Stanisław Barańczak

Stanisław Barańczak (1946-2014) był krytykiem literackim i znanym poetą powojennym. To autor wielu tomików poezji, między innymi: „Korekta twarzy”, „Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu”. Był jednym z głównych i najważniejszych twórców należących do Nowej Fali.

Stanisław Barańczak – życiorys

Stanisław Barańczak urodził się w Poznaniu 13 listopada 1946 roku. Jego starsza siostra – Małgorzata Musierowicz, to znana powieściopisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży. Był siostrzeńcem polskiego błogosławionego Kościoła katolickiego – Mariana Konopińskiego.

Poeta studiował na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu filologię polską. W 1973 roku obronił pracę doktorską na temat twórczości Mirona Białoszewskiego (napisaną pod opieką profesora Jerzego Ziomka). W trakcie studiowania był kierownikiem literackim Teatru Dnia Ósmego, który powstał w 1964 roku jako studencki teatr. Do 1977 był pracownikiem naukowym UAM. Jednak został usunięty za działalność w Komitecie Obrony Robotników (KOR).

Oprócz aktywnej twórczości literackiej, swoje życie poświęcił również działalności politycznej. Był wykładowcą Uniwersytetu Latającego. Jego nazwa powstała od braku stałego miejsca oraz nieustannych zmian w lokalizacji wykładów. Z kolei w 1978 roku został jednym z założycieli Towarzystwa Kursów Naukowych.

Był również jednym z grupy intelektualistów, którzy w 1980 roku wystosowali list do władz PRL w obliczu trwających na terenach Polski strajków robotniczych. Myślą przewodnią listu była prośba o podjęcie negocjacji ze strajkującymi robotnikami.

Nazwisko Stanisława Barańczaka znalazło się na liście peerelowskiej cenzury – jako jedno z tych pod dodatkowym nadzorem. Artysta został skazany na rok więzienia w zawieszeniu w sfingowanym procesie o przekupstwo. Objęto go również zakazem publikacji. Ponadto brał udział między innymi w głodówce zorganizowanej w kościele św. Marcina w Warszawie, której celem było uwolnienie więźniów politycznych. Zaangażowane politycznie życie Barańczaka owocowało licznymi represjami.

Po powstaniu Solidarności mocno zaangażował się w działalność tego ruchu. Dzięki działaczom Solidarności wrócił na UAM w 1980 roku oraz mógł na nowo zacząć publikować. Rok później otrzymał propozycję prosto z Harvardu. Pomimo emigracji, nie rozstał się z polską kulturą. Stale tworzył i publikował. Jego dzieła można było przeczytać między innymi w Tygodniku Powszechnym.

Artysta zmarł w 26 grudnia 2014 roku. Pogrzeb odbył się 3 stycznia 2015 roku. Ciało pisarza zostało pochowane na cmentarzu Mount Auburn w Cambridge.

Stanisław Barańczak – wybrane dzieła

Stanisław Barańczak jest znany przede wszystkim jako wybitny tłumacz dzieł Szekspira. Należy zwrócić uwagę na jego twórczość, która cechuje się ostrością przekazu, ironicznością, a czasem nawet sarkazmem. Zadebiutował w 1964 roku tomikiem poezji pt. „Korekta twarzy”.

„Pegaz zdębiał” to jeden z najbardziej znanych zbiorów poezji autora Barańczaka. Zawiera w sobie śmieszne, pomysłowe teksty autorstwa poety. Po opublikowaniu zbioru zostały one uzupełnione o kolejne rozdziały przez przyjaciółkę Stanisława – Joannę Szczęsną. Tytuł książki to ukłon i hołd w stronę Juliana Tuwima.

„Widokówka z tego świata” to kolejne znane działo Barańczaka. Jest to pewnego rodzaju widokówka, podróż egzystencjalna. Ma formę pełnego emocji listu, w którym autor zwraca się do swojego czytelnika. Utwór jest pewnego rodzaju walką z egzystencjalnymi problemami.

Z kolei „Fioletowa krowa” to publikacja zwierająca 333 utwory poezji amerykańskiej i angielskiej w przekładzie Barańczaka. Książka ta od lat osiąga niebotyczne sumy na internetowych aukcjach.

