Stanisław Lem

Stanisław Lem (1921 – 2006), był wybitnym pisarzem, a obok tego niezwykłym futurologiem oraz filozofem. Lem w sposób oryginalny i śmiały rozważał głębokie egzystencjalne zagadnienia, takie jak choćby pytania o Wszechświat w odniesieniu do miejsca w nim gatunku homo sapiens.

Krótki życiorys Stanisława Lema

Stanisław Lem przyszedł na świat we Lwowie 13 września 1921 roku. Interesował się medycyną, w związku z czym poszedł na studia medyczne we Lwowie, później kończąc je w Krakowie. Aby zobaczyć bliżej jak przebiegał rozwój litercki Stanisława Lema, trzeba wziąć pod uwagę jego określone utwory, jak i bohaterów. Na szczególną pewnie uwagę zasługują pozycje książkowe, które dotarły do odbiorców najszerzej, a więc również i przede wszystkim te, które zostały zekranizowane. Oto jedną z kluczowych jest na przykład „Solaris”, utwór, który odnalazł dobrą hollywoodzką produkcje, docierając z przekazem tam gdzie nigdy książka nie dotrze. Przekaz bowiem bywał przez Lema konstruowany w sposób, jaki z biegiem dekad wytraca swą pierwotną siłę, zostając po prostu starą beletrystyką. Tymczasem film pokazuje pytania o tożsamośc i egzystencje w nowym i świeżym kontekście – jest nim romans dość tajemniczy, pełen refleksji i retrospekcji, czyniący z bohatera obiekt eksperymentu nieznanej ludzkości gwiezdnej inteligencji. Ale to bynajmniej nie jedyna kwestia poruszana przez Lema. Wystarczy bowiem zajrzeć do takich dzieł jak „Fiasko”, „Powrót z gwiazd” oraz „Niezwyciężony”. Zagadnieniem zostaje tam na przykład aspekt wielu różnych warunków środowiskowych, które wpływają na ostateczny kształt cywilizacji. Lem stawia przy tym tezę, iż porozumienie cywilizacyjne jako wypracowany wspólny mianownik dla większości kosmicznych bytów nie istnieje, jest więc w sprawie pacyfizmu raczej pesymistą. Odszedł w Krakowie 2006, natomiast zostawił to co nieśmiertelne, między innymi „Cyberiade”, „Bajki robotów”, „Dzienniki gwiazdowe” czy też popularne i chętnie czytane przez pokolenia „Opowieści o pilocie Pirxie”.

Biografia rozszerzona Stanisława Lema

Doceniony humanista

Warto zaznaczyć na wstępie, że Stanisław Lem nie był z wykształcenia humanistą. Nie kończył socjologii, filozofii ani polonistyki. Studiował natomiast medycynę najpierw we Lwowie, gdzie się urodził, następnie w Krakowie, aby później lata osiemdziesiąte spędzić wraz z rodziną w Wiedniu. Cieszył się znakomitym szacunkiem, odbierając wiele nagród, w tym doktoratów honorowych, nagród państwowych i literackich w Polsce i za granicą, otrzymał m.in. Order Orła Białego. Dla wielu pośród odbiorców jego twórczości za granicą, zainteresowanie nią dało bliższy kontakt również w polską kulturą.

Twórczość popularna

Stanisław Lem to bez wątpienia najwybitniejsza postać wśród współczesnych polskich pisarzy. Dowodzą tego na przykład liczby, ponieważ książki Lema doczekały się zawrotnej ilości 2000 wydań, zostając przetłumaczonymi na 41 języków, natomiast nakład wyniósł 30 milionów egzemplarzy. Rzecz jasna miało na to wpływ także, to, iż ekranizacja jego powieści „Solaris” była po pierwsze amerykańska, a po drugie dość widowiskowa, aby sale kinowe zapełniły się osobami, które nie miały wcześniej żadnego kontaktu z jego twórczością. Jakkolwiek Stanisław Lem odnosił się do ekranizacji jego twórczości z najwyższą rezerwą, to Andrzej Tarkowski otrzymał od niego zgodę na nakręcenie filmu „Solaris” już w latach siedemdziesiątych. Film otrzymał w efekcie specjalną nagrodę na festiwalu w Cannes, mimo że nie wszystkie momenty filmu odnalazły satysfakcję Lema. Nowy film „Solaris”, który ukazał się całkiem niedawno, okazał się być ekranizacją typowo hollywoodzką. Reżyser Steven Soderbergh poprowadził akcję bardziej w kierunku love story. Tym nie mniej sam fakt, iż film powstał, znowu zwrócił uwagę publiczności na osobę Stanisława Lema. Dla wielu okazało się, że fantastyka naukowa osiągnęła swoje szczyty nie tylko w powieści „Solaris”, lecz również w takich innych jak „Powrót z gwiazd”, „Niezwyciężony” czy „Fiasko”. Kwestia, którą Lem stawia w tych pozycjach, jest niezwykle interesująca, dotyczy bowiem pytania, czy cywilizacje wyrosłe na gruncie całkiem odmiennych warunków są w stanie się porozumieć. Przy czym Lem jest tu raczej pesymistą.

Niezwykłe akcje i bohaterowie

Nie były Lemowi obce także takie rodzaje twórczości jak satyra lub groteska, które uprawiał w pomieszanych konwencjach gatunkowych. Należy tu wymienić takie dzieła jak na przykład „Cyberiada”, „Bajki robotów”, „Dzienniki gwiazdowe” czy też popularne „Opowieści o pilocie Pirxie”. Bardzo interesująca jest w tych pozycjach sama konstrukcja bohaterów, istot o specyficznym dystansie do rzeczywistości, nacechowanych zdolnością do interesujących wniosków, obserwacji oraz oceny świata. Są to postaci takie jak na przykład Ijon Tichy, Trurl, Klapaucjusz, czy też wreszcie pilot Pirx, bohater o ciekawie prezentującej się inteligencji.

Człowiek renesansu

Stanisław Lem miał niezwykle dużo do powiedzenia, także w utworach popularnonaukowych, esejach, traktatach filozoficznych i teoretyczno-literackich, takich jak „Fantastyka i futurologia”, „Dialogi”, „Summa technologiae”. Bazując na dorobku cywilizacyjnym i historii osiągnięć był w stanie dedukować dalsze kierunki rozwoju, w sposób niezwykle daleko idący, ale zachowując ostrożność i poczucie zdrowego rozsądku. Być może to właśnie był powód, dla którego zyskał sobie rzeszę wiernych odbiorców traktujących poważnie historie kreślone w jego utworach. Ponadto z chęcią publikowały go gazety i czasopisma, występował również w telewizji i radio.

Ciekawostki o Stanisławie Lemie

• Deklarował, że względy moralne zdeterminowały jego ateizm do tego stopnia, że został agnostykiem.
• Był wybitnym gimnazjalistą, uważanym przez ówczesne władze oświatowe za najwybitniejsze dziecko w południowej Polsce.
• Jak twierdził, dopiero internet unaocznił mu w pełni, jak wielu jest na świecie idiotów.
• Stanisław Lem jest najczęściej tłumaczonym polskim autorem w historii krajowej literatury.
• Na dekady przed powstaniem pierwszych ebooków przewidział ich powstanie.
• Książki Stanisława Lema to co najmniej 2000 wydań, tłumaczenia na 41 języków, w nakładzie przeszło 30 milionów egzemplarzy. Nijak więc porównywać go w podobnych kryteriach do pisarzy nam współczesnych.
• Stanisław Lem stosował satyrę i groteskę jako elementy dobrze obrazujące absurd pewnych pytań egzystencjalnych. Jakkolwiek Lem dostrzegał logikę Wszechświata płynącą z uniwersalnych praw fizyki, chemii i matematyki, to do owego absurdu niekiedy udawał się w narracjach by podkreślić, iż ostatecznie przychodzi nam żyć na próżno.
• Stanisław Lem był sprawnym eseistą. Skłonny był przedstawiać wypaczenia socjalizmu i kapitalizmu jednocześnie, widząc przy tym jednak plusy, o których zwykło się czasem zapominać.

Cytaty Stanisława Lema

„Nauka nie zajmuje się takimi własnościami bytu, do których należy śmieszność. Nauka objaśnia świat, ale pogodzić z nim może jedynie sztuka.”

„Internet nadal „nic nie rozumie”, żadnego odkrycia, choćby od niego zależał los świata, ale nadanego w egzotycznym języku, nie odróżni od nieco mniej ważnej wieści, że u ciotki w placku z jabłkami zrobił się w piekarniku zakalec.”

„Ludzie zbudują, mimo wszystkie zawody, klęski i tragiczne omyłki, lepszy świat. Gdybyśmy nie mieli działać z tą myślą, utracilibyśmy wiarę w człowieka i jego możliwości, a wtedy lepiej byłoby nie żyć, przyjacielu.”

„Kiedy można być każdym i żywić dowolne przekonania, nie jest się już nikim i nie ma się żadnych przekonań.”

Artykuły, które mogą Ci się spodobać:

Książka biograficzna o Stanisławie Lemie

„Lem. Życie nie z tej ziemi” jest książką Wojciecha Orlińskiego przedstawiającą biografię wybitnego twórcy.

Źródła:

Tagi: