Peter Paul Rubens (1577-1640) był flamandzkim malarzem, wybitnym twórcą epoki baroku, grafikiem i rysownikiem, a także dyplomatą oraz kolekcjonerem dzieł sztuki.
Rubens – biografia
Peter Paul Rubens urodził się 28 czerwca 1577 roku w Siegen w Westfalii, jako szóste z siedmiorga dzieci prawnika Jana Rubensa. Urodził się w rodzinie protestanckiej, jednak wychowany został w wierze katolickiej. Jego ojciec ze względów religijnych był zmuszony do opuszczenia rodzinnego miasta.
Gdy jego ojciec zmarł w 1589 roku, Rubens przeprowadził się z matką i rodzeństwem do Antwerpii . Zdobył tam wszechstronne wykształcenie i poznał historię starożytną oraz podstawy języków obcych. Już wkrótce biegle władał kilkoma językami, co w przyszłości pomogło mu w pracy dyplomatycznej. Malarstwo poznawał w Antwerpii w pracowniach miejscowych mistrzów: Adama van Noorta, Tobiasa Vehaechta oraz Otto van Veena. W 1958 roku miał już za sobą pierwsze próby malarskie i otrzymał tytuł mistrzowski antwerpijskiej gildii św. Łukasza.
W 1600 roku wyjechał do Italii. Ośmioletni pobyt tam kształtuje jego osobowość artystyczną. Był w Wenecji, Florencji, Rzymie i Genui. Z misją dyplomatyczną odwiedził Valladolid i Madryt. Poznał wtedy dzieła Caravaggia, Michała Anioła, Tycjana, braci Carraccich.
Do ojczyzny powrócił w 1608 roku. W Antwerpii zyskał ogromną sławę malując obrazy na zamówienie miejscowych władz miejskich i kościelnych. Wykonał Pokłon Trzech Króli dla Rady Miejskiej, a Podniesienie z krzyża i Zdjęcie z krzyża dla katedry w Antwerpii. Ten ostatni obraz jest uważany za charakterystyczny dla stylu baroku. W Antwerpii pełnił także funkcję malarza nadwornego arcyksięcia Alberta i infantki Izabeli. Stopniowo zyskiwał międzynarodową sławę. Odbył podróże dyplomatyczne na dwory, Anglii, Holandii i Hiszpanii, a jego klientami byli: Maria Medycejska, Karol I Stuart i Ludwik XIII. Podczas pobytu na dworze francuskim wykonał dla króla Ludwika XIII 12 arrasów i 25 olbrzymich malowideł do zamku matki króla – Marii Medycejskiej. W Anglii otrzymał tytuł szlachecki. Pracował jednocześnie nad wielkimi płótnami dla kościołów w Antwerpii, Malines, Aalst i Madrycie.
W 1601 roku powstały dzieła Rubensa dla kościoła Santa Croce w Gerusalemme („Koronowanie cierniem”, „Znalezienie Krzyża”, „Wzniesienie Krzyża”). Z okresu madryckiego pochodzą półpostacie 12 Apostołów i portret konny księcia Lerma. W Mantui powstał tryptyk, którego część środkowa znajduje się właśnie w Mantui, a boczne skrzydła w Antwerpii i Nancy. W 1606 powstał w Rzymie obraz ołtarzowy, który pokazuje wpływy Correggia, a wpływy Caravaggia są widoczne w scenie obrzezania z 1607 roku. W 1608 roku powstaje dla Chiesa nuova w Rzymie nowe ujęcie obrazu „Adoracja Najświętszej Marii Panny”.
Rubens w 1609 roku stał się nadwornym malarzem Alberta i Izabeli, arcyksiążąt panujących we Flandrii. Zdobył szybko duży majątek, kupił dom, a w 1609 roku poślubił Izabellę Brandt. Z tego okresu pochodzą: „Wzniesienie krzyża” w katedrze antwerpskiej (1610), „Zdjęcie z krzyża” z „Ofiarowaniem w świątyni” i „Nawiedzeniem” (1611, 1614). Rubens założył doskonale prosperujący warsztat malarski i pracownie graficzną. Otrzymał przywilej na wyłączną edycję swych rycin na terenie Belgii, Francji i Holandii. Będąc przez pewien czas monopolistą, korzystając z ogromnej popularności swych dzieł zbił na tym spory majątek. Pracował dla wielu władców ówczesnej Europy, nierzadko łącząc wykonywanie dzieł z prowadzeniem delikatnych misji dyplomatycznych, do których był wynajmowany.
Od około 1615 roku otrzymywał tyle zamówień, że sporą częśc pracy pozostawiał uczniom. Jego najzdolniejszym uczniem był Antoon van Dyck, który do 1620 roku miał duży udział w dziełach mistrza. Własnoręcznie wykonane dzieła Rubensa z tego okresu (1615-1610) wskazują pełnię rozwoju jego stylu i wspaniały koloryt.
W latach 20. XVI wieku Rubens odbył kilka podróży w celach artystycznych i dyplomatycznych: do Paryża, Madrytu i Londynu. Jego najwspanialszym dziełem tego okresu jest cykl dużych obrazów, przedstawiających dzieje Marii Medycejskiej.
W 1624 roku przeżył śmierć żony Izabelli, której poświęcił obraz Rubens i Izabella Brandt w altanie znajdujący się w Alte Pinakothek w Monachium. Wykonał również portrety swoich obu synów.
W 1630 roku w wieku 53 lat poślubił 17-letnią, przepiękną Helenę Fourment. Mimo znacznej różnicy wieku był w tym związku szczęśliwy. Helena była częstym motywem jego obrazów. Helena Fourmant z dziećmi (1635), Helena w futrze (1635-1639), Sąd Parysa, Rubens i Helena w ogrodzie – to tylko najciekawsze przykłady tych prac.
Po koniec życia zaczął się głęboko interesować krajobrazem, tworząc przepiękne dzieła sztuki flamandzkiej: „Zachód słońca” (Londyn), krajobrazy z tęczą (Monachium, Petersburg) czy „Powrót z pracy” (Florencja). Jego forma wyrazu bardziej odpowiadała ideałowi piękna z XVII wieku, niż bardziej uduchowiona i unikająca reprezentacyjnego efektu sztuka Rembrandta. W ostatnich latach swojego życia malował nastrojowe pejzaże i sceny rodzajowe z życia ludu (głównie kiermasze i zabawy).
Tworzył do końca swojego życia, pomimo złego stanu zdrowia. Wychował wielu uczniów i zadbał o popularyzacje swej sztuki poprzez ryciny wykonane przez swych uczniów lub współpracowników. Pozostawił po sobie ponad 2 tysiące dzieł malarskich, w wielu przypadkach jednak trudno orzec czy wyszły one spod ręki mistrza, czy też są dziełem jego uczniów, a tylko otrzymały ostatni szlif z ręki artysty.
Sir Peter Paul Rubens zmarł 30 maja 1640 roku w Antwerpii, a jego sztuka wywarła wpływ na wiele pokoleń artystów.
Rubens – ciekawostki
Mateusz Ledwig stworzył memy pod szyldem “Rubens był z Bytomia”. Założył FanPage na Facebooku, gdzie publikuje obrazy flamandzkiego mistrza opatrzone zabawnymi komentarzami po śląsku. Memy te podbijają internet, a jego FanPage obserwuje ponad 130 tys. użytkowników. Aby zobaczyć memy wystarczy wpisać w Google “Rubens był z Bytomia” i przejść do grafik lub odwiedzić profil na Facebooku o tej właśnie nazwie.
Losy Rubensa dwukrotnie splotły się z Polską.
W roku 1621 posłannik króla Zygmunta III wybiera się do Flandrii po fundusze na wojnę turecką, jednak zamiast pieniędzy powraca z obrazem Rubensa przedstawiającym Zdjęcie z krzyża. Obraz ofiarowuje kolegiacie kalijskiej. W 1973 roku prawdopodobnie skradziono obraz, a żeby zatrzeć ślady podpalono cały ołtarz.
Natomiast w 1624 roku Rubensowi do portretu pozował król Władysław IV. Było to przedstawienie określane przez historyków sztuki jako prywatne, gdyż obraz nie był przeznaczony dla ścian pałacowych, a dla niderlandzkiej infantki Izabeli Klary Eugenii. Król został pokazany z laską, jak zwykły człowiek, a nie monarcha. Obraz odnaleziono w Paryżu w 1914 roku.
Rubens – cytaty
“Jestem tylko prostym człowiekiem stojącym samotnie z moimi starymi pędzlami, proszącym Boga o natchnienie.”
“Każde dziecko ma ducha tworzenia. Bzdury życiowe często wyniszczają ducha jak plagę i dusza staje się nędzna.”
“Moja pasja pochodzi z niebios, a nie z ziemskich zamiłowań.”
“Maluję kobiece, duże, zaokrąglone pośladki, tak, jakbym chciał sięgnąć do nich i pogłaskać wgłębienia ciała.”
Źródła
Grafika: Peter Paul Rubens, Autoportret, 1623 rok
Biografie Sławnych Ludzi, Tom 3, wyd. SMShttps://pl.wikipedia.org/wiki/Peter_Paul_Rubens
https://niezlasztuka.net/ciekawostki/peter-paul-rubens/
https://www.azquotes.com/quote/1051231