Stefan Franczak (1917-2009) był polskim jezuitą i znanym hodowcą powojników oraz liliowców.
Życiorys Stefana Franczaka
Stefan Franczak urodził się w 3 sierpnia 1917 roku w jeziornej (ziemia wieluńska). Był dwunastym spośród czternaściorga dzieci. Jego rodzina kultywowała tradycje rolnicze, jego rodzice mieli gospodarstwo o powierzchni 17 hektarów. Postanowił podążać tą samą drogą i w 1938 roku ukończył szkołę rolniczą w Kępnie. Następnie w 1946 roku ukończył Szkołę Hodowli Zwierząt w Liskowie (koło Kalisza). Po zakończeniu nauki pracował przez 2 lata jako nauczyciel w Szkole Rolniczej w Jaranowie, a także prowadził kursy przysposobienia rolniczego.
Jego rodzice byli głęboko wierzącymi ludźmi, a w nim od dzieciństwa rodziło się powołanie zakonne. W 1948 roku wstąpił do jezuitów, a po nowicjacie skierowano go na warszawską placówkę, gdzie przy ulicy Rakowieckiej zajmował się ogrodem klasztornym o powierzchni 1,5 hektara. Jezuici i wierni chcieli na terenie klasztornym postawić kościół, jednak ówczesne władze komunistyczne chciały zabrać klasztorowi cały otaczający go teren pod pozorem przekazania go na cele społeczne. W wyniku tego Jezuici przekształcili ogród owocowo-warzywny w piękny ogród ozdobny otwarty dla publiczności. Brat Stefan Franczak w powierzonym swojej opiece ogrodzie stworzył kolekcję ponad 900 odmian ozdobnych roślin, głównie powojników (Clematis), lecz także byliny takie jak kosaćce (Iris) i liliowce (Hemerocallis). Ogród stał się sławny, najpierw w Warszawie, a później w całej Polsce. Do 1996 roku powstał tam piękny kościół, a ogród ograniczono do mniej niż pół hektara.
Już w latach 60. brat Stefan Franczak zaczął zajmować się hodowlą nowych odmian powojnika. W ciągu swojego życia nazwał ponad 80 odmian tej rośliny, z czego ponad 60 zarejestrował. Odmiany te były i są opisywane w najważniejszych periodykach ogrodniczych w Polsce, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Kanadzie czy Stanach Zjednoczonych. Większość odmian nosi nazwy, które nawiązuję do religii naszego kraju, jego historii oraz kultury. Pierwszej odmianie powojnika, którą uzyskał po wielu latach obserwacji nadał imię Jan Paweł II. Odmiana ta prezentowana była w 1982 roku w Londynie oraz telewizji BBC.
Brat Stefan Franczak od lat 60. zajmował się także hodowlą liliowców (Hemerocallis) oraz kosaćców (Iris). Zarejestrował około 100 odmian liliowców. W 2000 roku został wybrany członkiem International Clematis Society (tłum. Międzynarodowe Towarzystwo Powojników). Był także członkiem British Clematis Society (tłum. Brytyjskie Towarzystwo Powojników) oraz American Hemerocallis Society (tłum. Amerykańskie Towarzystwo Liliowców). W 1996 roku została wydana w Polsce jego książka na temat powojników. Spod jego ręki wyszło ponad 20 artykułów o powojnikach i liliowcach, które napisał do popularnych amatorskich magazynów ogrodniczych w Polsce. Napisał również kilka artykułów dla biuletynów międzynarodowych towarzystw, do których należał.
Niestety, po 2003 roku decyzją Rektora Kolegium Jezuitów w Warszawie Brat Stefan Franczak miał do dyspozycji mały fragment ogrodu, a jego pozostała część była stopniowo likwidowana.
W marcu 2009 roku Brat Stefan Franczak został uhonorowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej za wybitne osiągnięcia w dziedzinie hodowli roślin ozdobnych i za wkład do światowego dorobku ogrodniczego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Wydarzenie to było znamienitym podsumowaniem jego życia, gdyż 6 lipca tego samego roku, w wieku 92 lat, zmarł. Pochowany został w grobowcu Zgromadzenia Jezuitów warszawskiego Cmentarza Powązkowskiego.
Zarejestrowane odmiany liliowców
Brat Stefan Franczak zarejestrował dokładnie 115 nowych odmian liliowca. Nadawał nowo powstałym odmianom powojnika nazwy związane z historią, kulturą i religią Polski. Wiele odmian nosi nazwy wybitnych Polaków:
- Liliowiec Kardynał Wyszyński (Franczak, 1981)
- Liliowiec Król Jan Sobieski (Franczak, 1983)
- Liliowiec Lech Wałęsa (Franczak, 1981)
- Liliowiec Maksymilian Kolbe (Franczak, 1982)
- Liliowiec Chopin (Franczak, 1980)
- Liliowiec Emilia Plater (Franczak, 1984)
- Liliowiec Juliusz Słowacki (Franczak, 1995)
- Liliowiec Ignacy Paderewski (Franczak, 1989)
- Liliowiec Mieszko (Franczak, 1980)
- Liliowiec Stanisław Moniuszko (Franczak, 1989)
Odmiany liliowców, które można kupić u naszego partnera bilscy.info:
- Liliowiec Agnieszka (Franczak, 1982)
- Liliowiec Aldona (Franczak, 1980)
- Liliowiec Bogumił (Franczak, 1982)
- Liliowiec Dorota (Franczak, 1982)
- Liliowiec Ewa (Franczak, 1979)
- Liliowiec Halina (Franczak, 1982)
- Liliowiec Jan Paweł (Franczak, 1979)
- Liliowiec Ludmiła (Franczak, 1981)
- Liliowiec Magdalena (Franczak, 1979)
- Liliowiec Maksymilian Kolbe (Franczak, 1982)
Ciekawostki
Ogród klasztorny, którym się zajmował, został przekształcony w ogród otwarty dla publiczności, gdzie brat Stefan Franczak stworzył kolekcję ponad 900 roślin ozdobnych, głównie powojników (Clematis), lecz także i bylin takich jak kosaćce (Iris) czy liliowce (Hemerocallis).
Został wybrany członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Powojników i napisał książkę pt. Powojniki.
Otrzymał od Prezydenta RP Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.
W Arboretum w Wojsłowicach jest kolekcja liliowców, która jest największą i najlepiej prowadzoną kolekcją tej grupy roślin w Polsce, a także jest jedną z największych kolekcji tego typu w Europie. W 2011 ta kolekcja została pozytywnie zweryfikowana przez komisję Polskiego Towarzystwa Ogrodów Botanicznych i uzyskała status Kolekcji Narodowej.
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Franczakhttps://www.prezydent.pl/archiwum-lecha-kaczynskiego/aktualnosci/rok-2009/art,48,45,order-dla-brata-stefana-franczaka-swiatowej-slawy-hodowcy-powojnikow.html
https://www.clematis.com.pl/informacje-o-roslinach/wiecej-informacji/brat-stefan-franczak-pl/554-brat-stefan-franczak-i-jego-powojniki-pl/
https://www.daylilies.org/
http://arboretumwojslawice.pl/kn_hemerocallis/
