Janusz Korczak przeszedł do historii pedagogiki jako niezwykły twórca systemu wychowania dzieci w duchu szacunku, ale i myślenia samodzielnego. Był równie znakomitym pediatrą oraz twórcą literackim, a przy tym rzecz jasna osobą wybitnie zasłużoną w walce o prawa dziecka.
Spis treści
Krótki życiorys Janusza Korczaka
Henryk Goldszmit, czyli Janusz Korczak (ps. „Stary Doktor”) przyszedł na świat w Warszawie 22 lipca roku 1878 lub 1879. Pochodził z ubogiej rodziny, której kondycja podupadła po śmierci jego ojca. Uczył się w rosyjskim gimnazjum na Pradze. Sytuacja materialna zmusiła go już w wieku lat piętnastu do udzielania korepetycji. Później udało mu się dzięki temu znaleźć na medycynie Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Cesarskiego. By zapoznać się z twórczością i metodami pedagogicznymi, wyjechał do Szwajcarii, chciał bowiem kształcić młodzież oraz pomagać w ramach niezbędnych czynności szpitalnych. Rok 1905 oznaczał dla Korczaka złożenie profesji lekarza. Nie miał jednak zamiaru opuszczać Warszawy na dłużej – tam też zorganizował Dom Sierot dla dzieci żydowskich, który działał w latach 1912 – 1942. Równolegle udzialał się w domu dla dzieci polskich, który był sierocińcem i szkołą (1919 – 1936). Przyświecała mu dewiza równego traktowania dzieci, w duchu tolerancji i szacunku dla najmłodszych.
W dorobku Janusza Korczaka odnajdujemy wiele książek dla dzieci, ale zacząć wypada od wzmianki, że wydawał w międzywojniu gazetkę „Mały Przegląd” – specjalnie dla najmłodszych czytelników, goszcząc jednocześnie w radio ze swymi trafnymi diagnozami potrzeb wśród dorastających. Dorosłym dedykował natomiast książkę „Prawo dziecka do szacunku” oraz „Jak kochać dziecko”. Ponadto wiele napisał przede wszystkim dla dzieci. Któż przecież nie słyszał o takich pozycjach jak „Kajtuś Czarodziej”, czy wreszcie „Król Maciuś I”, „Kiedy znów będę mały” oraz „Bankructwo Małego Dżeka”.
Zginął w obozie koncentracyjnym w Treblince, w 1942 roku. Poniósł śmierć niejako na życzenie, bowiem zgodził się odejść w komorze gazowej, dotrzymując wierności swym dzieciom i wychowawcom Domu Sierot. Ani myślał by zostawić dzieci same, więc postanowił towarzyszyć im do końca. Choć dawano mu wybór, zdecydował się odejść tak jak jego wychowankowie.
Biografia rozszerzona Janusza Korczaka
Droga edukacyjna
Nauki przyjmował na warszawskiej Pradze, w ośmioklasowym gimnazjum, mianowicie w szkole rosyjskiej, o niezwykle żelaznej dyscyplinie. Już mając piętnaście lat udzielał innym korepetycji, co podyktowane było również bardzo trudną sytuacją materialną rodziny, w której ta znalazła się po śmierci jego ojca.
Następnie podjął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Cesarskiego. Na rok 1899 datowany jest jego wyjazd do Szwajcarii, a to natomiast, by lepiej zapoznać się z nowoczesną twórczością pedagogiczną. Na celowniku jego zainteresowań był tok kształcenia dzieci i młodzieży w szkołach, jak również leczenia ich w szpitalach czy dokształcania w bezpłatnych czytelniach. Dyplom lekarza otrzymał w 1905 roku.
Praca z dziećmi
Jak pewnie wiadomo większości, Janusz Korczak współtworzył Dom Sierot dla żydowskich dzieci w Warszawie, działający tamże od 1912 do 1942 roku. Nie tylko jednak żydowskich, był bowiem także współzałożycielem sierocińca wybudowanego dla dzieci polskich, a funkcjonującego w latach 1919-1936. Korczak z całych swych sił domagał się równouprawnienia dzieci, poważnego podejścia do traktowania spraw dzieci i młodzieży, czy też po prostu szacunku dla najmłodszych.
Korczak jako twórca szkoły pedagogicznej
Napisał wiele książek dla dzieci, wśród nich takie jak na przykład pt. „Kajtuś Czarodziej”, „Król Maciuś I”, „Kiedy znów będę mały”, „Bankructwo Małego Dżeka”, oraz dzieła pedagogiczne, spośród których zasłynęła pozycja pt. „Jak kochać dziecko”, czy też „Prawo dziecka do szacunku”.
W latach 1926-1930 ukazywała się szerzej redagowana przez Korczaka gazetka “Mały Przegląd”, pismo dedykowane specjalnie potrzebom dzieci. Gościł też w radio w połowie lat trzydziestych.
Zginął wraz z dziećmi i wychowawcami domu sierot w komorze gazowej obozu koncentracyjnego w Treblince w 1942 roku. Nie chciał zostawić dzieci samych, więc postanowił towarzyszyć im w ostatnich chwilach ich życia. Choć dawano mu wybór, postanowił nie opuszczać ich aż do śmierci.
Ciekawostki o Januszu Korczaku
- Pismo Korczaka „Mały Przegląd” było redagowane w większości przez dzieci.
- W gimnazjum rosyjskim, do którego uczęszczał, panowała żelazna dyscyplina oraz miały miejsce akty przemocy wobec dzieci. To właśnie zainspirowało Korczaka do rozwijania się w kierunku pedagogiki nowej, mającej na względzie głównie dobro dzieci.
- Zmuszony do zarabiania na utrzymanie rodziny, udzielał korepetycji, mając lat zaledwie piętnaście.
- Służył jako lekarz w pociągu sanitarnym na Dalekim Wschodzie podczas wojny rosyjsko – japońskiej.
- Nie pobierał wynagrodzenia od ubogich pacjentów, od zamożnych ludzi zaś żądał nieraz bardzo wysokich honorariów.
- Jego kwalifikacje były niezwykle wysokie – dokształcał się w Berlinie, Paryżu i Londynie, a także w Szwajcarii.
- Ponad wszystko chciał, aby dzieciństwo jego podopiecznych było beztroskie. Chciał jednak stworzyć warunki, by punkty widzenia dzieci i ich stanowiska ścierały się w atmosferze wzajemnej akceptacji i zdrowej konkurencji, wolnej od wszelakich antagonizmów.
Cytaty Janusza Korczaka
„Dziecko chce być dobre. Jeśli nie umie – naucz, jeśli nie wie – wytłumacz, jeśli nie może – pomóż.”
„Czym jest dziecko […]? Czym jest ta połowa ludzkości, żyjąca razem i obok nas w tragicznym rozdwojeniu? Nakładamy na nią brzemię obowiązków jutrzejszego człowieka, nie dając żadnego z praw człowieka dzisiejszego.”
„Pozwól dzieciom błądzić i radośnie dążyć do poprawy.”
„Dziecko ma prawo być sobą. Ma prawo do popełniania błędów. Ma prawo do posiadania własnego zdania. Ma prawo do szacunku. Nie ma dzieci – są ludzie.”
„Szukaj własnej drogi. Poznaj siebie, zanim zechcesz dzieci poznać. Zdaj sobie sprawę z tego, do czego sam jesteś zdolny, zanim dzieciom poczniesz wykreślać zakres praw i obowiązków. Ze wszystkich sam jesteś dzieckiem, które musisz poznać, wychować i wykształcić przede wszystkim.”
„Nie takie ważne, żeby człowiek dużo wiedział, ale żeby dobrze wiedział, nie żeby umiał na pamięć, a żeby rozumiał, nie żeby go wszystko troszkę obchodziło, a żeby go coś naprawdę zajmowało.”
Książka o Januszu Korczaku
„Po drugiej stronie okna: opowieść o Januszu Korczaku” jest pozycją literacką autorstwa Anny Czerwińskiej – Rydel, która przybliża czytelnikom postać wspaniałego pedagoga.
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Janusz_Korczak
- https://biografia24.pl/janusz-korczak/
- https://culture.pl/pl/tworca/janusz-korczak
