Józef Bem (1794 – 1850), czyli polski generał, strateg, pisarz oraz inżynier wojskowy, również wybitny artylerzysta, prekursor produkcji i wykorzystania broni rakietowej. Walczył w powstaniu listopadowym oraz Wiośnie Ludów. Podniesiony został do godności feldmarszałka armii Imperium Osmańskiego.
Krótki życiorys Józefa Bema
Józef Bem, czyli polski generał, urodził się pod Tarnowem 14 marca 1794 r.. Józef Bem uczył się sztuki fortyfikacyjnej i artyleryjskiej. Mógł dzięki temu następnie zaangażować się w działania wojenne, jakie prowadziła Francja na terytorium Rosji w latach 1812-1813. Później był kapitanem w armii Królestwa Polskiego. Wykładał teorie artylerii nieprzerwanie pracując by udoskonalić w końcu broń rakietową. Przeżył poważny wypadek za sprawą eksplozji w trakcie jego badań. Mógł zatem napisać w związku z tym swe „Doświadczenia z rakietami kongrewskimi”. W 1829 roku udał się do Galicji. W związku z wybuchem powstania listopadowego zaangażował się zbrojnie po stronie rebeliantów w Warszawie. Porażka powstania sprawiła, że emigrował do Francji. Związany był tam z ugrupowaniem skupionym wokół Hotelu Lambert. W 1832 r. Józef Bem został jednym z współzałożycieli Towarzystwa Literatów Polskich w Paryżu. W czasie Wiosny Ludów był również zaangażowany biorąc udział chociażby w obronie Wiednia. Następnie był powstańcem węgierskim, który odniósł tam kilka znaczących zwycięstw. Upadek powstania węgierskiego sprawił, że Józef Bem emigrował do Turcji, tam też podjął decyzję o konwertowaniu się na islam. Dowodził w Turcji obroną Aleppo, co okazało się wielkim sukcesem. Przyczyną śmierci Józefa Bema była malaria egzotyczna, na skutek czego zmarł w Aleppo 10 grudnia 1850 r.
Biografia rozszerzona Józefa Bema
Czas napoleoński
Józef Bem urodził się w miejscowości Busko położonej w okolicach Tarnowa. Później dorastał w Krakowie. Chodził do gimnazjum. Był w artyleryjskim i inżynieryjnym Korpusie Kadetów, co sprawiło, że znalazł się później w Szkole Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierii. Tam zaznajomił się z matematyką i geografią, ucząc się jednocześnie kilku języków zagranicznych. Profil szkoły dał Bemowi umiejętność konstruowania fortyfikacji. Mając osiemnaście lat osiągnął tam stopień podporucznika artylerii, dzięki czemu przeszedł do armii konnej utworzonego wtedy Księstwa Warszawskiego. W latach 1812 – 1813 walczył w kampanii na terytorium rosyjskim, m.in. w manewrze odwrotu spod Dyneburga. Klęska Napoleona i upadek Gdańska sprawiły, że wrócił do włości rodzinnych, gdzie gospodarował jego ojciec.
Życie w Królestwie Polskim
Przyjął stanowisko kapitana wojsk Królestwa Polskiego, wojsk stacjonujących w Łęczycy. Posiadając wykształcenie inżyniera wojskowego podejmował pracę w łonie Arsenału Królewskiego w Warszawie, podjął tam badania i eksperymenty z dziedziny pirotechniki i broni rakietowej. Wyszedł z założenia, że kluczem w zastosowaniu broni rakietowej jest napęd bazujący na węglu drzewnym, prochu i saletrze. Rok 1919 oznaczał dla Bema wypadek w trakcie badań, który sprawił, że poparzeniu uległa zwłaszcza jego twarz. W trudach tych jednak nie poprzestawał, dzięki czemu sporządzony przez niego raport badawczy docenili obeznani w tej dziedzinie fachowcy europejscy. Ważne przy tym, iż to Bemowi polska armia zawdzięczała wtedy powołanie do wojska tak zwanych rakietników, których sam szkolił w utworzonej w tym ceu Zimowej Szkole Artylerii, a tematy dotyczyły również nauk fortyfikacyjnych. Tymczasem strona rosyjska nie była mu przychylna, o czym świadczył fakt uwięzienia go na kilka miesięcy pod pozorem zaniedbań finansowych i uczestnictwa w nielegalnym pojedynku. Na szczęście Bem powrócił do armii dzięki wstawiennictwu dowódctwa, stracił jednak uposażenie wojskowe. Wkrótce przeniesiony do cywila, musiał odnaleźć się w nowych warunkach życiowych.
Józef Bem w cywilu
Wydzierżawił od krewnego wieś i rozpoczął w niej gospodarowanie. Brak środków sprawił, że najmował się do prac, natomiast wykształcenie i znajomości dały mu zaplecze, z którego korzystał. W ten sposób wynajął swe usługi na przykład Franciszkowi Potockiemu, czyniąc jego włości przedmiotem prac skierowanych na efektywność gospodarczą (w zakresie działalności gorzelnianej i cukrowniczej, remontów i budów). Zaangażował się w prace budowlane fabryki papieru, czy też renowacje, m.in. cerkwi prawosławnej w Brodach. Przebudował również przeworski pałac Potockich i Lubomirskich, wprowadzając do urzytku specjalny system grzewczy. W roku 1829 wydał podręcznik – kompletna praca dotyczączyła obsługi silników parowych.
