Ignacy Jan Paderewski był przede wszystkim wybitnym muzykiem – kompozytorem i pianistą, lecz także działaczem niepodległościowym, prawdziwym mężem stanu i politykiem, który wywarł wiekopomny wpływ na stosunek polityczny USA do sprawy polskiej w Traktacie Wersalskim, gdzie mowa była o warunku USA dotyczącym Europy Środkowej, a nazywać go można postulatem rezurekcyjnym polskim. Był ponadto w odrodzonej Polsce ministrem spraw zagranicznych i premierem, natomiast za całokształt swej działalności otrzymał Krzyż Wielki Legii Honorowej i Order Orła Białego. Jego kunszt brał się stąd, że od wczesnomłodzieńczych lat trenował po 12 godzin dziennie, co szło w parze ze swoistą nauką patriotyzmu i miłością do Polski, krzewionymi w nim przez korepetytora, którym był jeden z powstańców, Rudolf Strobel. To on był jego mistrzem fortepianu, od którego nauczył się nie tylko podstaw, ale i podejścia do instrumentu oraz muzycznych tematów. Jak wiadomo kariera muzyczna potoczyła się niezwykle pomyślnie, by mógł poświęcić się też polityce. Dojrzały już Paderewski, ustatkowany muzycznie, oznaczony jest biograficznie , i chyba słusznie, datą 25 grudnia 1918 roku. Wtedy to bowiem przyjechał do Gdańska, ówczesnego Wolnego Miasta, by następnie udać się do Poznania. Akcentujemy ten akurat wątek, ponieważ jego doniosłość jest niepodważalna i ważna. Otóż to wtedy w Poznaniu odbył słynne spotkanie z tłumem, do którego przemówił tak żarliwie, że pewnie było impulsem powstania wielkopolskiego, które zakończyło się sukcesem. Był następnie mediatorem między Piłsudskim a obozem Dmowskiego – z tym drugim reprezentował Polskę na konferencji w Paryżu kończącej I wojnę. Jednak szybko powrócił do kraju na wieść o wybuchu wojny polsko-bolszewickiej, działając politycznie i wspierając wszystko co tylko możliwe, aby kampania zakończyła się pełnym sukcesem Polski. Co w istocie się wydarzyło.
Spis treści
Pracowita młodość
Ignacy Jan Paderewski przyszedł na świat 6 listopada 1860 roku we wsi Kuryłówka na Podolu. Matka przedwcześnie zmarła, dlatego opiekował się nim głównie ojciec i ciotka. Od wczesnych lat wykazywał talent muzyczny. Posiadał też korepetytora. Przyjmował nauki z wielu przedmiotów równolegle, z literatury polskiej, języka francuskiego, geografii i historii. Mając 12 lat pobierał nauki w warszawskim Instytucie Muzycznym, mógł zatem po jego ukończeniu utrzymywać się z grania na imprezach okolicznościowych, dużo przy tym ćwicząc, często całymi dniami, co odciskało znaczące piętno na jego muzycznym warsztacie. Wkrótce miał zostać najlepszym pewnie pianistą świata, ale nie ubiegajmy faktów.
W drodze do światowej pozycji pianisty wybitnego
Młody Paderewski zakochał się. Wybranką serca była Antonina Korsakówna. Było to w 1880 roku. Mieli w rok po ślubie syna, Alfreda, z upływem jednak zaledwie roku od ślubu żona zmarła, co zaważyło na dalszych decyzjach Paderewskiego. Wyjechał do Berlina, następnie podróżował poznając ciekawe osobistości swoich czasów, zwykle w związku ze swoimi koncertami. Ważnym momentem było jego spotkanie z Heleną Modrzejewską, która pod wpływem zauroczenia jego kunsztem znacząco wspomogła go finansowo. Wreszcie Paderewski przyjmuje się na osiem lat w konserwatorium w Strasburgu, aby w 1887 roku w Wiedniu zadebiutować własnym recitalem, który przygotowywał od dłuższego czasu. Odnosi wówczas sukces pozwalający mu na wyjazd do stolicy Francji – Paryża.
Sukces na Zachodzie
Rok 1888 jest w biografii Paderewskiego ważny, odbył pierwszy duży koncert, dając następnie serie koncertów mniejszych i większych, ale zawsze sale były pełne. Zdobył więc rozgłos, dopiero jednak trasa po Anglii ugruntowała jego pozycję, zapadła w pamięć samej królowej Wiktorii. Okazało się to prawdziwą trampoliną, bowiem w ślad za tym przyszła trasa po USA – tam też zdecydował się zamieszkać, zdobył tam ogromną popularność, nazywany nawet mistrzem nad mistrzami.
