Józef Stalin

Józef Stalin (1878-1953) był radzieckim rewolucjonistą bolszewickim, dyktatorem, politykiem i zbrodniarzem komunistycznym, odpowiedzialnym za śmierć milionów ludzi. Formalnie pełnił obieralne, kadencyjne funkcje sekretarza generalnego KPZR i jej poprzedniczek oraz premiera ZSRR, faktycznie był dożywotnim dyktatorem posiadającym nieograniczoną władzę. Epoka jego rządów w ZSRR jest określana jako stalinizm. Podczas jego rządów panował masowy terror. Stalin zawierając pakt Ribbentrop-Mołotow z III Rzeszą, umożliwił jej dokonanie zbrojnej agresji na Polskę we wrześniu 1939, przyczyniając się do wybuchu II wojny światowej.

Józef Stalin – prawdziwe nazwisko, wzrost

Naprawdę nazywał się Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili. W 1912 roku zmienił swoje nazwisko na Stalin, co znaczy „człowiek ze stali”. Przyjmując je, poszedł śladem W. I. Uljanowa, znanego jako Lenin.

Różne źródła różnie podają jego wzrost. Zazwyczaj jednak jego wzrost jest podawany w zakresie 163-168 cm.

Józef Stalin – młodość

Iosif Dżugaszwili urodził się 6 grudnia 1878 roku w Gori (Gruzja). Przyszedł na świat jako najmłodszy z czterech synów szewca Wissariona i Jekateriny (z domu Guładze). Był jedynym synem, który przeżył. Jego rodzice pochodzili z gruzińskich chłopów.

O jego dzieciństwie niewiele wiadomo, choć z pewnością nie należało do szczęśliwych. Początkowo kształcił się w szkole cerkiewnej w Gori, a w latach 1894-99 uczył się w prawosławnym seminarium duchownym w Tyflisie (obecnie Tbilisi), skąd został usunięty. Ze szkoły wydalono go za przynależność do organizacji, która postawiła sobie za cel wywołanie rewolucji komunistycznej w Rosji.

Od 1898 roku był związany z socjaldemokracją. Od 1903 roku był w partii bolszewickiej, a w czasie rewolucji w latach 1905-07 brał udział m.in. w akcjach zdobywania pieniędzy dla SDPRR, co zwróciło uwagę Lenina.

Organizował strajki i demonstracje, wielokrotnie był więziony. W latach 1902-17 był kilkukrotnie aresztowany i zsyłany, lecz w sumie 4-krotnie z zesłania uciekał. W 1912 roku z inicjatywy Lenina wybrany został zaocznie na członka KC i Rosyjskiego Biura SDPRR(b); należał do redakcji „Prawdy” (1917) i innych pism bolszewików. W latach 1913-17 przebywał na zesłaniu na Syberii (rejon turchański).

Józef Stalin – droga do władzy

W 1917 roku rosyjscy rewolucjoniści dokonali zbrojnego przewrotu i obalili cara. Przebiegły i bezlitosny Stalin zaczął stawać się wówczas coraz znaczniejszą i wpływowa postacią w partii bolszewickiej, która przejęła władzę. Po rewolucji październikowej w 1917 roku wybrano go w skład Rady Komisarzy Ludowych (rządu). Jako komisarz polityczny walczył na frontach wojny domowej oraz w wojnie polsko-bolszewickiej (1918-1921). W 1922 roku został wybrany sekretarzem generalnym partii.

Józef Stalin – u władzy

Gdy w 1924 roku zmarł Lenin, przywódca bolszewików, Stalin zajął jego miejsce. Z czasem pozbył się wszystkich rywali i w latach 30. był już rzeczywistym dyktatorem Rosji. Wprowadził terror – wszyscy bali się aresztowań i tortur stosowanych przez tajną policję, oponentów zsyłano do łagrów – obozów pracy. Gdy podjął nacjonalizację rolnictwa, miliony ludzi zmarło z głodu.

W latach 1936-1938 przeprowadził tzw. wielką czystkę w partii, aparacie władzy i Armii Czerwonej. Po utrwaleniu swojej pozycji zrezygnował w 1928 roku z NEP-u. Wprowadził centralne zarządzanie gospodarką, pięcioletnie plany. Główny nacisk położono na rozwój przemysłu ciężkiego i kolektywizację rolnictwa. Opór chłopów, szczególnie zamożniejszych, doprowadził do krwawego terroru na wsi. Rozwinął policję polityczną NKWD oraz system obozów pracy przymusowej (gułagów). Stały się one miejscem deportacji i nieludzkiej pracy milionów osób. Terrorowi towarzyszył socrealizm – oficjalna doktryna propagująca socjalizm i kult Stalina (był nazywany Ojcem Narodów, Wielkim Językoznawcą). Podsumowaniem przemian była nowa konstytucja ZSRR w 1936 roku, w którym Stalin stwierdzał, że zbudował pierwsze państwo socjalistyczne. Całkowicie podporządkował sobie III Międzynarodówkę.

