Stefan Czarniecki herbu Łodzia przyszedł na świat w Czarncy ok. 1599 roku. Zmarł 16 lutego 1665 roku w Sokołówce. Był polskim dowódcą wojskowym.
Spis treści
Krótki życiorys Stefana Czarnieckiego
Stefan Czarniecki herbu Łodzia (1599 – 16 lutego 1665) był polskim szlachcicem, generałem i dowódcą wojskowym. W swojej karierze awansował z drobnego szlachcica do pozycji magnata, który piastował jeden z najwyższych urzędów w Rzeczypospolitej, co było bezprecedensowe w historii Rzeczpospolitej. 22 lipca 1664 r. otrzymał urząd wojewody kijowskiego, a 2 stycznia 1665 r., kilka tygodni przed śmiercią, otrzymał urząd hetmana polnego (czyli jednego z czołowych dowódców wojskowych) Korony Królestwa Polskiego. Pamiętany jest jako znakomity dowódca wojskowy i uważany za polskiego bohatera narodowego. Jego status w historii Polski potwierdzony jest wzmianką o jego osobie w polskim hymnie narodowym.
Czarniecki wniósł znaczący wkład w walkę z powstaniem Chmielnickiego, również podczas wojny rosyjsko-polskiej i wojny polsko-szwedzkiej (podczas tak zwanego potopu szwedzkiego). Jego zastosowanie wojny partyzanckiej przeciwko Szwedom jest uznawane za jedną z głównych przyczyn ostatecznego zwycięstwa Polski w tej wojnie.
Biografia rozszerzona Stefana Czarnieckiego
Awans poprzez udział w wojnie
Stefan Czarniecki pochodził z rodziny szlacheckiej dzierżawiącej dobra królewskie. Miał wielu, bo aż dziewięciu braci, z których trzech, tak jak on, trafiło do lekkiej jazdy polskiego. Walczył tam z Turcją, biorąc udział w słynnej bitwie chocimskiej, później walczył w kampanii pruskiej. W latach 1630-1632 Czarniecki służył cesarzowi, a zaraz potem został uczestnikiem pamiętnej kampanii smoleńskiej. To właśnie wtedy, w czasie wojny polsko-rosyjskiej, pojawiła się możliwość zdobycia stopnia porucznika, którym też został. Pokój w Polanowie sprawił, że zdobył dobra przeznaczone następnie by spłacić długi rodzeństwa. Został więc człowiekiem statecznym, co potwierdził następnie już w 1637 roku, wówczas to bowiem ożenił się – wybranką była Zofia Kobierzycka, za której przyczyną powiększył również swój majątek. W tym samym roku był uczestnikiem walk z Tatarami i Kozakami.
Zaprzysięgły wróg Kozaków
Rozgłos przyniosły mu późniejsze walki pod dowództwem samego Bohdana Chmielnickiego. W wyniku starcia pod Żółtymi Wodami dostał się Czarniecki do niewoli tatarskiej, w trakcie której prawdopodobne jest, że wywieziono go na Krym. Niektóre źródła podają, iż szybko jednak wydostał się z pęt tatarskich, by zostać z kolei jeńcem Kozaków. Wykupiono go w roku 1649. Ponad roczny pobyt w niewoli za pewne sprawił to, iż był Czarniecki nieprzejednanym wrogiem wszystkich, którzy podjęli bunt przeciwko Koronie na terytoriach ukraińskich. Miało się okazać, że to tam właśnie zostanie Czarniecki śmiertelnie raniony.
Kolejne sukcesy dające rozgłos
Stefan Czarniecki miał wpływ na króla Jana II Kazimierza. Za namową pułkownika król zdecydował się wysłać polskie oddziały pod Beresteczko. W trakcie bitwy Czarniecki pokazał odwagę, mimo że przez pewien czas był w niedogodnym oblężeniu. W 1652 roku natomiast pułkownik zaznaczył swoją obecność w rozegranej bitwie pod Batohem. Wówczas zyskał stanowisko oboźnego wielkiego koronnego, a także dostał urząd kasztelana kijowskiego. Nominacje te wspaniale obrazują zasłużone dla kraju działania Czarnieckiego, mimo, że wcale nie był on wybitnym strategiem – raczej jego talent wojenny był związany z bardzo skutecznymi walkami w ramach wojny partyzanckiej i szarpanej. Było to podyktowane faktem, iż Czarniecki nie posiadał wykształcenia kierunkowego, a swą wiedzę opierał wyłącznie na własnym doświadczeniu.
Na dwóch frontach
Podczas potopu szwedzkiego skapitulował, lecz pozostał wierny królowi Janowi Kazimierzowi, mimo, iż faktem jest chwilowe rozpatrywanie przez niego opcji przejścia na stronę szwedzką. Kiedy polski władca powrócił ze Śląska uczynił w podzięce Czarnieckiego regimentarzem. Tymczasem Stefan Czarniecki poniósł porażkę w 1656 roku w bitwie pod Gołębiem, ale prowadził dalej wojnę partyzancką, którą nękał Szwedów, jak mówią źródła – bezustannie. Później wraz z Lubomirskim prowadził kampanię w Wielkopolsce, która niestety zakończyła się fiaskiem. Po zawarciu pokoju w Oliwie dobiegła końca wojna polsko-szwedzka, natomiast Czarniecki miał się wtedy zatracić w ferworze działań wojennych konfliktu polsko-rosyjskiego w latach 1654 – 1667. Był to czas wciąż niezwykle burzliwy. Czarniecki był orędownikiem zmian wewnętrznych mających na celu wzmocnienie władzy królewskiej poprzez wybór króla oparty na głosowaniu zebranej braci szlacheckiej, czyli wyborze typu “vivente rege”, z jednoczesnym programem wyraźnego ograniczenia liberum veto, które to słusznie postrzegał w kategoriach gwoździa do trumny Rzeczypospolitej. Jak się okazało ambitne plany reformowania systemu spełzły na prawie niczym, a Czarniecki dał się tylko wciągnąć w wewnętrzne niesnaski interpersonalne.
Hetman śmiertelnie ranny
Czarniecki ruszył następnie do walk z Rosjanami, przy czym spotkał się już na progu wojny z niesłychanie zaciętym oporem, który w efekcie walk i potyczek zepchnął jego siły do związania wrogich sił powstańczych na Ukrainie. Rok 1661 oznaczał dla Czarnieckiego nieoficjalną nominację na urząd hetmana polskiego koronnego. Buławę koronną otrzymał 2 stycznia 1665 roku.Pacyfikacja Ukrainy okazała się wówczas pomysłem tyle szalonym, co niemożliwym, a to w związku z faktem, iż buntownicy poddali całkowicie oddali się siłom rosyjskim, które nadciągnęły Kozakom z pomocą. Sześć tygodni po otrzymaniu buławy koronnej Czarniecki został postrzelony. Zmarł 16 lutego 1665 roku w Sokołówce. Pochowano go w rodzinnej wsi, lecz uprzednio odprawiono uroczystości pogrzebowe w Warszawie.
Ciekawostki o Stefanie Czarnieckim
- Postać Czarneckiego pojawia się w słowach hymnu polskiego:
Jak Czarniecki do Poznania
po szwedzkim zaborze,
dla ojczyzny ratowania
wrócim się przez morze - Pochodził z bardzo wielodzietnej rodziny – miał bowiem aż dziewięciu braci.
- Źródłem jego doświadczeń i w efekcie wojskowego profesjonalizmu był jeden ze starszych braci, który nauczył go wielu dziedzin wpisanych w zawód żołnierza.
- W czasie potopu szwedzkiego działał w partyzantce przeciwko Karolowi X Gustawowi.
- Hetmanem polnym koronnym został nieomal w przeddzień swej śmierci.
Cytaty Stefana Czarnieckiego
„Drwi sobie z nas pyszny nieprzyjaciel i odważny jest, bo za rzeką stoi. Przeszedł morze, żeby Polskę uciemiężyć, pokażę mu więc, że i Polakom rzeki nie przeszkadzają wypędzić najeźdźcy. Bracia! Dla odważnych droga na drugi brzeg taka sama jest przez most, co przez wodę. Komu Ojczyzna miła, za mną!”
„Jam nie z soli, ani z roli, ale z tego, co mnie boli, wyrosłem.”
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Czarniecki
- https://histmag.org/Stefan-Czarniecki-1599-1665-10659
- https://wypracowania24.pl/historia/9515/stefan-czarniecki-biografia-zyciorys
- https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1002695,Stefan-Czarniecki-%e2%80%93-kontrowersyjny-bohater-Mazurka-Dabrowskiego
- https://en.wikipedia.org/wiki/Stefan_Czarniecki
