Jan Kiepura (1902-1966) to słynny śpiewak (tenor), stały bywalec operowych i operetkowych scen okresu dwudziestolecia międzywojennego. Od lat trzydziestych XX wieku znany również jako aktor.
Spis treści
Jan Kiepura – życiorys
Śpiewak był synem piekarza Franciszka oraz skrzypaczki Marii (z domu Neuman). Matka Kiepury pochodziła z żydowskiej rodziny. Za namowami przyjaciół oraz partnera Franciszka zdecydowała się przyjąć chrzest i wiarę katolicką, a następnie poślubić piekarza. Jan Kiepura przyszedł na świat w Sosnowcu 16 maja 1902 roku. Dwa lata później urodził się młodszy brat Jana – Władysław.
Do końca 1908 roku rodzina mieszkała koło Częstochowy, gdzie ojciec prowadził piekarnię. Powrót do Sosnowca związany był z zakupem nowego lokum i przydomowej piekarni – nazwanej „Lech”. Od tego czasu synowie wychowywali się i dojrzewali w oparach kwaśnego, drożdżowego zaczynu na ciasto. Te zapachy odciskają piętno na układzie oddechowym pierworodnego. W ciągu całego życia Jan Kiepura poddał się kilku operacjom strun głosowych oraz gardła.
Śpiewak uczęszczał do Gimnazjum Państwowego im. Stanisława Staszica w Sosnowcu, gdzie w 1921 roku zdał maturę. Po zdaniu egzaminu dojrzałości, za namową ojca, zapisuje się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Równocześnie z tym wydarzeniem, w tajemnicy, rozpoczyna naukę śpiewu solowego pod czujnym okiem profesora Wacława Brzezińskiego.
Od wczesnych lat prezentował chętnie swój muzyczny talent zarówno w domu, jak i szkole. Równie szybko rozwinęły się w nim polityczne skłonności. W wieku 14 lat wstąpił do TOW (Tajnej Organizacji Wojskowej). Dwa lata później, w 1916 roku, podejmuje pracę jako członek Wolnej Szkoły Podchorążych. Po upływie trzech lat wstępuje do I pułku Strzelców Bytomskich w Koniecpolu. Bierze czynny udział w I i II Powstaniu Śląskim.
Trzy lata nauki śpiewu u profesora Brzezińskiego zaowocowały pierwszym występem w koncertowej hali kina „Sfinks”. Pierwszy większy debiut miał miejsce już rok później. Za sprawą rekomendacji prof. Brzezińskiego, Kiepura otrzymał rolę górala w operze „Halka” w chórze Emila Młynarskiego. Niesubordynacja oraz chęć zaprezentowania swojego głosu ponad chór kończy się wydaleniem z opery.
W czasie pierwszych debiutów tenor zaniedbał studia prawnicze. W związku z tym został wykreślony z listy studentów. To poskutkowało konfliktem z ojcem. Dlatego po powrocie do Sosnowca zmuszony był zatrzymać się u kolegi – Mieczysława Szarugi. Pozornie niesprzyjające zdarzenia i powrót do rodzinnego miasta owocują niespodziewanym spotkaniem z prof. Ignacym Warmuthem. Dzięki temu Kiepura w 1925 roku otrzymał tytułową rolę w operze „Faust” Gounoda. Kilka dni później, dzięki tej samej arii wykonanej w Operze Poznańskiej, osiąga prawdziwy sukces. Wielki powrót do Opery Warszawskiej Emila Młynarskiego przynosi mu karierę solisty oraz występy w kolejnych operach, między innymi w: „Fauście”, „Strasznym Dworze” czy „Halce”.
Rok później, w 1926 roku opuścił Polskę i zadebiutował na wiedeńskiej scenie dzięki roli Cavaradossisego w „Tosce” Pucciniego. To wydarzenie otworzyło bramy międzynarodowej kariery śpiewaka.
Lata 30. XX wieku to dla Jana Kiepury kolejny zwrot w karierze. Właśnie wtedy oddał się nowej pasji. Wraz z reżyserem Carmine Galonem nakręcił brytyjsko-niemiecki film „Neapol – śpiewające miasto”. Produkcja została nakręcona w trzech wersjach językowych (angielskiej, francuskiej i niemieckiej), które zostały wykonane w całości przez Jana Kiepurę. Kolejne filmy (między innymi: „Das Lied einer Nacht”, „Ich liebe alle Frauen” czy „Zauber der Bohème”) potwierdziły zarówno jego talent muzyczny, jak i aktorski.
Pod koniec lat 30. XX wieku (w 1938 r.) podejmuje długoletnią współpracę z Metropolitan Opera w Nowym Jorku. Próby do opery „Carmen” Bizeta w 1966 roku przerwane zostają przez nagłą śmierć artysty. Chcąc spełnić życzenie Kiepury, jego ciało zostało przewiezione do Polski i pochowane w Warszawie. Na pogrzebie artysty zaśpiewali Bernard Ładysz oraz Bogdan Paprocki.
Najsłynniejsze piosenki Jana Kiepury to z pewnością „Brunetki, blondynki”, „Usta milczą, dusza śpiewa”.
Jan Kiepura – życie prywatne
Kariera filmowa owocowała nie tylko w rosnącą popularność artysty, ale również okazała się pomocna w znalezieniu miłości życia. Na jednym z planów filmowych Kiepura poznał węgierską aktorkę i śpiewaczkę – Martę Eggerth, z którą wziął ślub w 1936 roku. W 1940 roku para przeprowadziła się do Nowego Jorku, gdzie urodzili się ich synowie – Jan Tadeusz w 1944 roku oraz Marian Wiktor w 1950 roku.
Miłość do muzyki zaowocowała licznymi wspólnymi koncertami małżeństwa. Ponad 900 razy wystawili na Broadwayu operetkę „Wesoła Wdówka” Lehara, ustanawiając tym samym rekord. Występy Jana Kiepury często przyciągały wielu zacnych gości. Na widowni można było spotkać przedstawicieli ambasad, korpusów dyplomatycznych czy konsulatów, takich państw jak: Anglia, Włochy, Francja czy Japonia.
Wiele z koncertów, na których występował śpiewak miało charakter charytatywny. Pieniądze były przekazywane zawsze na szczytne cele: odbudowę Wawelu, pomoc dla powodzian w Krynicy, Fundusz Chopina, Muzeum Narodowe oraz wiele innych.
W 1940 roku do Stanów Zjednoczonych przeprowadził się również brat Jana – Władysław, który został tam aż do śmierci. Rodzice mężczyzn, mimo licznych rozmów i próśb, nigdy nie zdecydowali się na opuszczenie ojczyzny. Po wojnie małżeństwo Kiepurów chciało odwiedzić Polskę, jednak panujący w niej ustrój nie był sprzyjający. Synowie nie otrzymali także wiz ani pozwolenia na przyjazd na pogrzeb ojca.
Jan Kiepura – ciekawostki
Festiwal im. Jana Kiepury odbywa się co roku w Krynicy-Zdrój od 1967 roku. Twórcą wydarzenia był Stefan Półchłopek. Mimo krytyki Kiepury w polskich mediach, festiwal od samego początku cieszył się dużą popularnością. Lata 80. XX wieku przyniosły kryzys na krynickiej scenie muzycznej. Jednak dyrektor artystyczny – Bogusław Kaczyński, dokonał odnowienia festiwalu. Od 2003 roku wydarzenie nosi nazwę Europejski Festiwal im. Jana Kiepury.
W 2005 roku w Warszawie powstał Mazowiecki Teatr Muzyczny im. Jana Kiepury. Przez pierwsze lata swojego istnienia obiekt nazywany był również „Operetką”. To wszystko za sprawą właśnie tego gatunku muzycznego, który często gościł na deskach teatru. Istotnym elementem repertuaru teatru są koncerty. Do nich należy m.in.: „Polscy tenorzy pamięci Jana Kiepury”.
Synowie Jana Kiepury poszli w ślady rodziców. Oboje pokochali muzykę – młodszy z synów został pianistą. Z kolei starszy (Sharbek Kiepura) – tenorem. Pierworodny, chcąc oddać hołd swojemu ojcu zmienił nazwisko na John Thade. Decyzję umotywował słowami „Jan Kiepura może być tylko jeden”.
Śpiewak został odznaczony m.in.: belgijskim Orderem Leopolda I, szwedzką Gwiazdą Polarną, Polskim Złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta.
Jana Kiepurę można było posłuchać nie tylko na deskach międzynarodowych oper i teatrów, czy w salach kinowych. Artysta chętnie występował tam, gdzie czekał na niego tłum. Śpiewał na stadionach, dachach samochodów czy hotelowych balkonach. Stał się symbolem zarówno polskiej, jak i europejskiej muzycznej kultury.
Źródła
https://www.kiepura.pl/pl,m,54,zycioryshttps://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/jan-kiepura?page=3#body-top
https://culture.pl/pl/tworca/jan-kiepura
https://visitmalopolska.pl/pl_PL/web/krynica-zdroj/-/jan-kiepura-56
https://gazetakrakowska.pl/syn-slawnego-tenora-gosciem-50-festiwalu-im-jana-kiepury-zdjecia-wideo/ar/10519056
https://www.johnthade.ch/about.php
http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/15959/jan-kiepura
http://krynica.org.pl/index.php/9-artykuly-na-dolny-slider/4-festiwal-im-jana-kiepury
https://www.mteatr.pl/pl/historia
