Henryk Sienkiewicz (1846-1916) był najpopularniejszym polskim pisarzem epoki pozytywistycznej. W 1905 roku został laureatem Nagrody Nobla za całokształt twórczości.
Pseudonim: Litwos
Żony: Maria Szetkiewicz (od 1881 do 1885), Maria Romanowska (od 1893 do 1895), Maria Babska (od 1904 do 1916)
Henryk Sienkiewicz – biografia
Henryk Sienkiewicz urodził się 5 maja 1846 roku w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, w zubożałej rodzinie szlacheckiej.
Rodzina
Jego rodzicami byli Józef Sienkiewicz (1813–1896) i Stefania Sienkiewicz z domu Cieciszowska (1820–1873). Jego matka pisywała wiersze, a także wydała dwa opowiadania i jedną powieść. Henryk miał pięcioro rodzeństwa: starszego brata Kazimierza i siostry Anielę (Janową Komierowską), Helenę (niezamężną), Zofię (Lucjanową Sieńkiewiczową) i wcześnie zmarłą Marię.
Koniec “wiejskiego” życia pisarza nastąpił w 1858 roku. Przeprowadzał się z rodziną przez kilka lat z miejsca na miejsce, aby w końcu w 1861 roku osiedlić się na stałe w Warszawie.
Edukacja
W 1858 roku Sienkiewicz rozpoczął naukę w gimnazjum w Warszawie. W szkole nie otrzymywał jednak wysokich ocen. Najlepiej radził sobie z przedmiotami humanistycznymi, szczególnie lubił historię. Spore wrażenie wywarły na nim lektury Mickiewicza, Słowackiego, Homera, Waltera Scotta i Aleksandra Dumasa. Zarabiając dzięki korepetycjom, doszedł do VII klasy. W wyniku trudnej sytuacji materialne rodziny, w wieku dziewiętnastu lat objął posadę guwernera u Weyherów w Płońsku.
W tym czasie prawdopodobnie napisał swoją pierwszą nie opublikowaną powieść pt. “Ofiara”. Gimnazjum ukończył zaocznie, w 1866 roku uzyskując świadectwo dojrzałości.
Jego matka chciała, aby został lekarzem, dlatego zdał na wydział lekarski Szkoły Głównej Warszawskiej. Następnie przeniósł się na prawo, aby ostatecznie wybrać wydział filologiczno-historyczny. Pobyt i studia w Warszawie ukształtowały pozytywistyczną świadomość Sienkiewicza. Po zlikwidowaniu Szkoły Głównej przez władze carskie Sienkiewicz kontynuował studia na rosyjskim Uniwersytecie Warszawskim (do 1872 roku).
Kariera literacka i dziennikarska
W 1867 roku podjął pierwszą próbę literacką pisząc wierszowany utwór “Sielanka młodości”, jednak utwór został odrzucony przez “Tygodnik Ilustrowany”. W 1869 roku debiutował jako dziennikarz, publikując m.in. w “Przeglądzie Tygodniowym”. W pierwszej połowie lat 70. Sienkiewicz związał się z umiarkowanie pozytywistyczną “Niwą” (której był współwłaścicielem) oraz “Gazetą Polską”, w której pod pseudonimem Litwosa publikował cykl felietonów Chwila obecna.
Jego pierwszymi powieściami są: “Na marne” (1871), “Humoreski z teki Woroszyłły” (1872), “Stary sługa” (1875), “Hania” (1876) oraz “Selim Mirza” (1877). Trzy ostatnie utwory są nazywane “małą trylogią”.
W 1976 roku 30-letni Sienkiewicz przeżywa pierwszą wielką przygodę. Odbywa wyprawę do Stanów Zjednoczonych w towarzystwie Heleny Modrzejewskiej oraz kilku znanych artystów, którzy zamierzali stworzyć w Kalifornii emigracyjną wspólnotę. W Ameryce Sienkiewicz przebywa ponad trzy lata. Powstają wtedy “Listy z podróży” oraz “Szkice węglem”. Pod wpływem tej wizyty napisał także: “Komedia z omyłek” (1878), “Przez stepy” (1879), “W krainie złota” (1880), “Za chlebem” (1880), “Latarnik” (1881), “Wspomnienia z Maripozy” (1882) i “Sachem” (1883).
Do Europy Sienkiewicz wraca w 1878 roku. Odwiedza Londyn, a później na rok zatrzymuje się w Paryżu, poznając nowy nurt literacki – naturalizm. W 1879 roku Sienkiewicz wraca do kraju. We Francji i Włoszech rozpoczął się jego “złoty okres” nowelistyki. Pisze wówczas m.in. Janka Muzykanta, Jamioła, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela.
W 1879 roku poznał Marię Szetkiewicz, którą poślubił w 1881 roku. Urodziło im się dwoje dzieci, jednak Maria po czterech latach małżeństwa zmarła z powodu gruźlicy.
W 1882 roku Sienkiewicz związał się z dziennikiem “Słowo”, początkowo był nawet jego redaktorem naczelnym. Od 1880 roku powstawało “Ogniem i mieczem”, które drukowane w latach 1883-84 na łamach dziennika, odniosło ogromny sukces. W latach 1884-86 na łamach dziennika ukazał się “Potop”, a w latach 1887-88 ostatnia część Trylogii – “Pan Wołodyjowski”. Trylogia przyniosła Sienkiewiczowi wielką popularność.
W 1888 roku pisarz odbył podróż do Hiszpanii, a w 1890 roku do Afryki. Wizyta w Afryce zaowocowała “Listami z Afryki”. W 1891 roku wydał powieść “Bez dogmatu”, następnie w 1893 roku “Krzyżaków”, a w roku 1895 wyszła “Rodzina Połanieckich”.
W 1983 roku Sienkiewicz wziął ślub z Marią Romanowską, jednak w miesiąc później rozstała się ona z Henrykiem, dlatego uzyskał on papieskie potwierdzenie niezaistnienia sakramentu małżeństwa.
W 1895 roku powstało “Quo vadis”. Powieść z czasów Nerona, którą do dziś przetłumaczono na ponad 50 języków, przyniosła pisarzowi światową sławę. Przystępując do pracy, przeprowadził rzetelne studia historyczne i wiele razy zwiedzał Rzym w towarzystwie osiadłego tam znanego malarza Henryka Siemiradzkiego. W 1905 roku otrzymał Nagrodę Nobla za całokształt twórczości. W przemówieniu w Sztokholmie podkreślił, że będąc pierwszym uhonorowanym polskim pisarzem, traktuje to jako wyróżnienie dla całego narodu, który nigdy nie zrezygnuje z dążeń do niepodległości. W 1913 roku jednocześnie pojawiły się dwie wersje filmowe Quo Vadis – włoska i francuska.
W 1900 roku pisarz obchodził jubileusz pracy twórczej i otrzymał w darze od społeczeństwa polskiego dworek w Oblęgorku. W 1904 roku jego żoną została cioteczna siostrzenica Maria Babska, która podobno już wiele lat wcześniej była w nim zakochana.
Ostatnią powieścią Henryka Sienkiewicza jest W pustyni i w puszczy, które zostało wydane w odcinkach w 1910 roku. Po wybuchu I wojny światowej pisarz wyjechał do Szwajcarii, gdzie wraz z Ignacym Paderewskim założył Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.
Henryk Sienkiewicz zmarł 15 listopada 1916 roku w Vevey w Szwajcarii. Tam został pochowany, a w 1924 roku jego prochy uroczyście przeniesiono do warszawskiej Katedry św. Jana.
Henryk Sienkiewicz – ciekawostki
W czasie studiów był bliskim przyjacielem Aleksandra Głowackiego, znanego później pod pseudonimem Bolesław Prus.
Rok 2016 został ustanowiony przez Senat rokiem Henryka Sienkiewicza.
Był ulubionym pisarzem Witolda Gombrowicza, który cenił go m.in. za patriotyzm.
Henryk Sienkiewicz posiadał swe szczególne pasje. Do ich czołówki należała gra w karty i polowania.
Uniwersytet Jagielloński odznaczył Sienkiewicza w 1900 roku tytułem Doktora Honoris Causa.
Podczas ostatniego egzaminu w gimnazjum w ciągu godziny napisał trzy prace: własną oraz dwóch kolegów.
Utwory Sienkiewicza doczekały się kilkudziesięciu ekranizacji filmowych.
Anonimowy fan trylogii Sienkiewicza ofiarował pisarzowi 15 tysięcy rubli. Autor wezwał ofiarodawcę do cofnięcia darowizny, jednak ten się nie zgłosił. W związku z tym pisarz przeznaczył pieniądze na fundusz stypendialny, z którego korzystali m.in Stanisław Witkacy, Stanisław Przybyszewski czy Maria Konopnicka.
W 1900 roku podczas obchodów jubileuszy pracy twórczej Sienkiewicza, dzieci wręczyły pisarzowi – Dziesięć przykazań Sienkiewiczowskich. Pierwsze przykazanie brzmiało “Nie będziesz miał Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego i innych nade mną.”
Podczas jego debiutu książkowego na okładce przekręcono jego nazwisko na “Stankiewicz”.
Jego wizerunek pojawił się na banknocie 500 000 zł w 1990 roku.
Tylko w roku śmierci pisarza sprzedano w Stanach Zjednoczonych dwa miliony egzemplarzy powieści Quo Vadis.
W 1960 roku ekranizację “Krzyżaków” obejrzało ponad 32 miliony widzów.
Źródła
https://dzieje.pl/postacie/henryk-sienkiewicz-1846-1916Encyklopedia Sławnych Polaków, wyd. Publicat
Biografie Sławnych Ludzi, Tom III, wyd. SMS
https://pl.wikipedia.org/wiki/Henryk_Sienkiewicz
https://biografia24.pl/henryk-sienkiewicz/
https://fajnepodroze.pl/henryk-sienkiewicz-ciekawostki-informacje-fakty/