W 1939 roku Stalin zmienił założenia polityki zagranicznej. Doprowadził do zbliżenia z Niemcami. Dzięki układom Ribbentrop-Mołotow, poszerzył terytorium ZSRR o część Polski, Łotwę, Estonię, Litwę i Besarabię, a po wojnie zimowej (1939-40) o część Finlandii. W maju 1941 roku stanął na czele Rady Komisarzy Ludowych, a po ataku Niemiec na ZSRR został przewodniczącym Państwowego Komitetu Obrony i głównodowodzącym armią. Zawiązał sojusz z USA i Wielką Brytanią. Odgrywał kluczową rolę na konferencjach Wielkiej Trójki w Teheranie (1943), Jałcie i Poczdamie (1945).

Po II wojnie światowej doprowadził do sowietyzacji państw Europy Wschodniej, wspomagał komunistów w Chinach, Korei i Wietnamie. Rozpoczął okres zimnej wojny w stosunkach z USA i Europą Zachodnią. Z ZSRR stworzył supermocarstwo posiadające broń jądrową.

Stalin był jednym z najokrutniejszych tyranów w dziejach świata. Wprowadził system oparty na panowaniu aparatu partyjnego, kierowanego w sposób dyktatorski, nad wszystkimi dziedzinami życia. W państwie panował system policyjny. Bezwzględny terror, deportacje całych narodów doprowadziły do tragedii kilkudziesięciu milionów osób.

Józef Stalin – żona, dzieci

Jego pierwszą żoną była Jekatierina Swanidze (zmarła w 1908 roku), z którą miał syna Jakowa Dżugaszwiliego. W 1918 roku Stalin związał się z Nadieżdą Alliłujewą Z jego drugiego małżeństwa na świat przyszło dwoje dzieci: Wasilij (ur. 1921) i Swietłana (ur. 1926). Pogłębiająca się brutalność Stalina skłoniła w 1932 roku Nadieżdę do samobójstwa. Los nie obszedł się łaskawie także z jego dziećmi. Jakow zginął w 1943 roku w niewoli niemieckiej, Wasilij popadł w alkoholizm, a znerwicowana Swietłana opuściła ZSRR i zamieszkała na Zachodzie.

Śmierć Stalina, kult Stalina

Kiedy umarł Józef Stalin?

W nocy z z 1 na 2 marca 1953 roku w willi w Kuncewie (obecnie część Moskwy) Józef Stalin doznał udaru mózgu. Zmarł 5 marca. Możliwe, że najbliżsi współpracownicy dyktatora (Ł. Beria, N. Chruszczow, G. Malenkow, W. Mołotow), spodziewając się czystki, opóźnili udzielenie mu pomocy.

Kult Stalina przybrał monstrualne formy: sławiony jako genialny wódz i mąż stanu, myśliciel i teoretyk marksizmu wypowiadał autorytatywne sądy w najrozmaitszych dziedzinach – od filozofii i ekonomii po językoznawstwo. Jego śmierć wywołała falę histerii w propagandzie i społeczeństwie sowieckim.

Ciało zmarłego zmumifikowano i umieszczono w Mauzoleum Lenina na placu Czerwonym. Wyrazy hołdu składano także w Polsce, czego przykładem było przemianowanie (1953-56) Katowic na Stalinogród. Rozpoczęta po śmierci dyktatora selektywna i niekonsekwentna destalinizacja, zwłaszcza na XX Zjeździe KPZR w 1956 roku wyrażała się głównie w demaskowaniu tzw. kultu jednostki (m.in. nastąpiła zmiana nazwy miasta Stalingrad na Wołgograd, usunięto w 1961 roku ciało Stalina z Mauzoleum – spalono je i umieszczono pod murem kremlowskim). Destalinizacja zakończyła w ZSRR i państwach zależnych epokę masowego terroru.

Źródła

Encyklopedia PWN. Wielkie biografie. 1, Przywódcy, reformatorzy, myśliciele, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007

300 Postaci które zmieniły historię Polski i świata, Videograf II, Chorzów 2008

100 Największych tyranów, Andrew Langley, Wydawnictwo Podsiedlik-Raniowski i Spółka

Tagi: