Jan III Sobieski, mianowicie wielki król Polski, nazywany przez wodzów tureckich Lwem Lechistanu, a przez współczesnych mu na terenach europejskich Obrońcą Wiary. Panował w Polsce od roku 1674. Jako hetman wielki koronny poprowadził wojska do zwycięstwa nad zagrażającą Europie Turcją.
Krótki życiorys Jana III Sobieskiego
Jan III Sobieski przyszedł na świat w Olesku w 1629 roku. Studiował w Akademii Krakowskiej, później we Francji i Italii. Brał następnie udział w tłumieniu zrywu zwanego powstaniem Chmielnickiego. Walczył w wojnach ze Szwecją, a także w walkach z Rosją – zostając hetmanem polnym koronnym. Szczególną sławą okrył się za sprawą walk z Tatarami i Turcją na Ukrainie, zwłaszcza dzięki bitwie pod Chocimiem. Był Sobieski zwolennikiem stronnictwa profrancuskiego. Żonaty z Marią Kazimierą d’Arquien. Brał udział w konfederacji szczebrzeszyńskiej, czyli przeciwko królowi Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu. Ozłocony zwycięstwami z Turkami Sobieski sięgnął po koronę wkrótce po śmierci Wiśniowieckiego. Prowadził politykę zagraniczną antyturecką i profrancuską. Wszedł zatem w układ z Burbonami w roku 1675, jednak w końcu zawarł sojusz z Habsburgami, co podyktowała sytuacja wywołana przez Turcję. W walkach stoczonych na terytoriach Austrii poprowadził odsiecz wiedeńską zdobywając obóz samego wezyra Kara Mustafy. Zyski tymczasem polityczne są dziś sprawą wielu dyskusji historycznych, bowiem uważa się dość powszechnie, że skala zwycięstwa nie przełożyła się na dobro RP. Za pewne brakło faktycznie wewnętrznego wsparcia ze strony szlachty, ale i brakło też Sobieskiemu pewnej energii, która wymagana jest do szczególnego rodzaju dyplomacji. Był ostatnim wielkim władcą RP, a ostatnim królem z elekcyjnych, którzy byli w stanie utrzymać pomyślność i suwerenność Rzeczypospolitej. Zmarł w Wilanowie w 1696 roku.
Biografia rozszerzona Jana III Sobieskiego
Przeciwko Chmielnickiemu, Szwecji i Rosji
Jan Sobieski odebrał świetne wykształcenie, studiując nie tylko w Akademii Krakowskiej, ale również we Włoszech i we Francji. I nie dotyczyło to tylko teorii, bowiem był oficerem walczącym we wszystkich praktycznie wojnach, które przypadły na połowę XVII wieku. Początkiem owych doświadczeń był udział Sobieskiego w tłumieniu powstania Chmielnickiego, odniósł wtedy ciężkie rany pod Beresteczkiem. Brał udział w potopie szwedzkim, z początku pod protekcją Karola X Gustawa, jednak ostatecznie zreflektował się dość szybko, aby stanąć wiernie jako oficer wojsk koronnych u boku Jana Kazimierza. Służył też pod rozkazami Jerzego Lubomirskiego w wojnach polsko – rosyjskich, co wynagrodzono mu buławą hetmana polnego koronnego.
W drodze po koronę
Z wszystkich swych walk to te toczone przeciwko Kozakom na Ukrainie, Tatarom i Turcji przyniosły mu szczególną sympatię w kraju. Do legend przeszła między innymi wygrana bitwa pod Chocimiem, i na podstawie tego zwycięstwa rozwijał dalej swoją działalność polityczną, aż do samej korony królewskiej. Był regalistą, a zatem popierał stronnictwo profrancuskie, co dodatkowo wspierało małżeństwo z Marią Kazimierą d’Arquien. Wystąpił następnie w konfederacji szczebrzeszyńskiej, której ostrze wymierzone było w króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Król wkrótce zmarł a Sobieski ozłocony zwycięstwami z Turkami sięgnął po koronę.
Kwestia Turecka
W zasadzie panowanie Jana III Sobieskiego określały wojny z Turkami, nie inaczej było z usilnymi staraniami zaciśnięcia współpracy z Francją. Na bazie sojuszu z tym krajem Sobieski chciał zapewnić bezpieczeństwo na granicach z Turcją, które doraźnie zabezpieczał jedynie rozejm w Żórawnie. Zaangażowanie Sobieskiego przyniosło tajny układ z Burbonami, który zawarł w Jaworowie w 1675 roku. We Francji panował wówczas Ludwik XIV, który na mocy porozumienia zagwarantował dotacje na ewentualną wojnę z Austrią, ponieważ układ ten skierowany był przeciw Hohenzollernom. Jednak w niespełna dziesięć lat później Jan III Sobieski zdecydował się na wejście w sojusz z Habsburgami, a to ze względu na wielkie zagrożenie chrześcijańskiej Europy ze strony nawały tureckiej. Habsburgom za pewne pomógł bardzo, bo nie kto inny a właśnie Sobieski poprowadził odsiecz tak skuteczną, że zdobył w konsekwencji obóz samego wezyra Kara Mustafy.
Diagnozy historyczne
Odsiecz wiedeńska była zwycięstwem wiekopomnym, natomiast uważa się dziś dość powszechnie, że król nie wykorzystał go dostatecznie do umocnienia władzy monarszej ani w kraju, ani pozycji RP w świecie. Być może zabrakło mu faktycznie wewnętrznego wsparcia ze strony możnych, ale i brakło też energii wymaganej do szczególnego rodzaju dyplomacji. Był ostatnim wielkim królem, a ostatnim z elekcyjnych, którzy byli w stanie utrzymać pomyślność i suwerenność Rzeczypospolitej. Zmarł w Wilanowie w 1696 roku.
Ciekawostki o Janie III Sobieskim
- Jan III Sobieski posiadał specjalną licencję na czytanie ksiąg zakazanych.
- Sobiecki nauczył się języka tureckiego by móc podsłuchiwać rozmowy jeńców tureckich.
- Gdański słynny astronom Heweliusz, w nagrodę, iż Sobieski zwolnił jego browar z podatków, nazwał nowo odkryty gwiazdozbiór „Tarczą Sobieskiego”.
- Czytanie pewnych książek za czasów Jana III Sobieskiego było zabronione, a to z uwagi na politykę kościoła, któremu zagrażał renesansowy humanizm. Polski król natomiast miał specjalne pozwolenie na czytanie tych ksiąg, które można by nazwać dziś licencją.
- Jan III Sobieski władał kilkoma językami.
- Był uważany przez jemu współczesnych za władcę potężnego, stojącego na czele mocarstwa.
- Był władcą kreatywnym i sprawnym dyplomatą – wszedł w układy z Burbonami, lecz zawirowania na scenie politycznej obróciły się na jego niekorzyść, a wówczas kreatywnie zmienił sojusze wchodząc w układ z Habsburgami.
Cytaty Jana III Sobieskiego
„Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, o jakiej wieki przeszłe nigdy nie słyszały. Działa wszystkie, obóz wszystek, dostatki nieoszacowane dostały się w ręce nasze. Nieprzyjaciel, zasławszy trupem aprosze, pola i obóz, ucieka w konfuzji. Wielbłądy, muły, bydło, owce, które miał po bokach, dopiero dziś wojska nasze brać poczynają, przy których Turków trzodami tu przed sobą pędzą. (…) Wezyr tak uciekał od wszystkiego, że ledwo na jednym koniu i w jednej sukni.”
„Jeśli jeszcze raz następny poseł przedstawi taki warunek, każę go powiesić.”
„Nauka wszędzie człowieka zdobi – i na wojnie, i u dworu, i doma, i w Rzeczypospolitej widzimy to, że ludzie więcej sobie ważą chudego pachołka uczonego aniżeli pana wielkiego a błazna, co go sobie więc palcem ukazują.”
„Przybyliśmy, zobaczyliśmy, a Bóg zwyciężył.”
„Ten sam nieprzyjaciel, któregoś my pobili pod Chocimiem, stoi przed nami. Jesteśmy wprawdzie w obcym kraju lecz nie walczymy dla obcej sprawy. Walczymy za nasz kraj i za chrześcijaństwo, nie dla cesarza, lecz dla Boga.”
Artykuły, które mogą Ci się spodobać:
Książka o Janie III Sobieskim
„Jan III Sobieski” Leszka Podhorodeckiego to książka potrafiąca zainteresować nie tylko wyjątkowych miłośników XVII wieku.
Źródła:
- „300 postaci które zmieniły historię Polski i świata”. Videograf II, Chorzów 2008
- „Historia. Dzieje nowożytne”. T. Cegielski, K. Zielińska, Warszawa 1997
- „Poczet królów i książąt polskich Jana Matejki”. Z. Wójcik, Warszawa 1983
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_III_Sobieski
- https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Jan-III-Sobieski;3916617.html
Zapisz się do newslettera
Chciałbyś co jakiś czas otrzymywać powiadomienia o nowych, ciekawych biografiach?Zapisz się do newslettera:
bardzo dziekuje 🙂