Ryszard Kotys (1932–2021) był polskim aktorem filmowym, telewizyjnym, teatralnym i reżyserem. Znany szerokiej publiczności jako Marian Paździoch z serialu „Świat według Kiepskich”.
Ryszard Kotys – wojenne dzieciństwo
Ryszard Kotys właściwie nazywał się Kotas. Przyszedł na świat 20 marca 1932 r. w Mniowie (wieś w powiecie kieleckim), jako syn Czesława Kotasa (1903–1984) i Ireny (1912–1984).
Trudne dzieciństwo Ryszarda przypadało na lata okupacji hitlerowskiej i jak mówił po latach, ukształtowało jego charakter.
Mając zaledwie 13 lat wyjechał z rodzinnej wsi i zaczął żyć na własną rękę. W wywiadach przyznawał, że kształtowała go samotność, ale do młodych lat niechętnie wracał w wywiadach.
Wiadomo jedynie, że lubił recytować, mówić wiersze, występować na szkolnych akademiach. Wtedy w jego głowie zakiełkowała myśl, aby spróbować robić to zawodowo. Jak pomyślał, tak zrobił, mimo że w domu nie było artystycznych tradycji. Do Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej w Krakowie dostał się za pierwszym podejściem. Ukończył ją w 1953 r. i niemal od razu pochłonęły go film i scena.
Ryszard Kotys – kariera teatralna
Aktor zadebiutował w 1953 r. w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. Pracował tam do 1954 r., a w kolejnych latach występował w zespołach wielu polskich teatrów w różnych częściach kraju. Grał m.in. na deskach teatrów: Wybrzeże w Gdańsku (1954–1955), Ludowy w Nowej Hucie (1955–1964), Polski we Wrocławiu (1964–1972; 1978–1982; 1986–1990), Dramatyczny w Białymstoku (1972–1973), Ludwika Solskiego w Tarnowie (1973–1975), w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu (1975–1978), Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1982–1986, 1990–1997). W tym ostatnim, łódzkim teatrze również reżyserował.
Ryszard Kotys – filmy i seriale
Na dużym ekranie zadebiutował rok po ukończeniu Szkoły Teatralnej, w 1954 r. rolą Jacka w debiucie reżyserskim Andrzeja Wajdy pt. „Pokolenie”.
Kolejne lata przyniosły następne interesujące kreacje aktorskie, a w swojej ponad 65-letniej karierze aktor zagrał w ponad 40 serialach i 150 filmach fabularnych.
Był radzieckim saperem w 8. i 14. odcinku serialu „Czterej pancerni i pies” (1966, 1969), a w kultowej komedii Sylwestra Chęcińskiego „Sami swoi” (1967), o nieustannie skonfliktowanych rodzinach Kargulów i Pawlaków, zagrał sprzedawcę słynnego kota „z miasta Łodzi”. Nazwisko aktora nie pojawiło się jednak wtedy w napisach czołowych do filmu.
W kolejnych latach kreował popularnych bohaterów w produkcjach polskich reżyserów: u Janusza Morgensterna w „Stawka większa niż życie” (1968) i w tym samym roku u Wojciecha Jerzego Hasa w „Lalce”. Po czterech latach od pierwszego spotkania na planie Sylwester Chęciński zaprosił go do roli w filmie „Pierwsza miłość” (1971). U Feliksa Falka zagrał w „Wodzireju” (1977), u Agnieszki Holland w „Aktorach prowincjonalnych” (1978), a u Edwarda Żebrowskiego w „Szpitalu przemienienia” (1978). W 1981 r. Juliusz Machulski zaprosił go na plan komedii „Vabank”, jako Melskiego, biletera w byłym kinie „Krawiec”, a w kolejnym roku zagrał kanciarza w „Wielkim Szu”, również u Chęcińskiego. Był Melskim w „Vabank II, czyli riposta” (1984), więźniem Nosaczem w „Kingsajz” (1987) czy zomowcem w „Rozmowach kontrolowanych” (1991).
W filmach i serialach był często mistrzem drugiego planu. „Grałem wiele ról drugoplanowych, epizodów, ale byłem zauważalny. Ludzie mnie zapamiętywali” – wspomniał w rozmowie z „Dziennikiem Łódzkim”.
Młodsze pokolenie widzów zapamięta aktora również z roli setnika, najpierw w filmie, a później w serialu „Wiedźmin” w reż. Marka Brodzkiego (2001-2002).
Ryszard Kotys – serialowy Paździoch
Ogromną popularność dała mu rola Mariana Paździocha, sąsiada Ferdynanda Kiepskiego, w serialu telewizyjnym „Świat według Kiepskich” (1999-2020). Serialowego Mariana, właściciela stoiska Majtex na jednym z bazarów, który szuka możliwości łatwego wzbogacenia się, nazywał „swoim dzieckiem”. Może dlatego nieraz fani mylili dane i mówili o aktorze Marian Kotys. Grał tę rolę przez 21 lat. Aktor wspominał jednak, że metody, jakie uprawiał jego bohater, były mu całkiem obce. Nigdy nie miał smykałki do handlu ani pokrętnych interesów. Niewielu wie, że w serialu kandydował też do głównej roli, ale ostatecznie wybrano innego odtwórcę. Z ekipą zżył się tak bardzo, że nawet kiedy był już poważnie chory i zrezygnował z innych aktywności zawodowych, w „…Kiepskich” pracował nadal.
Wystąpił w „Erratum” (2010, jako ojciec Michała), a w obsypanej nagrodami produkcji Łukasza Palkowskiego „Bogowie” (2014) zagrał członka komisji etyki lekarskiej. W 2019 r. wystąpił jeszcze w czekającym na premierę obrazie „Klecha”, ostatnim filmie z jego udziałem.
Ryszard Kotys – żony, synowie
Ryszard Kotys był dwukrotnie żonaty i doczekał się dwójki dzieci. Małżeństwo z pierwszą żoną, scenografką „Świata według Kiepskich”, Barbarą Wojtkowską (zm. 2017) zakończyło się rozwodem po około 20 latach wspólnego życia. Para doczekała się syna. Piotr Kotys (ur. 1956) jednak nie poszedł w artystyczne ślady rodziców, ale został kapitanem żeglugi wielkiej.
Druga żona, to młodsza o 26 lat aktorka i fotograf Kamila Sammler. Poznał ją na jednym z festiwali teatralnych. Ślub wzięli w latach 80. XX wieku i przeżyli razem ponad 40 lat. Mimo dużej różnicy wieku stanowili udaną parę. Doczekali się syna. Eryk Kotys (ur. 1987) również nie został jednak aktorem, jak rodzice. Mimo zdolności w tym kierunku, zajął się m.in. oprawą muzyczną i sztuką.
Przez wiele lat Ryszard Kotys mieszkał w Łodzi, ale w ostatnich latach życia przeniósł się do Lusowa pod Poznaniem. Mocno podupadł na zdrowiu. Na początku 2017 r. trafił do szpitala z powodu ciężkiego zapalenia płuc, po czym wycofał się z aktorstwa, robiąc wyjątek tylko dla „Świata według Kiepskich”.
Nie wrócił już do pełnej sprawności fizycznej, zmagał się z demencją, miał problemy z poruszaniem się. W styczniu 2021 r. zachorował na COVID-19, który spowodował śmierć aktora. Zmarł po kilkudniowym pobycie w szpitalu, w nocy z 27 na 28 stycznia 2021 r. w wieku 88 lat. Został pochowany na cmentarzu w Lusowie.
Ryszard Kotys – ciekawostki
W wywiadach żartował, że jest uzależniony od swojej żony, bo tylko ona ma prawo jazdy. Jeśli nie jechał z żoną – musiał poruszać się taksówkami.
Mimo że grał przede wszystkim w komediach, mówił o sobie, że prywatnie był poważny i smutny.
Lubił grać „czarne charaktery”, które nie miały z aktorem nic wspólnego, ale stanowiły dla niego pewien „ideał bezwzględnego człowieka”.
Był przytłoczony popularnością i nie lubił jej. Dlatego najchętniej wypoczywał we własnym domu, a wakacje spędzał na wsi, z dala od ludzi.
Źródła
Zdjęcie: Flickr.com | Autor: Ja Fryta | Licencja: CC BY-SA 2.0
https://kultura.onet.pl/film/wywiady-i-artykuly/ryszard-kotys-nie-zyje-filmy-i-seriale-w-ktorych-gral-aktor/l2qb6cmhttps://dzienniklodzki.pl/ryszard-kotys-mialem-zagrac-ferdka-kiepskiego/ar/699611
https://www.tvp.info/52036077/ryszard-kotys-nie-zyje-przyczyna-smierci-pazdziocha-byl-zakazony-koronawirusem-wspomnienia-aktorow-ze-swiata-wedlug-kiepskich
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ryszard_Kotys
https://www.planeta.pl/Rozrywka/Ryszard-Kotys-wiele-przezyl-prywatnie.-Malo-kto-o-tym-wie-30-01-2021
https://www.fakt.pl/kobieta/plotki/ryszard-kotys-opowiada-o-traumie-swojego-dziecinstwa-przezyl-okupacje/zr18rxh
Jolanta Tokarczyk jest dziennikarką filmową i lifestylową. Prowadzi magazyn „Film&Tv Kamera” i portal Filmowe Centrum Festiwalowe. Specjalizuje się w wywiadach z twórcami kultury.