Mikołaj Kopernik (1473-1543) był najwybitniejszym polskim astronomem. Posiadał rozległą wiedzę z wielu dziedzin. Był także matematykiem, inżynierem, lekarzem, prawnikiem, kanonikiem i ekonomistą. Udowodnił, że to Ziemia krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie.
Kim był Mikołaj Kopernik? Krótki życiorys – najważniejsze informacje
Mikołaj Kopernik urodził się w 1473 roku w Toruniu. Był synem toruńskiego kupca i ławnika Mikołaja oraz Barbary z Watzenrodów. Gdy około 1483 roku stracił ojca, wychowywał go wuj Łukasz Watzenrode, późniejszy biskup warmiński.
Mikołaj Kopernik studiował na Akademii Krakowskiej, w Bolonii, Padwie oraz Ferrarze, gdzie uzyskał doktorat prawa kanonicznego. Po powrocie na Warmię początkowo przebywał w Lidzbarku jako sekretarz i lekarz przyboczny Łukasza Watzenrode. Następnie przeniósł się do Fromborka, gdzie w zabudowaniach kapituły urządził obserwatorium astronomiczne. Pracę naukową łączył z pełnieniem wielu stanowisk w administracji diecezji warmińskiej, zajmował się również reformą monetarną. Prowadził także praktykę lekarską, bronił Warmii przed Krzyżakami, brał udział w pracach kartograficznych.
Główne dzieło Mikołaja Kopernika O obrotach sfer niebieskich (De revolutionibus orbium coelestium) zostało ukończone ok. 1532 roku, jednak ukazało się dopiero w 1543 roku w Norymberdze. W dziele tym opisał i udowodnił nową teorię o budowie wszechświata, według której Ziemia krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie, jak powszechnie uważano. Stąd powstało znane powiedzenie „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię”. Swoje wydrukowane dzieło Kopernik zobaczył dopiero na łożu śmierci. Zmarł w maju 1543 roku. Został pochowany w katedrze we Fromborku, gdzie żył, pracował i patrzył w gwiazdy przez ponad 30 lat[1][2].
Mikołaj Kopernik – biografia rozszerzona
Rodzina, wczesne lata, wykształcenie
Urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu, w rodzinie kupieckiej pochodzącej ze Śląska. Mikołaj był drugim z czworga dzieci Mikołaja i Barbary Koperników. Miał starszego brata Andrzeja i dwie młodsze siostry: Barbarę i Katarzynę. Bezpośredni wpływ na jego wychowanie, a też co za tym idzie, wykształcenie, miał brat matki Łukasz Watzenrode, który od roku 1489 pełnił funkcję biskupa warmińskiego.
Dzięki wujowi Mikołaj Kopernik został wysłany na studia do Krakowa, na Wydział Sztuk Wyzwolonych. Miał wówczas 18 lat, a jego pobyt na Akademii Krakowskiej przypadł na lata rozkwitu uczelni. Najbardziej kwitła tam wtedy astronomia, którą Kopernik studiował, ale poświęcał się też matematyce, ekonomii, medycynie i prawu, korzystając z faktu, że w tym czasie wykładało na Uniwersytecie wielu wybitnych uczonych.
Studia w Krakowie nie były końcem jego edukacji, gdyż w 1496 roku wyjechał do Bolonii – na tamtejszym uniwersytecie poświęcił się studiom z zakresu prawa kanonicznego. Zdobytą tam wiedzę, uzupełnił praktyką prawniczą w Rzymie, gdzie w 1500 roku pracował dla kancelarii papieskiej. W 1501 roku uzyskał zgodę na wyjazd do Padwy, tam też kontynuował studia prawnicze, a także medyczne. Wówczas przeglądając pisma starożytnych greckich filozofów, natknął się na zapiski świadczące o tym, że już w III wieku p.n.e. pojawiły się przypuszczenia, że Ziemia może być okrągła i obracać się wokół własnej osi.
Na rok 1503 przypada ukończenie przez niego studiów medycznych w Padwie. Uzyskał w ten sposób prawo wykonywania zawodu lekarza. W Ferrarze natomiast przyznano mu tytuł doktora prawa kanonicznego.
Założenia teorii heliocentrycznej
Mikołaj Kopernik wrócił do kraju, gdzie z nominacji kapituły fromborskiej otrzymał posadę osobistego lekarza biskupa warmińskiego, czyli swojego wuja Łukasza Watzenrode. W 1507 roku po latach badań, obserwacji i przemyśleń Kopernik stworzył małe dziełko, niby czytankę, ale przeznaczone tylko dla grona bliskich przyjaciół i współpracowników, nazywane popularnie „Komentarzykiem” („Commentariolus”). „Komentarzyk” jednak stanowił prawdziwe „coś”, był bowiem pierwszym zapisem podstawowych zasad teorii heliocentrycznej. Należy przy tym zaznaczyć, że do działań naukowych Kopernik posiadał zaledwie kwadrant słoneczny, który służył mu do obliczania szerokości geograficznej danego punktu, poza tym sferę armilarną, przeznaczoną do wyznaczania kątów współrzędnych planety, czy triquetrum – przyrząd do obserwacji Księżyca. Ponadto obliczenia Kopernik czynił w systemie sześćdziesiątkowym, toteż zadziwia fakt ich daleko idącej dokładności.
Poprzez wątki poboczne do sedna
Od 1510 roku Mikołaj Kopernik jako kanonik katedry we Fromborku zyskał znacznie lepsze warunki do prowadzenia obserwacji. Mimo licznych obowiązków nie zaprzestawał badań: opracował mapę Warmii, pełnił obowiązki lekarza, natomiast na prośbę soboru laterańskiego w 1513 roku wykonał i przesłał do Rzymu opracowany przez siebie projekt reformy kalendarza. W tym też czasie zakupił dom w miejscu, które świetnie nadawało się do prowadzenia obserwacji astronomicznych, a na jego zapleczu urządził zbudował płytę obserwayjną i sporządził wzorowane na starożytnych instrumenty astronomiczne. W roku 1514 zaczął wreszcie spisywać pierwszą Księgę dzieła, które potem cały świat poznał jako „De Revolutionibus”. Tymczasem tworzył mapę Królestwa Polskiego i Litwy. W 1533 roku teoria heliocentryczna była już właściwie opracowana, jednak świat jeszcze sporo miał czekać, by ją ujrzeć. Kopernik obawiał się reakcji Kościoła na tak rewolucyjne i sprzeczne z dogmatami tezy. W 1533 założenia teorii Kopernika zostały przedstawione papieżowi Klemensowi VII, jednakże Kościół zwlekał z wydaniem opinii na ten temat.
Kontrowersje na temat teorii
W 1537 roku kandydatura Kopernika na biskupa warmińskiego zostaje zatwierdzona przez króla.
Teoria heliocentryczna budziła też kontrowersje zarówno wśród uznanych światowych naukowców, jak i pasterzy religijnych, chociażby w osobie Lutra. Pojawiły się też groźby, jakoby Kopernik chciał dokonać złośliwej rewolucji przeciwko uznanym wartościom.
Mimo negatywnej postawy Kościoła katolickiego i wyznań protestanckich teorię Kopernika interesowały się wyjątkowo takie osobistości jak J. Kupler, Galileusz, Thomas Digges czy Giordano Bruno. Kopernik miał wówczas świadomość zagrożeń, jak również samego tego faktu, że Kościół nie przyjmie jego teorii. Miał w związku z tym wiele dylematów. Ważną sugestię podsunął mu wtedy Andrzej Osiander, z wykształcenia teolog. Otóż namawiał on Kopernika do publikacji dzieła, ale w formie hipotezy, by nie przedstawiał jej jako jednoznacznej i udowodnionej prawdy. W 1541 roku profesor Retyk wyjechał z Polski, zabierając ze sobą rękopis „De Revolutionibus” z zamiarem opublikowania go w Wittenberdze.
Teoria heliocentryczna w druku
Pierwsze egzemplarze wydrukowano w roku 1542. Chcąc złagodzić cios, Mikołaj Kopernik w przedmowie wysłanej do Norymbergii czujnie zadedykował dzieło Pawłowi III. „De Revolutionibus” zostało spisane po łacinie, ale początkowo dotarło tylko do wąskiego grona naukowców.
Dzieło życia Kopernika pt. De Revolutionibus orbium coelestium, libri VI (O obrotach kręgów niebieskich, ksiąg sześć) wydane zostało w 1543 roku w Norymberdze. W najważniejszej, pierwszej księdze opisał położenie wszystkich sfer oraz tor, po którym porusza się ziemia. W pozostałych pięciu księgach zestawił ruchy innych planet[3].
Mikołaj Kopernik zmarł 24 maja 1543 roku, wkrótce po wydaniu dzieła drukiem, nie doczekał się rozwoju swojej idei, choć zapewne zdawał sobie sprawę z jej rewolucyjnego charakteru. Przeszedł do historii jako ten, który „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię”. Ciało Kopernika złożono w katedrze fromborskiej pod posadzką.
Trzeba mocno podkreślić, że rewolucja, jaką dzieło Kopernika wywołało, nie nastąpiła od razu. Dopiero pod koniec XVI wieku miała miejsce dyskusja, która objęła szersze grono uczonych, w tym matematyków, duchownych, astronomów oraz zastępy filozofów. Tymczasem konflikt z Kościołem był nie do uniknięcia ze względów dogmatycznych.
W 1616 roku władze duchowne umieściły „De Revolutionibus” w indeksie ksiąg zakazanych. Dopiero w latach dwudziestych następnego wieku odkrycie przez J. Bradleya aberracji astronomicznej, umożliwiło ponowną dyskusję. „De Revolutionibus” usunięto z indeksu w 1758 roku, a w 1835 roku ukazało się wydanie tego indeksu, w którym dzieło Kopernika nie było już wymienione. Z kolei bezpośrednim dowodem ruchu obrotowego ziemi stał się wynik doświadczenia J. Bernarda L. Foucaulta z wahadłem (1851).[4]
Mikołaj Kopernik – ciekawostki
Mikołaj Kopernik studiował we Włoszech, gdzie spotkał się osobiście z wielkim artystą i uczonym – Leonardem da Vinci[2].
Mikołaj Kopernik zajmował się także reformą monetarną, ogłaszając zasadę, znaną jako prawo Greshama, o wypieraniu dobrego pieniądza przez monetę o mniejszej zawartości kruszca.
Na Mikołaju wygasł ród Koperników, gdyż zarówno on, jak i jego brat byli stanu duchownego (Mikołaj miał niższe świecenia kapłańskie)[2].
Mikołaj Kopernik dokonał wielkiego przeobrażenia pojęć o wszechświecie, nie posiadają precyzyjnych instrumentów pomiarowych. Luneta, teleskop czy dokładny zegar – to wynalazki późniejsze[3].
Mikołaj Kopernik – najczęściej zadawane pytania
Gdzie i kiedy urodził się Mikołaj Kopernik?
Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu
Gdzie studiował Mikołaj Kopernik?
W latach 1491-1494 Mikołaj Kopernik studiował na Akademii Krakowskiej. Na uniwersytecie w Bolonii w latach 1496-1501 podejmował studia kanoniczne i astronomiczne, następnie na uniwersytecie w Padwie (1501-1503) studiował medycynę. Z kolei w 1503 roku na uniwersytecie w Ferrarze uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego.[5]
Gdzie i kiedy zmarł Mikołaj Kopernik?
Mikołaj Kopernik zmarł 24 maja 1543 roku we Fromborku.
Czego dokonał Mikołaj Kopernik?
Mikołaj Kopernik stworzył dzieło O obrotach sfer niebieskich (De revolutionibus orbium coelestium) w którym opisał i udowodnił nową teorię o budowie wszechświata (teorię heliocentryczną), według której Ziemia krąży wokół Słońca, a nie odwrotnie.
Źródła
Do stworzenia tego artykułu wykorzystano m.in.:
- Feliks Kiryk (red.), Andrzej Jureczko (red.), Szkolny słownik biograficzny, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 1996, s. 211
- Joanna i Jarosław Szarkowie, Kocham Polskę. Poczet wielkich Polaków, Dom Wydawniczy „Rafael”, Kraków 2016, s. 28
- Paweł Kordus, Kopernik Mikołaj, w: Agnieszka Grygiel (red.), Encyklopedia Sławnych Polaków, Wydawnictwo Publicat, s. 170 i n.
- Bartłomiej Kaczorowski (red. nacz.), Encyklopedia PWN. Wielkie biografie. 3. Odkrywcy, wynalazcy, uczeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 83
- Joanna Sabak (red.), Znani (nie)znani, Demart,s. 34
Portret Mikołaja Kopernika z Muzeum Okręgowego w Toruniu, 1580 rok, domena publiczna, obróbka: dodanie tła po bokach
Specjalista SEO, redaktor i administrator strony Zyciorysy.info. Prowadzi ten portal od ponad pięciu lat i jest autorem ponad 450 życiorysów.