Ignacy Daszyński

Ignacy Daszyński (1866-1936) był polskim socjalistycznym politykiem, premierem pierwszego rządu II Rzeczypospolitej, dziennikarzem, a także marszałkiem Sejmu RP.

Krótki życiorys Ignacego Daszyńskiego

Ignacy Ewaryst Daszyński (ur. w Zbarażu, 26 października 1866 r. – zm. 31 października 1936 r., w Bystrej Śląskiej) był polskim socjalistycznym politykiem, dziennikarzem, a wkrótce premierem pierwszego rządu II Rzeczypospolitej, utworzonym w Lublinie w 1918 r. A przede wszystkim pomnym marszałkiem Sejmu.

W październiku 1892 r. był współzałożycielem Polskiej Partii Socjaldemokratycznej (PPSD), prekursorki Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). W 1897 roku został wybrany do parlamentu austriackiego i pozostawał tam do 1918 roku.

Od 1903 r. Daszyński brał udział w kilku kongresach i zgromadzeniach Międzynarodowej Partii Socjalistycznej, opowiadając się za niepodległością i zjednoczeniem wszystkich ziem polskich, jako integralną częścią polskiego programu socjalistycznego.

7 listopada 1918 r. i 26 stycznia 1919 r. był wybierany do polskiego Sejmu, będąc ponownie wybranym w 1922, 1928 i 1930 r. Od lipca 1920 r. do stycznia 1921 r. pełnił funkcję premiera w rządzie jedności narodowej pod przewodnictwem Wincentego Witosa.

Pomimo, że Daszyński mocno poparł Józefa Piłsudskiego podczas zamachu stanu w maju 1926 r., później jednak przyłączył się do opozycji centro-lewicowej. W latach 1928–1930 był trzecim marszałkiem Sejmu. Gdy Piłsudski wszedł do sali sejmowej, eskortowany przez oddziały wojska, Daszyński odmówił otwarcia sesji sejmowej. Karierę polityczną zakończył w 1930 r., kiedy Piłsudski rozwiązał Sejm.

W działalności dziennikarskiej i konspiracyjnej używał pseudonimów Daszek, Żegota i Ignis.

Rozszerzona biografia Ignacego Daszyńskiego

Dzieciństwo

Ignacy Daszyński urodził się 26 października 1866 r. w Zbarażu w Królestwie Galicji i Lodomerii (obecnie w obwodzie tarnopolskim), który po rozbiorach Polski wszedł w skład Cesarstwa Austriackiego. Pochodził z niezbyt zamożnej rodziny szlacheckiej, która pielęgnowała tradycje patriotyczne. Był synem Ferdynanda Daszyńskiego (1816–1875), austriackiego urzędnika i Kamili z domu Mierzewska (1834–1895). Miał trzech braci, jedną siostrę i starsze przyrodnie rodzeństwo z pierwszego małżeństwa ojca.

W 1872 roku Daszyński rozpoczął naukę w szkole prowadzonej przez franciszkanów w Zbarażu. Był bardzo dobrym uczniem, ponieważ wiedział już, jak czytać i pisać w wieku sześciu lat. Dzięki dorastaniu w środowisku wielokulturowym, od wczesnego dzieciństwa Daszyński władał językiem ukraińskim i jidysz oraz rozumiał niemiecki. W 1875 r. jego ojciec i rodzina przeprowadzili się do Stanisławowa. Aby poprawić swoją sytuację finansową, ich matka wynajmowała mieszkania uczniom szkół średnich. Dwa lata później wstąpił do szkoły średniej. W tym czasie otrzymywał już pieniądze, udzielając kolegom prywatnych lekcji.

W tym czasie był Daszyński pod wpływem starszego brata Feliksa, który nauczył go, jak być dobrym polskim patriotą. Razem wykonywali drobne działania wywrotowe. Feliks napisał przykładowo wiersz rocznicowy na cześć Maurycego Gosławskiego, poety, który walczył w powstaniu listopadowym. Ignacy wykonał wkrótce kopie wiersza i rozrzucił je wokół grobu poety. Austriacka policja rozpoczęła śledztwo, a Feliks został aresztowany, podczas gdy Ignacy został zwolniony w oczekiwaniu na proces. Obaj zostali jednak uniewinnieni. Feliks jednak nie porzucił swojej wywrotowej działalności. Stworzył grupę konspiracyjną, która przyciągnęła polskich i ukraińskich nastolatków z okolic Stanisławowa. Ignacy przyczynił się do powstania grupy, ustanawiając jej kodeks.

W 1882 r. Ignacy Daszyński wygłosił patriotyczne przemówienie podczas długiej przerwy szkolnej. To spowodowało jego wydalenie ze szkoły, czemu towarzyszyło drastyczne pogorszenie się stopy życiowej rodziny. Ich sytuacja finansowa załamała się i musieli przenieść się do Lwowa. Feliks rozpoczął naukę chemii na Politechnice Lwowskiej. Wkrótce Ignacy i jego matka musieli się ponownie przeprowadzić. Wyjechali do Drohobycza, gdzie rozpoczął swoją pierwszą pracę jako sekretarz prawnika. W tym czasie po raz pierwszy zetknął się z klasą robotniczą. Wkrótce zaczął pisać dla lewicowej dwutygodnika „Gazeta Naddniestrzańska” („Trans-Nistrian News”), w której pisał o trudnych warunkach pracowników zatrudnionych w przemyśle naftowym w Stanisławowie i Drohobyczu.

– Atmosfera Drohobycza wzywała mnie do buntu – pisał po latach. – Brutalność złowrogich łobuzów, którzy wtedy robili karierę w Drohobyczu, była tak oczywista i jawna (…).

We wrześniu 1884 r., kiedy jego matka Ignacego przeprowadziła się do Przemyśla, Ignacy został sam we Lwowie. Ponownie odmówiono mu zapisania go do szkoły, więc kształcił się w domu.

Polityka i dyplomacja

W tym czasie socjalistyczne poglądy polityczne Daszyńskiego już się kształtowały. W 1886 r. został nauczycielem niektórych przyjaciół swoich rodziców. W dniu 8 kwietnia 1888 r. zdał maturę bez wymaganego uczęszczania na zajęcia. Dyplom otrzymał 22 września 1888 r., dzięki czemu studiował następnie filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Dzięki swojemu bratu Feliksowi był w kontakcie z socjalistami w Krakowie.

Daszyński wkrótce musiał przerwać studia z powodu problemów finansowych. Został ponownie wychowawcą, pracując pod fałszywym nazwiskiem rodziny Gniazdowskich z Czarnostawu. W nocy z 2 na 3 maja 1889 r. został aresztowany przez rosyjską policję i spędził sześć miesięcy w więzieniu w Pułtusku, ponieważ został pomylony z jego starszym bratem Feliksem, który był wówczas zaangażowany w ruch socjalistyczny za granicą (uczestniczył w kongresie Drugiej Międzynarodówki w Paryżu). Gdy Ignacy został zwolniony z więzienia, wrócił do Krakowa. Tam był wprawdzie oskarżany o udział w nielegalnych działaniach politycznych, ale został uniewinniony na podstawie przedawnienia. Wrócił na uniwersytet.

Po tych wydarzeniach Daszyński postanowił wyemigrować do Argentyny. Jednak przed opuszczeniem Europy odwiedzał swojego brata Feliksa. Jego brat miał gruźlicę i leczył się w Davos. Po spotkaniu z bratem wyjechał do Paryża, aby kupić bilet do Argentyny, ale 9 kwietnia 1890 r. został poinformowany o śmierci Feliksa. Następnie Stanisław Mendelson i Aleksander Dębski przekonali go, aby nie emigrował. Zdecydował się na studia w Szwajcarii i został przyjęty na uniwersytet w Zurychu. Podczas studiów był wspierany przez Mendelsona, który dawał mu 60 funtów miesięcznie.

W Szwajcarii Daszyński kontynuował działalność socjalistyczną brata. Był jednym z założycieli Stowarzyszenia Robotników Polskich „Zgoda”. Współpracował z Julianem Marchlewskim, Różą Luksemburg i Gabrielem Narutowiczem. Jego największym osiągnięciem w tym czasie było stworzenie służb porządkowych, które chroniły demonstracje socjalistyczne. Ceremonia przeniesienia prochów Adama Mickiewicza do Polski przerodziła się w demonstrację, podczas której Marchlewski wygłosił wspominaną później przez Daszyńskiego mowę.