Wybranką serca okazała się być Helena Górska, została więc jego żoną w 1899 roku. Zamieszkali w Morges, w Szwajcarii. Paderewski skomponował swoje jedyne dzieło sceniczne, operę „Manru”, na przełomie stulecia. 29 maja 1901 roku odbyła się prapremiera w Dreźnie, a wkrótce mógł zaprezentować swe dzieło na wschodzie, mianowicie we Lwowie. Udał się następnie na daleki Zachód, do USA. W samym Metropolitan Opera 14 lutego 1902 roku odbyła się prapremiera amerykańska, jedyna opera skomponowana przez Polaka, która odnalazła się właśnie tam. Odbyło się jeszcze 9 przedstawień w tamtym sezonie, przy czym dzieło następnie zdjęto z afisza i nigdy nie miało już być wznowione.
Działalność patriotyczna
Tymczasem Paderewski interesował się Polską jako patriota. Posiadając już pewien kapitał, na zlecenie Paderewskiego w 1908 roku rzeźbiarz wykonał pomnik upamiętniający zwycięstwo wojsk polskich pod Grunwaldem. Jego odsłonięcie w dwa lata później spotkało się z okolicznościowym przemówieniem Paderewskiego „ku pokrzepieniu patriotycznych serc”.
Wkrótce wybuchła I wojna i Paderewski zaangażował się. W tym celu utrzymywał kontakt z Sienkiewiczem, z którym założył Polski Komitet Ratunkowy w Londynie oraz Komitet Pomocy Polskim Ofiarom Wojny w Vevey. Na horyzoncie pojawiło się wtedy światełko niepodległości związane z okolicznościami geopolitycznymi, podczas gdy rok 1917 przyniósł zaangażowanie Paderewskiego w działalność Komitetu Narodowego Polskiego, którego był delegatem w USA. Spotkał się z prezydentem USA Wilsonem. Mówi się, że 14 punktów Wilsona w sprawie Polski mogło być inspirowane memoriałem Paderewskiego, a same 14 punktów, jak pewnie wielu wie, położyło się fundamentem pod efektywne postulaty przywrócenia do życia RP.
Nadal koncertował, jednak już każdy pojedynczy występ poprzedzał przemówieniem patriotycznym. Był delegatem – pełnomocnikiem, reprezentującym Polskę w Paryżu na konferencji pokojowej, był zatem przy formalnym zakończeniu działań wojennych i wraz z Dmowskim świadkiem powstawania nowej Polski. Dał się poznać wtedy jako sprawny dyplomata i negocjator. Inspirował przy tym powstawanie eskadry lotniczej im. Kościuszki, która walczyła po stronie polskiej z bolszewikami. Sprawy nie do końca, mówiąc delikatnie, potoczyły się po jego myśli – już w wolnej Polsce, bowiem jego bezpartyjny rząd był w bardzo silnym ogniu krytyki zarówno ze strony lewicy, jak i prawicy. To go wyczerpało, przynosząc pewne rozczarowanie.
Powrót do muzyki i działalność emigracyjna
Rok 1921 był przełomowy w życiu Paderewskiego. Zrezygnował z polityki poświęcając się muzyce. Wyruszył wpierw do Szwajcarii, następnie odbył trasy po USA, by poczynić kroki w działalności charytatywnej oraz na rzecz bezrobotnych muzyków amerykańskich. Zdobył wówczas tytuł lordowski od monarchy angielskiego.
Wrócił do polityki w połowie lat 30. Był inicjatorem słynnego Frontu Morges. Organizacja ta, opozycyjnie nastawiona wobec działań Piłsudskiego w Polsce, czyli, jak mówił, polskiego reżimu autorytarnego. Paderewski nadał organizacji dyskurs centroprawicowy, a jednym z jej głównych założycieli miał okazać się również generał Władysław Sikorski. Front Morges domagał się demokratyzacji życia politycznego w kraju, jednocześnie z postulatem, by stanowisko prezydenta objął Paderewski.
W roku 1939 przeszedł zawał serca. Wojna wkrótce nadeszła, by on udał się do USA znowu zabiegając o pomoc Polsce. Już w czasie II wojny światowej wszedł w skład władz Polski na uchodźstwie. Stanął na czele Rady Narodowej w Londynie. Jego zabiegi były całkiem owocne, ponieważ udało mu się na przykład pozyskać niezbędne fundusze na uzbrojenie polskich sił na Zachodzie.
Ignacy Jan Paderewski zmarł na zapalenie płuc 29 czerwca 1941 w Nowym Jorku, jednak nie był to powód śmierci odosobniony, bowiem sekcja zwłok wykazała też raka jelita grubego, który dał przerzuty. Pierwotnie pochowano go na cmentarzu wojskowym Arlington w Waszyngtonie. Jednak w 1992 roku trumnę z jego prochami sprowadzono do Polski, gdzie spoczęła w podziemiach archikatedry św. Jana w Warszawie.
Książka godna polecenia
„Ignacy Paderewski. Ulubieniec kobiet” Iwony Kienzler jest pozycją specjalną dla miłośników dobrej lektury, która przybliża postać wybitnego Polaka.
