Robert Fortune

Robert Fortune (1812-1880) był szkockim botanikiem, który jest znany ze sprowadzenia nasion i sadzonek chińskiej herbaty do Indii.

Spis treści

Życiorys

Robert Fortune urodził się 16 września 1812 w Berwickshire (Szkocja). Pochodził z ubogiej rodziny. Odbywał praktykę w ogrodzie botanicznym w Edynburgu, a następnie w ogrodach należących do Royal Horticultural Society, które znajdowały się w Chiswick. Po I wojnie chińsko-brytyjskiej Towarzystwo wysłało go do Chin w celu zbierania roślin. Zadanie to zakończyło się tak dużym sukcesem, że Robert Fortune został mianowany dyrektorem ogrodów w Chiswick.

Brytyjska Kampania Wschodnioindyjska zwróciła się w 1848 roku do Fortune’a z propozycją zorganizowania następnej wyprawy do Chin. Jej celem miało być wywiezienie z Chin nasion i sadzonek herbaty, aby rozwinąć uprawy tej używki w posiadłościach kompanii w północnych Indiach, a dokładniej na stokach Himalajów. W tamtym okresie uprawa i przetwórstwo herbaty było ściśle strzeżonym chińskim sekretem, a cesarstwo chińskie posiadało monopol na tę używkę i czerpało dzięki temu wielkie zyski z eksportu oraz z podatków pobieranych wewnątrz kraju. Co prawda w Indiach występowały rodzime gatunki herbat, lecz były one podrzędniej jakości i na rynku się nie liczyły.

Fortune w przebraniu chińskim i za pomocą chińskich służących odbył wyprawy do Anhui i Fujianu. Pierwsza ekspedycja zakończyła się niepowodzeniem. Chociaż Fortune wysłał ponad 13 tys. sadzonek to przez opóźnienia w transporcie i błędy ogrodników w Indiach zginęły niemal wszystkie. W efekcie drugiej wyprawy wysłano sadzonki i nasiona, które tym razem dotarły bezpiecznie i dały one początek sławnym plantacjom herbaty w Darjeeling. Robert Fortune najął również w Chinach specjalistów od uprawy i przetwórstwa herbaty.

Robert Fortune przywiózł z Chin wiele roślin ozdobnych takich jak różaneczniki, azalie, chryzantemy czy różne krzewy i drzewa. Znaczącą rośliną użytkową, którą wywiózł z Chin, był kumkwat, czyli drobny owoc cytrusowy, który jest jadalny ze skórką. Fortune opisał również szczegóły produkcji papieru ryżowego, hodowli jedwabników oraz uprawy morwy.

W latach późniejszych Robert Fortune odwiedził ponownie Chiny oraz podróżował na Tajwan i do Japonii. Opisał swoje podróże w serii bardzo popularnych książek, które przyniosły mu duży rozgłos i spore dochody. Został upamiętniony w nazwach kilkudziesięciu roślin, a rośliny przez niego oznaczone są opisywane skrótem Fortune.

Zmarł 13 kwietnia 1880 roku w Londynie.

Ciekawostki

Robert Fortune jako pierwszy udowodnił, że herbaty: zielona i czarna, pochodzą z jednej rośliny i tym samy zakończył długotrwałą debatę na ten temat. Trzeba jednak dodać, że do ich produkcji używa się innych odmian krzewu herbacianego.

W 2001 roku powstał o nim film produkcji belgijskiej pt. Robert Fortune: The Tea Thief (Robert Fortune: Złodziej herbaty).