Generał brygady
W momencie wybuchu powstania listopadowego został majorem baterii konnej. 10 kwietnia Józef Bem świetnie rozegrał wygraną bitwę pod Domanicami. Zaangażował do działań frontowych artylerię konną. Później miało miejsce jego zwycięstwo w bitwie pod Iganiami, za co przyznano mu stopień podpułkownika. Sukces odniósł również w dwóch następnych starciach, czyli w bitwie pod Przetyczem i Długosiodłem. Natomiast został ranny pod Ostrołęką, zostając pułkownikiem i jako wysoki oficer kierował następnie artylerią broniącą Warszawy. Dzięki udanym akcjom jeszcze raz awansował, tym razem na generała brygady.
Kierunek Paryż i Galicja
W związku z upadkiem powstania udał się na emigracje do Paryża. Związany tam z ugrupowaniem Hotel Lambert był jednocześnie stronnikiem Adama Jerzego Czartoryskiego. W 1832 roku założył Towarzystwo Literackie. Inicjował następnie próby utworzenia polskich oddziałów w Portugalii, Belgii i w Egipcie. Rok 1835 oznacza w jego biografii utworzenie Towarzystwa Politechnicznego Polskiego w Paryżu, mającego za zadanie kształcenie emigrantów. Był w tym czasie autorem „Zarysu historii Polski” oraz „Zarysu historii Francji”, jak również ukazało się jego dzieło zatytułowane „O powstaniu narodowym w Polsce”. Próbowano go w międzyczasie skrytobójczo zabić. Natomiast będąc w Portugalii został osadzony w twierdzy więziennej. Po dwóch miesiącach szczęśliwie zwolniony, wyjechał do Galicji.
Obrońca Wiednia
10 października 1848 roku przybył do Wiednia. Jest to fakt istotny, ponieważ właśnie tam poprowadził zaciąg wojskowy 25 tysięcy ludzi. Celem była obrona powstałego tam parlamentaryzmu. Sytuacja jego wojsk była trudna, miasto otoczyły wojska cesarskie a Węgrzy przegrali pod Schwechat. Bem nie chciał się poddać. Do kapitulacji jednak doszło, więc uchodził na Węgry.
Przez Węgry do Turcji
Na Węgrzech miała miejsce kampania zimowa, w której Józef Bem zdobył sławę wielkiego wodza. Dzięki jego strategii w trzech zwycięskich bitwach wyzwolono północ Siedmiogrodu, aby później wyzwolić już cały obszar tej krainy. Wyzwolił też wkrótce Banat, co zawdzięczał uruchomieniem produkcji przemysłowej na potrzeby wojska. W latach 1848 – 1849 odnotował następne zwycięstwa. 7 sierpnia 1849 Bem został mianowany naczelnym wodzem armii węgierskiej. Niestety pod Temesvarem Józef Bem odniósł rany a wojska jego zostały pokonane przez formacje rosyjskie, co spowodowało upadek powstania węgierskiego. Bem musiał uciekać do Turcji.
Bem w Turcji
Pobyt w Turcji należy do złotych kart jego biografii. W Turcji Bem dokonując formalnej konwersji na islam mógł zasilić szeregi armii sułtana. Otrzymał tytuł paszy oznaczający szlachectwo. Został jednak wkrótce internowany za sprawą umów turecko – rosyjskich. Tymczasem to w Turcji udało mu się postawić fabrykę saletry, zatrudniając w pracach przemysłowych polskich oficerów, z których wielu walczyło wcześniej na Węgrzech. Było to dzieło pomne, bowiem w uznaniu zasług Porta osmańska awansowała go na generała tureckiej armii. W 1850 roku dowodził obroną Aleppo. Miasto obronił – była to jego ostatnia bitwa. W listopadzie 1850 roku ciężko zachorował na malarię azjatycką. Zmarł w nocy 10 grudnia 1850 roku.
Ciekawostki o Józefie Bemie
- Ze względu na członkostwo w loży masońskiej w 1824 roku przeniesiony został karnie do cywila.
- Jako bohater Polski, Węgier i Turcji został wyniesiony w poezji Cypriana Kamila Norwida oraz w twórczości węgierskiego pisarza Sandor’a Petofi’ego.
- Był poliglotą najwyższych lotów, znającym biegle kilka języków.
- Odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej za zasługi w obronie Gdańska, a także Złotym Krzyżem Orderu Virtuti Militari.
- Józef Bem kulał na skutek pojedynku jaki odbył jeszcze za czasów swej służby w Królestwie Polskim.
- Rosja polowała na Bema podczas jego pobytu emigrcyjnego. W sumie miały miejsce dwa nieudane zamachy na jego życie.
- Został udekorowany przez Węgrów Krzyżem Wielkim Orderu Świętego Stefana.
- Jego ostatnie zdanie, jakie wypowiedział, brzmiało: „Polsko, Polsko! Ja cię już nie zbawię”.
- W Budapeszcie znajduje się jego pomnik generała Józefa Bema.
- Miał poparzoną całą twarz na skutek wybuchu w trakcie prac nad napędem rakietowym.
Cytaty Józefa Bema
„Nie zawsze trzeba mówić, co się wie, ale zawsze trzeba wiedzieć, co się mówi.”
Źródła
- https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1190366,Jozef-Bem-%e2%80%93-czlowiek-ze-spizu
- https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef_Bem
- https://biografia24.pl/jozef-bem/