Rozpoczął swoją dalszą karierę polityczną od regularnej publicystyki oraz takiego też nawoływania do socjalizmu. Był współzałożycielem Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej. Natomiast po otrzymaniu mandatu parlamentarzysty, Daszyński figurował nagle jako szef klubu poselskiego Związku Posłów Socjalno-Demokratycznego. W 1900 Ignacy Daszyński został wybrany do Rady Państwa na kadencję następną. Rok z kolei 1902 jest w jego biografii zapisany faktem otrzymania mandatu radnego Krakowa. Po wybuchu rewolucji w 1905 Ignacy Daszyński brał udział w słynnej później demonstracji na Rynku w Krakowie. Nadszedł wkrótce i pamiętny 5 października, kiedy to Ignacy Daszyński podpisał dokument, w którym członkowie zasiadający w izbie austriackiego parlamentu złożyli deklarację mówiącą, iż uważają się od tej pory za polskich obywateli. 

Wybuchła I wojna, by czas nagle przyspieszył. 7 listopada 1918 roku w Lublinie zawiązał się Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Premierem tego rządu został właśnie Ignacy Daszyński. Polityk skierował wówczas do Polaków manifest, aby nie czekając biernie na obrót spraw wzięli je w swoje ręce, budując tym samym niepodległe państwo.

Daszyński wystartował następnie w pierwszych powojennych, wolnych wyborach do polskiego Sejmu. Dzięki niemu to utworzono Polską Partię Socjalistyczną. Po wyjściu z rządu Daszyński nie rezygnował z działalności politycznej, skupiając się na opracowywaniu konstytucji, która weszła w życie 17 marca 1921 roku. Natomiast w wyniku wyborów z 5 listopada 1922, Daszyński ponownie zasiadł w ławie poselskiej. W 1928 roku Daszyński został wybrany z kolei na marszałka sejmu, przyczyniając się wkrótce do utworzenia Centrolewu, czyli bloku ugrupowań sanacyjnych, pod przewodnictwem Józefa Piłsudskiego. Szybko jednak znalazł się w opozycji do polityki naczelnika.

Daszyński po roku 1928

W marcu 1928 r. PPS uzyskał 14% głosów i 64 mandaty w wyborach parlamentarnych. Daszyński otrzymał 77.470 głosów w swoim okręgu wyborczym (Kraków, Chrzanów, Oświęcim, Olkusz, Miechów), co stanowiło wzrost o 50% w stosunku do jego wyniku wyborczego w 1922 r.

27 marca 1928 r. na pierwszym posiedzeniu parlamentu, w wyborach na marszałka Sejmu Daszyński pokonał konkurencje. Wybór Daszyńskiego na marszałka Sejmu pogorszył relacje między rządem a parlamentem. Przyczyną konfliktu była „sprawa Czechowicza”, nazwana na cześć ministra skarbu Gabriela Czechowicza, który został oskarżony o przekroczenie budżetu przewidzianego na 1928 r. Część pieniędzy pochodziła z rozporządzalnego funduszu premiera. Został jednak wykorzystany przez BBWR podczas kampanii wyborczej. Sejm skierował sprawę do trybunału państwowego, ale ten nie pociągnął go do odpowiedzialności samego Piłsudskiego. Drogi Daszyńskiego i Piłsudskiego miały się nagle rozejść.

31 października 1929 r. Józef Piłsudski pojawił się w parlamencie na posiedzeniu sesji budżetowej Sejmu. Józef Piłsudski pojawił się z ponad setką oficerów armii. Deputowani do Sejmu sądzili, że Piłsudski wysłał żołnierzy, aby ich aresztowali. Po zgromadzeniu Konwentu Daszyński, jako marszałek Sejmu, odmówił otwarcia sesji. Nastąpiła ostra wymiana między Piłsudskim i Daszyńskim. W związku również z tym, 29 czerwca 1930 r. w Krakowie odbył się kongres Obrony Prawa i Wolności Ludowej. Daszyński wysłał na kongres telegram jako „Marszałek Sejmu, skazany na bezczynność”.

29 sierpnia 1930 r. Prezydent Mościcki rozwiązał Sejm i ogłosił nowe wybory. Przed wyborami wielu członków zostało aresztowanych i zastraszonych. Daszyński miał „jedynkę” na krajowej liście Centrolewu – bloku ugrupowań sanacyjnych. Daszyński tymczasem został wybrany na posła z listy krajowej. Po wyborach jego zdrowie pogorszyło się. Po konferencji Rady Generalnej PPS 18 stycznia 1931 r. musiał w związku z tym udać się do sanatorium w Bystrej Śląskiej.

Na 13. Kongresie PPS (2-5 lutego 1934 r.) Ignacy Daszyński został wybrany honorowym przewodniczącym Polskiej Partii Socjalistycznej. Mimo swojego pobytu w sanatorium zorganizował „fundusz walki z konfiskatami”.

Zmarł 31 października 1936 r. W Bystrej Śląskiej.

Wiele tysięcy ludzi przybyło na pogrzeb, który odbył się 3 listopada 1936 r. na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Żegnała go zarówno żona, jak i pięcioro dzieci, urodzonych ze związku Daszyńskiego z Marią Paszkowską.

Ciekawostki o Ignacym Daszyńskim

• Był bardzo dobrym uczniem, ponieważ w wieku sześciu lat wiedział już, jak czytać i pisać, a to dzięki dorastaniu w środowisku wielokulturowym. Wówczas to już władał językiem ukraińskim i jidysz oraz rozumiał niemiecki.
• Aby pogrzeb Ignacego Daszyńskiego odbył się z właściwą pompą, uruchomiono specjalne połączenia kolejowe, aby dowieźć tak liczną rzeszę chętnych do odbycia jego ostatniej drogi.
• W 1926 roku wprawdzie Daszyński poparł przewrót majowy marszałka Piłsudskiego, ale szybko przeszedł do opozycji w związku z faktem programowym wprowadzania zmian do Konstytucji przez stronnictwo naczelnika. Na tym też tle dochodziło między Panami do utarczek słownym, lecz, co podkreślali świadkowie, w całkiem dżentelmeńskim tonie. – Daszyński umiał przegrywać. Przegrywał stylowo i pięknie, co my, Polacy kochamy najbardziej – powiedział o premierze rządu ludowego, znakomitym marszałku i przyjacielu Piłsudskiego, doktor Janusz Osica.
• Ignacy Daszyński był zagorzałym pacyfistą. Nigdy bowiem nie śmiał opowiadać się za walką zbrojną, przez co był w łonie lewicy biegunowym przeciwieństwem Piłsudskiego.
• Ignacy Daszyński nigdy nie porzucił robotniczych ideałów i będąc politykiem dbał wyjątkowo o sprawy ludzi pracy. To jego rząd właśnie wprowadził m.in. ośmiogodzinny dzień pracy.

Cytaty Ignacego Daszyńskiego

„Gdyby ludzie pracy mogli rozporządzać środkami do pracy, wtedy nie byłoby może brylantów i zbytków, ale nie byłoby głodnych, biednych i ciemnych. (…) Tylko próżniakom byłoby wtedy źle na świecie!”

„Ksiądz politykujący miesza ciągle rzeczy ziemskie z niebieskimi lub piekielnymi, widzi wszędzie „masonów” czy diabłów, każe się modlić tam, gdzie działać trzeba, każe być pokornym, gdzie trzeba być opozycyjnym, a zawsze i wszędzie zasłania swoją ziemską, często marną osobę Panem Bogiem, przez co staje się gorszym bluźniercą, niż największy niedowiarek. Używać bowiem religii dla uzasadnienia np. zwolnienia księży od podatków, (…) to w czasach dzisiejszych nikczemność, to największa klęska dla prawdziwego i religijnego uczucia!”

„Polska bez silnego, zdrowego, szanującego się i szanowanego Sejmu nie może istnieć. Złudzenia tylko mogą dyktować wybujałość w jakimkolwiek kierunku w lewo, czy w prawo. Epoka, w której żyje Polska, jej układ stronnictw, jej stanowisko gospodarcze, jej stanowisko polityczno-geograficzne wskazują, że naród będzie tylko wtedy silny, gdy będą go interesowały bezpośrednio sprawy jego Ojczyzny. Najbliższym łącznikiem między Ojczyzną a szerokimi masami ludowymi jest i pozostaje Sejm, nie ten Sejm, ale Sejm w ogóle.”

Źródła

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ignacy_Daszy%C5%84ski
https://biografia24.pl/ignacy-daszynski/
https://wypracowania24.pl/historia/3313/ignacy-daszynski-biografia-zyciorys?strona=2
https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1273195,Ignacy-Daszynski-%e2%80%93-bledny-rycerz-polskiego-parlamentaryzmu
https://pl.wikiquote.org/wiki/Ignacy_Daszy%C5%84ski

Tagi: