Olga Boznańska herbu Nowina (1865-1940) to polska malarka i artystka, wybitna mistrzyni portretu, niezwykle popularna w dobie modernizmu. Do dziś wzbudza żywe zainteresowanie zarówno wśród miłośników sztuk plastycznych i znawców przedmiotu, jak i zwykłych odbiorców.
Spis treści
Biografia Olgi Boznańskiej
Olga Boznańska urodziła się 15 kwietnia 1865 roku w Krakowie. Była córką inżyniera budowniczego Adama Nowina-Boznańskiego i Francuzki Eugenii Mondan, nauczycielki rysunku.
Pierwsze lekcje młoda Olga pobierała od matki. Nad edukacją Olgi i jej siostry Izabeli, uzdolnionej muzycznie, czuwał również ojciec. W wyniku jego decyzji Olgę oddano na lekcje do Kazimierza Pochwalskiego, ucznia Jana Matejki, chociaż zwyczajem ówczesnych np. Wyspiańskiego większość utalentowanych pobierała nauki u samego autora Hołdu pruskiego. Olga pobierała naukę rysunku także u Józefa Siedleckiego, Hipolita Lipińskiego i Antoniego Piotrowskiego. Chodziła również na kursy Adriana Baranieckiego. Wstęp do Szkoły Sztuk Pięknych jako kobiety był wtedy dla niej zamknięty.
W wieku 13 lat po raz pierwszy pojechała z rodzicami do Paryża w 1878 roku. Kilka lat później już samodzielnie wyjechała na studia do Monachium. Przebywała tam w latach 1886-1898. Uczyła się na prywatnych kursach pod okiem Karola Kricheldorfa, Wilhelma Durra i Wilhelma Leibla. W tym czasie ulega wpływom sztuki secesyjnej oraz utrzymuje kontakty z Polakami przebywającymi w Monachium: braćmi Gierymskimi, Władysławem Czachórskim i innymi. Z woli ojca pozostawała pod opieką Józefa Brandta i Alfreda Wierusz-Kowalskiego.
W okresie monachijskim kierunkiem “wstępującym” jest impresjonizm, wpływ Maneta jest widoczny w obrazie Boznańskiej W pracowni. W okresie młodzieńczym malarka ujawnia kult starych mistrzów Diego Velazqueza i Anthonisa Van Dycka, od kopiowania dzieł których zaczynała. Tok studiów monachijskich wymagał od niej również prac akademickich. Były to szkice portretowe, m.in. Studium zakonnicy (1887), Studium portretowe (1887), Studium rąk (1887-1889). Zaważyło to nad jej sztuką, gdyż Boznańska jest uważana za mistrzynię portretu. Do jej najbardziej znanych prac należą: Autoportret (1888, 1906), Portret Teodora Baranowskiego (1888), Portret Pawła Nauena (1893), Portret Józefa Czajkowskiego (1893), Portret pani w brązowej sukni (1906), Portret Henryka Sienkiewicza (1913), Portret Zygmunta Pusłowskiego (1912) i inne. Artystka wystawiała swoje prace w Dreźnie, Berlinie, Paryżu, Wiedniu czy Lwowie. Po raz pierwszy rodzima publiczność mogła zobaczyć jej obraz w Krakowie w 1886 roku, podczas wystawy Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych.
Najważniejszym obrazem z okresu monachijskiego są Kwiaciarki (1889). Lata monachijskie to również czas intensywnego życia towarzyskiego artystki, licznych przyjaźni i romansów, które zadają kłam późniejszej legendzie o samotniczym i wyalienowanym życiu artystki. Biografowie Boznańskie wspominają dwie miłości malarki, które zakończyły się ostatecznie rozstaniem: Rosjanina Włodzimierza Światłowskiego i malarza Józefa Czajkowskiego.
Zamknięciem okresu monachijskiego jest portret jej siostry, Izy Boznańskiej – Amazonka. Bretonca z 1890 roku otwiera nowy etap jej twórczości. Dominujący w obrazie kolor niebieski sugeruje inspiracje impresjonizmem. Istotą jej sztuki jest dość swobodne wykorzystywanie tradycji współczesnego europejskiego malarstwa i przejmowanie tylko niektórych zasad, by zaadaptować je do własnych celów, czego dowodem jest Dziewczynka z chryzantemami (1894). Ewenementem artystki jest szczególna zdolność ukazywania psychicznego wyrazu modela, wykorzystywana w uprawianej sztuce portretu.
Olga Boznańska ulega europejskim tendencjom i do swojej sztuki wprowadza schodnie motywy. Szczególnie ważny okazuje się wpływ sztuki japońskiej, obecny również u innych malarzy modernizmu. Nie zachował się lub pozostaje w anonimowych rękach prywatnych właścicieli obraz Japonka, który jest znany tylko z fotografii. Ukoronowaniem wysiłków artystki jest wystawa w paryskim salonie przy Polu Marsowym w 1896 roku. Sukces przyniosła jej prezentacja Portretu Pani Pearson (olej) oraz pastelu przedstawiającego bawiące się dzieci. W dowód uznania, powierzono jej na czas choroby prof Teodora Hummela stanowisko dyrektora monachijskiej uczelni. Podobny zaszczyt spotkał ją ze strony Juliana Fałata, który zaproponował malarce objęcie kierownictwa wydziału żeńskiego krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Do Krakowa artystka jednak nie przyjechała, a decyzja ta oznaczała również zniweczenie planów małżeńskich z Józefem Czajkowskim, który na stałe powrócił do kraju.
Olga Boznańska zamiast Krakowa wybrała Paryż, gdzie przebywała w latach 1898-1914. Wystawiała wtedy dużo i często, jednak podstawą jej utrzymania były regularne czeki, przesyłane przez ojca. Malarka, podobnie jak jej siostra, była przez całe życie otaczana przez ojca troskliwą opieką. Adam Boznański był również jej powiernikiem w sprawach uczuciowych i próbował m.in. pokierować znajomością Olgi i Franciszka Mączyńskiego tak, aby znalazła ona finał na ślubnym kobiercu. Jednak para mimo szczerzej przyjaźni, nie była zainteresowana małżeństwem. Olga mocno przeżywała tragedię siostry, która popadła w chorobę psychiczną. Narkomania, alkoholizm i histeria Izabeli, absolwentki paryskiej Sorbony, mające związek z rozwojem choroby, doprowadzają ostatecznie do samobójstwa. Śmierć siostry oraz ojca Olga przeżyła bardzo mocno.
Olga Boznańska jest ceniona głównie jako portrecistka, jednak na uwage zasługują także pejzaże oraz martwa natura np.: Martwa natura z japońską figurką (1898) czy Motyw pejzażowy i zabudowania miejskie (1885).
Malarka była licznie honorowana, m.in francuską Legią Honorową w 1912 roku oraz orderem Polonia Restituta w roku 1938. Zmarła 26 października 1940 roku w Paryżu.
Dziś obrazy artystki można oglądać w Muzeum Narodowym w Poznaniu oraz w paryskim Musѐe d’Orsay. Mówiła: „Nie chcę, by moje obrazy mnie przeżyły, nie po to maluję”, jednak obrazy przetrwały dłużej, niż się spodziewała, podobnie, jak pamięć o niej.
Olga Boznańska – ciekawostki
“Jakże tu teraz malować, kiedy pani Boznańska robi takie cudne obrazy?” miał powiedzieć Stanisław Wyspiański podczas recenzowania jej dzieł. Natomiast Tetmajer opisał ją następująco: “Panna Boznańska, najzdolniejsza dziś bez zaprzeczenia z naszych malarek ma w swojej pracowni dużo portretów, wszystkie z właściwymi jej charakterystycznymi cechami: portrety te zatem są blade, mgliste, jeżeli można tak powiedzieć „skandynawskie”, natomiast oczy mają niezmiernie świetne i niezmiernie wyraziste.“
Dziesięcioletnie, korespondencyjne narzeczeństwo z malarzem Józefem Czajkowskim zerwała w 1900 roku.
Artystka była mistrzynią portretów dzięki charakterystycznej technice malarskiej i przedstawiania duszy portretowanego.
Olgę Boznańską fascynowała również Japonia. Zachowała się fotografia, na której jest ona ubrana w kimono.
Źródła
Autor portretu: Łucja Bałzukiewicz
Biografie Sławnych Ludzi, Tom 1, wyd. SMShttps://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1419298,Olga-Boznanska-malowala-dusze-portretowanego
https://histmag.org/Olga-Boznanska-malarka-niezwykla-10903