„Pan tu nie stał” to kolejny utwór Barańczaka, który obrazuje polską rzeczywistość w lat 70. i 80. i długie kolejki do sklepów. Tekst odsłania absurdalne sytuacje z czasów PRL-u.

W 1990 roku, w Londynie, Barańczak wydał książkę „Tablica z Macando”. Dzieło opowiada o doświadczeniach życia na emigracji. Przyjmuje się, że utwór jest pewnego rodzaju testamentem autora.

„Spójrzmy prawdzie w oczy” powstał w 1970 roku i jest jednym z dzieł w tomiku „Jednym tchem”. Jest uznawany za manifest twórczej postawy. Frazeologizm użyty jako tytuł nie jest jednak przypadkowy. Autor zwraca czytelnikowi uwagę na prawdę jako wartość najwyższą. Z tego samego tomu poezji pochodzi również utwór „Wypełnić jednym tchem”. Wiersz został utrzymany w konwencji ankiety. Użyty w tekście język stara się uwolnić język, tak aby był on tak ekspresywny jak ciało.

Przewodnią myślą twórczości Barańczaka było „mówić wprost”. W takim stylu powstał również wiersz „Garden party”. Tekst mówi o tym jak Polacy i ich ojczyzna są postrzegane przez Amerykanów.

Stanisław Barańczak – życie prywatne

Był mężem Anny Barańczak. Małżeństwo miało dwójkę dzieci – Michaela Barańczaka oraz Annę Janinę Barańczak.

Barańczak jest laureatem wielu prestiżowych nagród. Otrzymał między innymi Nagrodę Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego, Medal Młodej Sztuki, a także Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. W 1999 roku za tomik poezji pt. „Chirurgiczna precyzja” otrzymał literacką nagrodę Nike.

Stanisław Barańczak – ciekawostki

Miasto Poznań we współpracy z Uniwersytetem Adama Mickiewicza w Poznaniu zainicjowało Poznańską Nagrodę Literacką. Jej częścią jest Stypendium im. Stanisława Barańczaka. Nagrodę otrzymują twórcy, którzy nie ukończyli jeszcze 35. roku życia. Stypendium opiewa na kwotę 40 tysięcy złotych.

W 2009 roku za całokształt twórczości otrzymał Wrocławską Nagrodę Poetycką Silesius. Jednak z uwagi na postępującą chorobę Parkinsona zrezygnował z udziału w ceremonii wręczenia nagrody.

Barańczak tworzył pod różnymi pseudonimami. Między innymi:

• Barbara Stawiczak,
• Feliks Trzymałko,
• Jan Hammel,
• Sabina Trwałczańsk,
• Tomasz Niemierny.

Stanisław Barańczak był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Źródła

Zdjęcie: wikimedia.org | Autor: Mariusz Kubik | Licencja: CC BY-SA 2.5

https://culture.pl/pl/artykul/rodzenstwo-musierowicz-baranczak
https://www.publio.pl/pegaz-zdebial-stanislaw-baranczak,p169567.html
https://culture.pl/pl/tworca/stanislaw-baranczak
https://aleklasa.pl/liceum/c230-wiersze/c304-analiza-wierszy/widokowka-baranczak
https://www.taniaksiazka.pl/fioletowa-krowa-stanislaw-baranczak-p-92524.html
https://opracowania.pl/opracowania/jezyk-polski/pan-tu-nie-stal-s-baranczak,oid,99
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/4863541/tablica-z-macondo-osiemnascie-prob-wytlumaczenia-po-co-i-dlaczego-sie-pisze
https://klp.pl/baranczak/a-6521.html
https://wypracowanie.edu.pl/stanislaw-baranczak-garden-party-interpretacja-i-analiza
http://poznanskanagrodaliteracka.pl/
https://aleklasa.pl/liceum/c230-wiersze/c304-analiza-wierszy/stanislaw-baranczak-wypelnic-czytelnym-pismem
https://wypracowanie.edu.pl/stanislaw-baranczak-garden-party-interpretacja-i-analiza

Tagi: