Jarosław Iwaszkiewicz

Jarosław Iwaszkiewicz (1894-1980) był polskim poetą, prozaikiem, dramatopisarzem, eseistą i tłumaczem, twórcą dzieł „Sława i chwała” oraz „Ikar”.

Jarosław Iwaszkiewicz – biografia

Leon Iwaszkiewicz urodził się 20 lutego 1894 roku w rodzinie polskiego księgowego cukrowni w Kalniku pod Kijowem. Jarosław to jego drugie imię, gdyż katolicki ksiądz uznał je za prawosławne. Imieniem Jarosław był nazywany w najbliższej rodzinie. Jego ojciec oraz stryj walczyli w postaniu styczniowym. W setną rocznicę wybuchu tego powstania zadedykował im opowiadanie Heydenreich.

W 1902 roku rozpoczął naukę w szkole w Warszawie. W 1904 roku przeniósł się razem z rodziną do Jelizawetgradu (obecnie Kropywnycki), gdzie uczęszczał do liceum. Od 1909 roku mieszkał i uczył się w liceum w Kijowie. Poznał tam artystycznie uzdolnionych kolegów i nauczycieli oraz podjął pierwsze próby twórcze w zakresie komponowania muzyki oraz tworzenia poezji. W Kijowie zdał maturę i nabrał tam przekonania, że jego powołaniem jest kariera artystyczna lub muzyczna. „Od dzieciństwa spala mnie głód wielkości” – wyznał pół wieku później w liście do aktora Leszka Dardegena „i dlatego tak jaskrawo spostrzegam czasami moją małość i jako pisarza, i jako człowieka„. Po maturze podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Kijowskim, jednak nie ukończył ich. Studiował również w konserwatorium w Kijowie.

Podczas okresu końca nauki w liceum i początku studiów pracował jako korepetytor i odbywał wtedy liczne podróże po dworach polskich i rosyjskich na terenach Polski i Ukrainy Naddnieprzańskiej. Wrażenia te stały się kanwą późniejszych utworów.

Początkowo pisał równolegle po polsku i rosyjsku, ale od października 1918 roku, kiedy to wysiadł na warszawskim dworcu z kufrem pełnym rękopisów, tworzył już wyłącznie w języku polskim. Wyjechał do Warszawy w związku z rozszerzającym się chaosem rewolucyjnym na Kijowszczyźnie. W momencie debiutu zapowiedział pani Potockiej, u której pracował jako korepetytor, że jego nazwisko będzie się odtąd często pojawiało w prasie codziennej. Stało się jednak inaczej. Tomik Oktostychy przeszedł bez echa, a Dionizje przyniósł niekorzystne opinie. Tadeusz Peiper ocenił go: „Iwaszkiewicz – to zero o idealnej próżni„.

W 1920 roku podczas wojny z bolszewikami wstąpił do 221. Pułku Piechoty stacjonującego w Ostrowie Wielkopolskim, który był złożony głównie z ochotników.

Żona i dzieci

W życiu prywatnym początkującemu pisarzowi wiodło się lepiej. Poprzez małżeństwo w 1922 roku z pisarką i tłumaczką Anną Lilpop wszedł do rodziny bogatego przemysłowca, który z czasem zafundował młodym dworek w Stawisku, gdzie zamieszkali od 1928 roku. W latach 1923-1925 Jarosław Iwaszkiewicz był sekretarzem marszałka Sejmu Macieja Rataja, a od 1927 roku pracował w dyplomacji. Jego teść umieścił go na posadzie dyplomatycznej w Kopenhadze (1932-1935) i Brukseli (1935-1936). Z żoną Anną Iwaszkiewiczową mieli dwoje dzieci: Marię (1924–2019) oraz Teresę (1928–2012). W 1947 roku adoptowali ocalałego z Rzezi Woli – Wiesława Kępińskiego (ur. 1932).

II Wojna Światowa

Podczas wojny jako jedyny skamandryta zdecydował się pozostać w kraju. Działał w strukturach Polski podziemnej w wydziale kultury i sztuki, współpracując przy ratowaniu zabytków kultury. W Stawisku gościł i wspomagał materialnie wielu pisarzy, m.in. Czesława Miłosza i Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Willa w Stawisku była schronieniem dla wielu Polaków i Żydów, którzy byli zagrożeni aresztowaniem. W szczytowym momencie ukrywało się tam ponad 40 osób. Za pomoc żydom został odznaczony wraz z żoną w 1998 roku medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Odpowiedzią na okupacyjny terror była intensywna praca literacka, która zaowocowała powstaniem świetnych opowiadań, takich jak np. Matka Joanna od Aniołów.

Okres powojenny

Po wojnie Iwaszkiewicz pełnił funkcję prezesa Związku Literatów Polskich, wiceprezesa PEN-Clubu oraz redaktora naczelnego miesięcznika Twórczość. Był bezpartyjnym posłem na Sejm PRL od I do VII kadencji i przewodniczącym Polskiego Komitetu Obrońców Pokoju. Wielokrotnie był nagradzany przez władze, m.in. Orderem Budowniczego PRL. Przez powojenne 40-lecie był twórcą rozdarty pomiędzy lojalnością wobec władzy komunistycznej, a kolegów pisarzy. Zmarł 2 marca 1980 roku w Warszawie. Pochowano go w mundurze Honorowego Górnika PRL-u (wg. jego życzenia) na cmentarzu w Brwinowie pod Warszawą.

Muzeum Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów otwarto po śmierci pisarza. Znajduje się w willi Stawisko w Podkowie Leśnej.

Jarosław Iwaszkiewicz – ciekawostki

W czasie powrotu z chrztu becik, w którym spał jako niemowlę, zsunął się z sań, co jego rodzice zauważyli dopiero po przybyciu do domu. Dziecko odnaleziono w przydrożnej zaspie.

Jego dalekim krewnym był Karol Szymanowski.

Był biseksualistą, a motywy homoseksualne poruszał w poezji i prozie.

Jego prawnuczka – Ludwika Włodek napisała o życiu pisarza książkę pt. Pra. Książka została bestsellerem i była nominowana do kilku ważnych nagród.

Był czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1957, 1963, 1965, 1966).

Jarosław Iwaszkiewicz miał szczęście do reżyserów. Filmy, które powstawały na podstawie jego prozy, dorównują rangą artystyczną pierwowzorom literackim. Jerzy Kawalerowicz za filmową wersję Matki Joanny od Aniołów otrzymał w 1961 roku Srebrną Palmę na festiwalu w Cannes. Andrzej Wajda za ekranizację Brzeziny w 1970 roku został wyróżniony nagrodę FIPRESCI na festiwalu w Mediolanie. Panny z Wilka (1979) otrzymały w 1980 roku nominację do Oscara. Andrzej Domagalik w 1992 roku w interesujący sposób przeniósł na ekran opowiadanie Czarne ptaki. Powieść Sława i chwała sfilmował w 1997 roku Kazimierz Kutz.

Jarosław Iwaszkiewicz – cytaty

„Nie ma większego grzechu niż uważać, że wszystko jest jasne i zrozumiałe. Jest to grzech dumy i zaufania do siebie, który chciała popełnić Ewa, gdy pragnęła być bogom równa.”

„Wierzysz w potęgę miłości, napełnia cię ona do tego stopnia, że nie zostawia miejsca na pytania. I dobrze tak jest. Bo skoro dopuścisz do jednego pytania, jednej wątpliwości, pustka zacznie wkradać się do twojego serca.”

„Sztuka rządzenia polega na umiejętności przystosowania się do warunków.”

„Każda wielka miłość ma w sobie coś upokarzającego i śmiesznego.”

Źródła

Encyklopedia Sławnych Polaków, wyd. Publicat
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jaros%C5%82aw_Iwaszkiewicz
https://pl.wikiquote.org/wiki/Jaros%C5%82aw_Iwaszkiewicz

Tagi: