Kazimierz I Odnowiciel (1016-1058) był księciem z dynastii Piastów, władcą Polski, z przerwami na przestrzeni lat 1034–1058.
Krótki życiorys Kazimierza Odnowiciela
Kazimierz I, imieniem pełnym Kazimierz Odnowiciel (ur. 25 lipca 1016 r. – zm. 28 listopada 1058 r.), książę polski, który ponownie przyłączył do dawnych polskich prowincji Śląsk, Mazowsze i Pomorze, czyli ziemie utracone za panowania jego poprzedników.
Jedyny ocalały syn księcia Mieszka II i Rychezy, Kazimierz I, który przyjął święcenia zakonne, otrzymał dyspensę papieską i wstąpił na tron po śmierci ojca (1034). W 1037 r. został jednak usunięty z urzędu; działania magnatów przeciwko jego zwierzchnictwu zbiegły się w czasie z powszechnym buntem przeciwko właścicielom ziemskim i antychrześcijańskim powstaniem pogańskich jeszcze niedawno plemion. Uciekł do Niemiec, by w efekcie starań zdobyć pomoc wojskową od niemieckich królów Konrada II i Henryka III. Skutek był pożądany, ponieważ około roku 1040 odzyskał tron. Ożenił się z rosyjską księżniczką Marią Dobroniegą i, wspierany przez jej brata, wielkiego księcia Jarosława Wielkiego z Kijowa, odzyskał prowincje mazowieckie i pomorskie w 1047 r., jak również przyłączył Śląsk (1050) należący dotychczas do Czech, choć musiał co roku składać hołd lenny książętom czeskim jako rekompensatę.
Kazimierz przywrócił polski zarząd centralny, ożywił działalność kościoła rzymskokatolickiego i stłumił pogańskie plemiona. Jednak jako władca polski nigdy nie został koronowany na króla, a zwierzchnictwo Niemiec nad Polską zostało faktycznie przywrócone za jego to właśnie panowania. Kazimierz był odpowiedzialny za przeniesienie centrum administracyjnego państwa z Poznania do Krakowa.
Rozszerzona biografia Kazimierza Odnowiciela
Wczesne lata Kazimierza
Stosunkowo niewiele wiadomo na temat wczesnego życia Kazimierza. Pewne jest natomiast, że musiał on spędzić dzieciństwo na dworze królewskim w Gnieźnie. W celu zdobycia odpowiedniego wykształcenia został wysłany do jednego z polskich klasztorów w 1026 r. Według niektórych starszych źródeł początkowo chciał rozpocząć karierę w Kościele (prawdopodobne jest, że pełnił funkcję oblata). Źródła potwierdzają, iż porzucił pracę na rzecz Kościoła na dobre w roku 1031.
Rządy ojca Kazimierza, czyli Mieszka II Lamberta
Ojciec Kazimierza, Mieszko II, został koronowany na króla Polski w 1025 r., czyli po śmierci ojca, Bolesława I Chrobrego, a dziadka Kazimierza. Jednak potężni magnaci kraju bali się silnego rządu centralnego, takiego jak ten, który istniał pod rządami Bolesława I. Doprowadziło to do znacznego tarcia między królem a szlachtą. Korzystając z niepewnej sytuacji króla, starszy przyrodni brat Mieszka II, imieniem Bezprym, jak i młodszy brat Otto, zwrócili się przeciwko Mieszkowi II i sprzymierzyli ze Świętym Cesarzem Rzymskim na czele z władcą Konradem II, którego siły zaatakowały Polskę podbijając Łużyce. Nastąpiły lata chaosu i konfliktów, w trakcie których Mieszko II został zmuszony do oddania tronu Bezprymowi w 1031 r., a wówczas to uciekł do Czech, zostają tam uwięziony przez księcia Oldřicha i, co gorsza, wykastrowany. Jednak Mieszko II wrócił później do kraju, by rządzić częścią królestwa. Ostatecznie odzyskał królestwo, a następnie zmarł w maju 1034 r. w nie mniej podejrzanych okolicznościach niż samo jego okaleczenie.
Za panowania Bezpryma Kazimierz i jego siostry został zabrany przez matkę do Niemiec (jej ojczyzny) w celu uchronienia się przed represjami. Opisano w źródłach, że królowa Rycheza przywiozła wtedy polską koronę królewską cesarzowi Konradowi II – na prośbę Bezpryma, aby wskazać, że ten książę i samowładca akceptuje prymat swego zachodniego sąsiada. W chwili śmierci ojca w 1034 r. Kazimierz miał około 18 lat, przebywał wówczas w Niemczech na dworze wuja Hermanna II, arcybiskupa Kolonii.
Interregnum
Centralna dzielnica Polski, czyli Wielkopolska, zbuntowała się przeciwko szlachcie i duchowieństwu katolickiemu w masowym ruchu powstańczym. Pogańskie to odrodzenie na tym obszarze trwało kilka lat. Powiat mazowiecki wówczas oddzielił się od całości polskiego terytorium, a miejscowy pan, imieniem Miecław, utworzył tam własne państwo. Podobna sytuacja miała miejsce na Pomorzu.
W 1037 roku zarówno młody książę Kazimierz , jak i jego matka Rycheza wrócili do Polski, by próbować przejąć tron. Spowodowało to bunt lokalnych możnych, który w połączeniu z tzw. „pogańską reakcją” ludu zmusił Kazimierza i Rychezę do ucieczki do Saksonii. Wkrótce jednak Kazimierz wrócił jednak znowu do Polski i w 1038 r. ponownie próbował odzyskać władzę dzięki pomocy swojej wpływowej matki. To również nie powiodło się i musiał po raz kolejny uciekać, tym razem do Królestwa Węgier, gdzie został uwięziony przez Stephena I. Królowa Wdowa pozostała wtedy w Niemczech jako zakonnica, aż do jej śmierci, w 1063 r.
Korzystając z chaosu i słabości sąsiada, książę Czech Brzetysław I najechał i spustoszył kraj w 1039 roku. Małopolska i Wielkopolska zostały poważnie splądrowane, Poznań został zdobyty, oprócz tego splądrowano Gniezno, zabierając relikwie świętego Wojciecha, a wraz z nimi święte przedmioty pięciu innych a zacnych braci pustelników. W drodze powrotnej Brzetysław podbił część Śląska, w tym Wrocław, zniszczył budowle sakralne, które Mieszko I wzniósł podczas święta nawrócenia Polski, i splądrował zarazem grób Mieszka I.
Przywrócenie do władzy Kazimierza
Po początkowej ucieczce na Węgry, Kazimierz wyjechał do Niemiec, gdzie w 1039 r. jego krewny, cesarz Henryk III (który obawiał się zwiększonej władzy władcy czeskiego) udzielił mu wsparcia wojskowego i finansowego. Kazimierz otrzymał siłę 1000 ciężkich piechurów i znaczną ilość złota, aby przywrócić swoją władzę w Polsce. Kazimierz podpisał także sojusz z Jarosławem I Mądrym, księciem Rusi Kijowskiej, który był z nim związany poprzez małżeństwo Kazimierza z siostrą Jarosława, Marią. Dzięki temu wsparciu Kazimierz wrócił do Polski i zdołał odzyskać większość przysługującej mu domeny. W 1041 r. Brzetysław, pokonany podczas drugiej inwazji cesarza Henryka III, podpisał traktat w Ratyzbonie (1042), w którym zrzekł się swoich roszczeń do wszystkich ziem polskich z wyjątkiem Śląska, który miał zostać włączony do Królestwa Czeskiego. Sukces Kazimierza w zakresie wzmacniania władzy królewskiej i zakończenia wewnętrznych konfliktów przyniósł mu przydomek: „Odnowiciel”.
Traktat poskutkował Kazimierzowi okresem pokoju na południowej granicy. Wówczas to też stolica Polski została przeniesiona do Krakowa, jedynego dużego miasta polskiego stosunkowo nietkniętego wojną. Jest prawdopodobne, że Święty Cesarz Rzymski był zadowolony z przywróconej w regionie równowagi sił. W 1046 r. Cesarz Henryk III odbył porozumienie dworów królewskich wraz z cesarskim w Merseburgu i Miśni, na których zakończył walkę między księciem pomorskim, księciem czeskim Brzetysławem i Kazimierzem I.
W 1047 r. Kazimierz, wspomagany przez swojego szwagra z Kijowa, rozpoczął wojnę z Mazowszem i zajął te ziemie. Prawdopodobnie pokonał także sojuszników Miecława z Pomorza i przywiązał Gdańsk do Polski. To zapewniło mu władzę w centralnej Polsce. Trzy lata później, wbrew woli cesarza, Kazimierz przejął kontrolowany przez Czechy Śląsk, zabezpieczając w ten sposób większość posiadłości ojca. W 1054 r. W Kwedlinburgu cesarz orzekł, że Śląsk ma pozostać w Polsce w zamian za roczny hołd 117 kg. srebra i 7 kg. ze złota.
W tym czasie Kazimierz koncentrował się na sprawach wewnętrznych. Aby wzmocnić swoje rządy, odtworzył biskupstwo w Krakowie i Wrocławiu, jak i wzniósł nową katedrę na Wawelu. Za panowania Kazimierza heraldyka została wprowadzona do Polski i, w przeciwieństwie do swoich poprzedników, promował szlachtę regionalną jako swoją bazę władzy. Jedną z jego reform było wprowadzenie do Polski kluczowego elementu feudalizmu: przyznanie lenności jego orszakowi wojowników (drużyny), a tym samym stopniowe przekształcanie ich w średniowiecznych rycerzy.
Małżeństwo
Kazimierz ożenił się z Marią Dobroniega (ok. 1012–1087), córką wielkiego księcia Włodzimierza I z Kijowa. Historycy nie są zgodni co do tego, kiedy to miało miejsce. Władymir D. Koroliuk powiedział, że było to w 1039 r., Aleksej A. Szachmatow i Iwan Linniczenko zgodzili się na 1041 r., podczas gdy Dymitr S. Lichaczew postulował, że miało to miejsce w 1043 r.
Kazimierz Odnowiciel zmarł w 1058 roku zostawiając po sobie pięcioro dzieci, w tym dwóch synów: Bolesława Śmiałego i Władysława Hermana.
Ciekawostki o Kazimierzu Odnowicielu
- To matka Kazimierza, Rycheza, była odpowiedzialna za gros z późniejszych sukcesów Kazimierza. Skoligacona z cesarzami niemieckimi zapewniła synowi wsparcie potężnego sąsiada z zachodu.
- Kazimierz Odnowiciel nie był tolerowany przez współczesnych mu możnych polskich, których potęga i wpływy wzrosły za krótkiego panowania Bezpryma.
- Panowanie Kazimierza naznaczyło jak nic innego jednoczenie ponowne ziem polskich.
- Do zaskakujących należał sojusz Kazimierza z księciem Rusi, Jarosławem Mądrym.
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kazimierz_I_Odnowicielhttps://www.britannica.com/biography/Casimir-I
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/kazimierz-odnowiciel-1016-1058/
