w Rzeszowie, a w latach 1934-1936 pełnił funkcję kwatermistrza w 2 pułku strzelców konnych stacjonujących w Hrubieszowie, jednak jego stosunki z dowódcą płk. Romualdem Niementowskim nie układały się pomyślnie. W 1936 roku przeniesiono go na stanowisko kwatermistrza 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w Wilnie. Końcem 1938 roku przydzielono go na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 4 Pułku Ułanów w Wołkowysku. Z dniem 31 lipca 1939 roku został przeniesiony w stan spoczynku.
II Wojna Światowa
Gdy tylko rozpoczęła się kampania wrześniowa, major Dobrzański został zastępcą dowódcy 110. Pułku Ułanów. Podczas walki z sowietami i utracie 3 szwadronu ppłk Dąmbrowski podjął decyzję rozwiązania pułku. Kilkudziesięciu uzbrojonych żołnierzy ze 110 i 102 pułku pod dowództwem majora Dobrzańskiego zdecydowało się kontynuować marsz na pomoc broniącej się Warszawy. Kiedy otrzymał informację o kapitulacji stolicy, podjął decyzję nie zdejmowania munduru i przebijania się na Węgry z zamiarem dotarcia do Francji. Początkiem października, jego oddział nękany przez Niemców dotarł do Gór Świętokrzyskich. Major zakomunikował swoim żołnierzom decyzję o pozostaniu w kraju, wierząc, że wiosną 1940 roku ruszy ofensywa aliantów. Przyjął wtedy pseudonim „Hubal” i zaczął organizować konspiracyjne placówki oporu tzw. ośrodki bojowe, które w przyszłości miały wystawić żołnierza gotowego do walki.
Podczas postoju w Zychach opracował schemat organizacji Okręgu Bojowego Kielce oraz zręby Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego. Przemieszczając się, stale powiększał swoje szeregu. W styczniu osiągnął stan ok. 30 ludzi, a w lutym podczas dłuższego postoju w Gałkach liczebność jego oddziału wzrosła do około 320 żołnierzy.
Zdaniem kierownictwa Związku Walki Zbrojnej tak duża jednostka za bardzo rzucała się w oczy. Dowódca pozostawił swoim żołnierzom swobodę decyzji i został z niewielką grupą 70 podkomendnych.
Wiosną Niemcy rozpoczęli szeroko zakrojoną akcję wymierzoną przeciw polskiemu podziemiu konspiracyjnemu, w tym także przeciwko oddziałowi Hubala. 30 marca pod Huciskiem i 1 kwietnia 1940 r. pod Szałasem odbyły się zwycięskie potyczki oddziału z przeważającymi siłami wroga.
Niemcy dopuścili się działań odwetowych na ludności cywilnej, mordując i paląc wsie na szlaku Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego. Major mocno przeżył te pacyfikacje, obwiniając siebie za śmierć setek bezbronnych ludzi, jednak pomimo przygnębienia postanowił działać dalej. Był nękany obławami i zasadzkami. Aby uniknąć represji związanymi z postojami we wsiach i gajówkach ciągle zmieniał miejsce postoju. Końcem kwietnia jego oddział przeniósł się w lasy spalskie. 30 kwietnia 1940 roku wyminąwszy wieś Anielin, zarządził postój w sosnowym zagajniku przylegającym do wysokopiennego lasu. Wszyscy żołnierze byli przemęczeni, dlatego na wartę od strony wsi wystawiono tylko kpt. Lisieckiego. Rankiem 30 kwietnia 1940 roku major Henryk Dobrzański wsiadając na swojego konia został ostrzelany z broni maszynowej. Kula z karabinu maszynowego trafiła go prosto w serce.
Miejsce jego śmierci oznaczył wkrótce młody mieszkaniec Studziannej Zygmunt Laskowski. Na miejscu jego śmierci postawiono skromny brzozowy krzyż z tabliczką. W październiku 1977 roku w Anielinie odsłonięto szaniec majora Hubala przy którym, co roku w kwietniu obchodzony jest „Dzień Pamięci majora Hubala”.
Niemcy wystawili ciało majora „Hubala” na widok publiczny, a następnie przewieźli i prawdopodobnie spalili lub pochowali w nieznanym miejscu. Oddział Wydzielony po śmierci swojego dowódcy działał jeszcze do 25 czerwca 1940 roku ale nie podejmował już żadnych akcji.
W 1966 roku „Hubal” został odznaczony pośmiertne Krzyżem Virtuti Militari IV Klasy, a 24 lata później – awansowany na pułkownika.
Ciekawostki
Mówiono, że urodził się w siodle. Gdy miał osiem lat, przeżył wstrząs mózgu po tym, jak spadł z konia, którego zmusił do skoku ponad grzbietem krowy.
Podczas I Międzynarodowego Konkursu Hippicznego w Warszawie, w pierwszym dniu zawodów w trakcie jazdy próbnej koń wywrócił się wraz z nim. Na skutek upadku Dobrzański stracił przytomność i odwieziono go do szpitala. Otrzymał pierwszą pomoc i mocno poturbowany, pomimo protestów lekarzy wrócił na stadion i wygrał zawody. Po zwycięstwie wrócił do szpitala.
W 1973 roku wyszedł film pt. Hubal, opisujący historię oddziału kawalerii naszego bohatera, który po przegranej kampanii wrześniowej nie zamierzał poddać się niemieckim najeźdźcom i kontynuował walkę.
Źródła
https://majorhubal.pl/index.php?d=strona_zyciorysEncyklopedia Sławnych Polaków, wyd. Publicat
https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Dobrza%C5%84ski
Specjalista SEO, redaktor i administrator strony Zyciorysy.info. Prowadzi ten portal od ponad pięciu lat i jest autorem ponad 450 życiorysów.