Krystyna Janda (ur. 1952) jest polską aktorką filmową i teatralną, reżyserką i dyrektorką warszawskich teatrów: Polonia oraz Och-Teatr. Swoim nazwiskiem sygnuje markę kosmetyczną Janda. Dwukrotnie zamężna, matka trójki dzieci.
Wzrost: 167 cm
Krystyna Janda – zaradna dziewczyna ze Starachowic
Krystyna Jolanta Janda urodziła się 18 grudnia 1952 r. w Starachowicach w rodzinie Zdzisławy (z domu Janickiej) i Ryszarda Jandy. Po ojcu w jej żyłach płynie domieszka czeskiej krwi. Ma siostrę.
Do dzieciństwa wraca rzadko i wspomina je jako niełatwe, ale szczęśliwe i obdarzone miłością. „Moi rodzice w ogóle mnie nie wychowywali. Nie mieli czasu, oboje i pracowali, i studiowali – mówiła Łukaszowi Maciejewskiemu, autorowi książki „Aktorki. Portrety”.
Wychowaniem zajęli się więc dziadkowie, z którymi zamieszkała gdy miała półtora roku. Ojca, inżyniera, przeniesiono służbowo do podwarszawskiego wtedy Ursusa.
Gdy miała siedem lat na nowo zamieszkała z rodzicami. Dzieciństwo – typowe dla wielu dzieci z blokowisk oznaczało powroty ze szkoły z kluczem na szyi, ale Krystyna już wtedy wyróżniała się zaradnością i potrafiła sobie zorganizować czas. Jako nastolatka miała jednak wiele kompleksów, czuła się gorsza niż rówieśnicy.
Krystyna Janda – niedoszła projektantka z aktorskim dyplomem
Rodzice, mimo zapracowania, dostrzegli talent artystyczny córki i posłali ją do szkoły muzycznej. Wtedy też była samodzielna. Sama wybierała lektury, dobierała sobie towarzystwo. Dorośli tylko podpowiadali: angielski, niemiecki, plastyka, balet, a może fortepian?
A później już nie ingerowali w wybory życiowe córek. A że Krystyna była uzdolniona rysunkowo, wybrała warszawskie Liceum Plastyczne, a także naukę w studium baletowym.
Po maturze chciała zostać projektantką. Grafika żurnalowa i ubiór na Akademii Sztuk Pięknych – to był jej cel w tamtych latach. Traf chciał jednak, że koleżanka zdawała do szkoły teatralnej i poprosiła, by poszła z nią na egzamin. Skutek – Krystyna zdała, koleżanka odpadła na wstępnych.
A potem nowa pasja pochłonęła ją tak bardzo, że studia aktorskie (w Szkole Teatralnej w Warszawie) skończyła z wyróżnieniem. Był rok 1975. O projektowaniu zapomniała, zajęła się filmem i teatrem.
Krystyna Janda – „Człowiek z marmuru” i inne filmy
W czasie studiów występowała w telewizji, a po raz pierwszy na ekranie pojawiła się w 1973 r. w serialu „Czarne chmury”. Była tam jedynie dziewczyną tańczącą na chłopskim weselu, a prawdziwy debiut miał dopiero nadejść. Rok po dyplomie zagrała, i to od razu główną rolę u samego Andrzeja Wajdy! I to nie byle jaką – wkraczająca dopiero w arkana zawodu adeptka wiarygodnie wcieliła się w… reżyserkę filmową i dziennikarkę.
Ponoć w angażu do filmu „Człowiek z marmuru” (1976) pomógł operator, a później przyszły mąż – Edward Kłosiński. W kuluarach mówiono, że to on podpowiedział, by zaprosić początkującą Jandę na zdjęcia próbne. Casting wygrała, a po „Człowieku z marmuru” jej kariera nabrała rozpędu. Zagrała łącznie w 6 filmach Wajdy; później jeszcze m.in. w „Bez znieczulenia” (1978), „Dyrygencie” (1979), „Człowieku z żelaza” (1981), „Tataraku” (2009).
W kolejnych latach zaczęli o nią zabiegać czołowi polscy reżyserzy. Zagrała w filmach „Granica” w reżyserii Jana Rybkowskiego (1977) i „Golem” u Piotra Szulkina (1979). Zaistniała na arenie międzynarodowej, w filmach produkcji niemieckiej, francuskiej i węgierskiej, m.in. w nagrodzonym Oscarem „Mefisto” (1981).
Rola Antoniny Dziwisz w „Przesłuchaniu” (1982) Ryszarda Bugajskiego przyniosła jej uznanie krytyki i międzynarodowej publiczności. Film doczekał się premiery dopiero po kilku latach i długo przeleżał nieoglądany, jako tzw. „półkownik”.
Odtąd Janda nieprzerwanie pojawiała się na dużym i małym ekranie. Reżyserzy widzieli ją zazwyczaj w rolach kobiet silnych i zdecydowanych, bo taką jest w życiu.
Kolejne lata przyniosły ważne kreacje w filmach: „Kochankowie mojej mamy” Radosława Piwowarskiego (1985), „Dekalog II” Krzysztofa Kieślowskiego (1988), „Stan posiadania” (1988) i miniserialu „Modrzejewska” (1989) oraz w fabule „Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową” Krzysztofa Zanussiego (2000).
Aktorka ma na koncie ponad 50 ról w filmach fabularnych, sama reżyseruje, np. „Pestkę” (1995), na podstawie powieści Anki Kowalskiej.
Jest laureatką wielu wyróżnień w tym prestiżowej nagrody dla najlepszej aktorki na Festiwalu w Cannes za rolę w „Przesłuchaniu”.
Krystyna Janda – teatr
W Teatrze Telewizji łącznie zagrała 45 ról, a zadebiutowała też jeszcze w czasie studiów rolą Maszy w dramacie „Trzy siostry” Czechowa (1974).
Na deskach klasycznych teatrów kreowała natomiast około 60 postaci. Znana jako Manekin 34 w ulicznej grotesce scenicznej „Bal manekinów” (1976), dwa lata później kreowała Doriana Graya w „Portrecie Doriana Graya” Oscara Wilde’a. Sukcesem była „Medea” Eurypidesa i liczne monodramy. Za rolę Tonki Babić w spektaklu „Ucho, gardło, nóż” (który też reżyserowała) zdobyła prestiżową nagrodę Feliksa Warszawskiego.
W 2000 r. ze sztuką „Sto twarzy Krystyny Jandy” wyruszyła w jedną z najdłuższych polskich tras teatralnych w historii. W ciągu dwóch miesięcy zagrała 48 spektakli, które można było zobaczyć w 8 największych miastach.
Przez wiele lat była etatową aktorką warszawskich teatrów. Przez 12 lat oglądali ją widzowie Teatru Ateneum (1975–1987), a przez niemal dwie dekady grała u boku kolegów z Teatru Powszechnego (1987–2005).
Kiedy stamtąd odchodziła, miała plan – własny prywatny teatr w stolicy. Jeden z pierwszych prywatnych w Polsce. Udało się i w 2005 r. powstał Teatr Polonia. Pięć lat później Fundacja Krystyny Jandy na rzecz Kultury uruchomiła drugą scenę – Och-Teatr, w sali dawnego kina Ochota.
Krystyna Janda śpiewająco
Na estradzie debiutowała w 1977 r. na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu utworem „Guma do żucia” z repertuaru Marka Grechuty. Później pracowała z nim w duecie przy projekcie „W malinowym chruśniaku” (1984).
Janda ma na koncie wykonania piosenek aktorskich, z których zwłaszcza jedna – do słów Agnieszki Osieckiej i z łatwo wpadającym w ucho refrenem „A ja jestem, proszę pana, na zakręcie” – podbiła serca publiczności.
Janda to prawdziwa kobieta renesansu. Jakby filmowo-teatralnych aktywności było mało, pisze felietony (m.in. do magazynów „Poradnik Domowy”, „Pani”, „Uroda”), wydała pięć albumów studyjnych i pięć książek. Popularność zdobył zwłaszcza jej „Dziennik 2000-2002”.
Prowadzi bloga, na którym można znaleźć najważniejsze wydarzenia dotyczące jej dorobku i informacje o sprawach, które żywo interesują artystkę…
Zasiada w Radzie Nadzorczej Fundacji Okularnicy, promującej twórczość Agnieszki Osieckiej.
Krystyna Janda prywatnie – dwaj mężowie, troje dzieci
Krystyna Janda dwa razy wychodziła za mąż. Pierwszy raz – w 1974 r. poślubiła aktora Andrzeja Seweryna. On – starszy o sześć lat był wykładowcą, a ona – studentką. Odwiedzał ją w mieszkaniu rodziców w Ursusie, przynosząc książki, które mogłyby ją zainteresować. A że był wtedy żonaty z działaczką opozycyjną Bogusławą Blajfer, nie wydawał się odpowiednim kandydatem na męża ani dla aktorki, ani dla jej rodziców. Ostatecznie jednak uległa czarowi doświadczonego kolegi, jednak małżeństwo nie trwało długo. Kiedy była na trzecim roku studiów, urodziła się córka, Maria Seweryn. Oboje z mężem starali się pogodzić życie rodzinne i karierę zawodową i zatrudnili gosposię. „Nie potrzebowałam gosposi, ale ktoś przyszedł z wiadomością, że jakaś stara kobieta siedzi w kościele i płacze, bo nie ma dokąd pójść, wzięliśmy ją więc z Andrzejem do siebie” – wspominała Janda w wywiadzie. Po 5 latach związek się rozpadł, a kilka lat później, podczas pracy przy „Człowieku z marmuru” poznała swojego drugiego męża, Edwarda Kłosińskiego.
Ponoć świetnie się dogadywali, ale Kłosiński też miał za sobą nieudane małżeństwo. Uczucie więc dojrzewało powoli. W 1981 r. zdecydowali się na ślub. Drugie małżeństwo różniło się od poprzedniego, Kłosiński był cichy i spokojny, nie brylował na salonach; Janda – żywiołowa, błyszczała. Przeżyli wspólnie 27 lat, byli razem do jego śmierci w 2008 r. Owocem małżeństwa jest dwoje dzieci; synowie Adam i Jędrzej byli w trudnym, nastoletnim wieku, gdy ojciec zmarł na raka płuc.
Niedawno media opisywały rodzinne wydarzenie, jakim był ślub syna, jednak w rzeczywistości równie duże znaczenie miała działalność zawodowa obydwu.
Początkowo wydawało się jednak, że żaden z chłopaków nie pójdzie w ślady rodziców. Adam wybrał amerykanistykę, jego młodszy brat – fizykę. Po pewnym czasie okazało się, że starszy odziedziczył talent po ojcu – operatorze i najpierw zajął się fotografowaniem, a później, jak ojciec, też ustawiał światła w teatrze swojej matki. Owocem wspólnej pracy jest nawet sztuka „Seks dla opornych”.
Aktorka i jej mąż stworzyli patchorkową rodzinę w ich domu w Milanówku.
Mieszkali tam z synami i córką Marysią Seweryn z pierwszego małżeństwa Jandy.
Najbliższą aktorce osobą była jej matka. Kiedy aktorka spodziewała się pierwszego z synów, matka bez wahania porzuciła aktywność zawodową, by zamieszkać z córką i pomóc w wychowaniu wnuka. „Dała moim dzieciom i całej rodzinie, bezmiar miłości i ciepła, spokoju, cierpliwości i zrozumienia” – wspominała aktorka. Mieszkali razem prawie 30 lat, najpierw oboje rodzice i Janda z synami i mężem, potem już tylko we dwie, gdy dzieci wydoroślały i wyprowadziły się z domu. Mama aktorki odeszła kilka miesięcy temu.
Krystyna Janda – ciekawostki
W 1998 czytelnicy tygodnika „Polityka” zaliczyli Jandę do grona najwybitniejszych aktorów XX wieku.
Aktorka jest bohaterką książki „Gwiazdy mają czerwone pazury”.
Na oficjalnym FanPage’u na Facebooku Krystynę Jandę obserwuje prawie 400 tys. użytkowników.
W 2015 r. aktorka stworzyła markę kosmetyków dla kobiet dojrzałych. Firmuje je swoim nazwiskiem. Brała też udział w reklamach Soraya, Eurobanku, Telekomunikacji Polskiej SA i herbaty Lipton.
W 2021 r. stała się niechlubną bohaterką afery szczepionkowej, szczepiąc się przeciw Covid-19 poza kolejnością, co spotkało się z ostrą krytyką społeczną.
Artykuły, które mogą Ci się spodobać:
Źródła
Zdjęcie: Flickr.com | Autor: Fryta 73 | Licencja: CC BY-SA 2.0
https://pl.wikipedia.org/wiki/Krystyna_Jandahttps://www.fakt.pl/kobieta/plotki/krystyna-janda-rodzice-mnie-nie-wychowywali-bylam-dzieckiem-z-kluczem-na-szyi/m7dwyby
https://plejada.pl/newsy/klany-gwiazd-krystyna-janda-andrzej-seweryn-historia-rodzina-malzenstwo-dzieci-wnuki/lb96brm
https://www.pomponik.pl/plotki/news-krystyna-janda-dumna-z-syna-chodzi-o-seks-dla-opornych,nId,2375451
Jolanta Tokarczyk jest dziennikarką filmową i lifestylową. Prowadzi magazyn „Film&Tv Kamera” i portal Filmowe Centrum Festiwalowe. Specjalizuje się w wywiadach z twórcami kultury.