Św. Bartłomiej Apostoł

Św. Bartłomiej Apostoł był jednym z dwunastu apostołów Jezusa. Żył w I wieku, pochodził z Kany Galilejskiej. Przypuszcza się, że poniósł śmierć ok. 70 roku.

Św. Bartłomiej na kartach Ewangelii

Św. Bartłomiej to jeden z dwunastu apostołów Jezusowych. Wielu uczonych w Piśmie świętym twierdzi, że św. Bartłomieja można utożsamić z Natanaelem z Kany Galilejskiej. Niektórzy uważają, że to na jego weselu Jezus Chrystus uczynił pierwszy cud.

Poza katalogiem Apostołów Ewangeliści tylko na dwóch miejscach wspominają o św. Bartłomieju Natanaelu. Czytamy u św. Jana (J 1, 43-51):

„Nazajutrz [Jezus] postanowił udać się do Galilei. I spotkał Filipa. Jezus powiedział do niego: «Pójdź za Mną!». Filip zaś pochodził z Betsaidy, z miasta Andrzeja i Piotra. Filip spotkał Natanaela i powiedział do niego: «Znaleźliśmy Tego, o którym pisał Mojżesz w Prawie i Prorocy – Jezusa, syna Józefa z Nazaretu». Rzekł do niego Natanael: «Czyż może być co dobrego z Nazaretu?» Odpowiedział mu Filip: «Chodź i zobacz!»  Jezus ujrzał, jak Natanael zbliżał się do Niego, i powiedział o nim: «Patrz, to prawdziwy Izraelita, w którym nie ma podstępu». Powiedział do Niego Natanael: «Skąd mnie znasz?» Odrzekł mu Jezus: «Widziałem cię, zanim cię zawołał Filip, gdy byłeś pod drzewem figowym».  Odpowiedział Mu Natanael: «Rabbi, Ty jesteś Synem Bożym, Ty jesteś Królem Izraela!»  Odparł mu Jezus: «Czy dlatego wierzysz, że powiedziałem ci: Widziałem cię pod drzewem figowym? Zobaczysz jeszcze więcej niż to».  Potem powiedział do niego: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Ujrzycie niebiosa otwarte i aniołów Bożych wstępujących i zstępujących na Syna Człowieczego».

Z tego tekstu dowiadujemy się, że Bartłomieja-Natanaela sprowadził do Jezusa Filip, dlatego też Bartłomiej figuruje w spisach Apostołów po Filipie. Było to tuż po Chrzcie Pana Jezusa w Jordanie, gdy Chrystus Pan wracał do Galilei. Zadziwia nas lekceważący ton, z jakim Bartłomiej wyrażał się o miasteczku Nazarecie, jakby Kana Galilejska, z której pochodził, była większa. Przez usta Apostoła przemawiała po prostu niechęć sąsiedzka, małomieszczańska rywalizacja. Ale w tym szczerym autentyźmie jest również swoiste piękno i urok. Dlatego też Pan pochwalił Bartłomieja za jego szczerość. Takich właśnie miał Pan Jezus uczniów, zanim uczynił ich z ludzi zaścianka kosmopolitami w najpiękniejszym tego słowa znaczeniu.

Św. Jan wymienia po raz drugi Bartłomieja-Natanaela, kiedy to po Zmartwychwstaniu swoim Pan Jezus ukazał się Apostołom nad Jeziorem Genezaret przy cudownym połowie ryb: „Byli tam razem Szymon Piotr, Tomasz, zwany Dydimos, Natanael z Kany Galilejskiej, synowie Zebedeusza oraz dwaj inni z Jego uczniów” (J 21,2).

Los św. Bartłomieja po Zesłaniu Ducha Świętego

Według Euzebiusza i innych pisarzy starożytnych św. Bartłomiej głosił Ewangelię w najbardziej barbarzyńskich krajach Wschodu, trafiając aż do Indii. Euzebiusz opowiada, że kiedy św. Panten w III wieku pojechał do Indii, znalazł w tym kraju dowody wiedzy o Chrystusie. Pokazano mu egzemplarz Ewangelii w języku hebrajskim, który zostawił tam św. Bartłomiej.

Św. Rufin i Mojżesz z Horezmu twierdzą natomiast, że św. Bartłomiej głosił Ewangelię w Etiopii. Zaś według Pseudo-Hieronima św. Bartłomiej miał sobie obrać za teren nauczania Arabię Saudyjską. Jeszcze inni piszą, że Apostoł głosił słowo Boże w Małej Azji, potem w kraju Partów i w Mezopotamii.

Na podstawie najwcześniejszych źródeł przypuszcza się, że terenem apostolskiej działalności św. Bartłomieja po wniebowstąpieniu Pańskim była Armenia. Czytania brewiarzowe idą za tą tradycją i podają, że Apostoł miał nawrócić nawet brata króla Armenii (Ormian), Polimpiusza. Na rozkaz króla, Astiagesa, miał być Apostoł pojmany w mieście Albanopolis (dzisiaj Emanstahat), ukrzyżowany a potem ścięty. Od czasów św. Izydora z Sewilli (który zmarł w 636 roku) rozpowszechniła się pogłoska, że w czasie zadawanych mąk Apostoł miał być odarty żywcem ze skóry. Tak też przedstawia się najczęściej św. Bartłomieja w ikonografii. Jako przypuszczalną datę jego śmierci zwykło się podawać rok ok. 70.

Z apokryfów o św. Bartłomieju zachowały się: Ewangelia Bartłomieja oraz Apokalipsa Bartłomieja – niestety we fragmentach. Więcej szczegółów o Świętym przytacza apokryf: Męka Bartłomieja Apostoła. Stamtąd właśnie Brewiarz zapożyczył szczegóły dotyczące jego śmierci.

Relikwie św. Bartłomieja

Relikwie św. Bartłomieja dla bezpieczeństwa przenoszono z miejsca na miejsce. Biskup maruta w 410 roku miał przenieść jego relikwie z Albanopolis do Majafarquin, skąd niebawem przeniesiono je do Dare w Mezopotamii (Irak). W 507 roku znalazły się w Anastazjopolis w Małej Azji, a w roku 580 uratowano je przed Arabami, przewożąc je na Wyspy Liparyjskie, aż w 838 roku znalazły się w Benewencie, gdzie spoczywają do dnia dzisiejszego. W 1729 roku wystawiono tam katedrę ku czci tego Apostoła, gdzie można oglądać jego relikwie. Część relikwii przeniósł cesarz Otto III do wystawionego przez siebie kościoła w Rzymie na wyspie Tyberyjskiej.

Z kolei czaszka św. Bartłomieja znajduje się od 1238 roku we Frankfurcie nad Menem.

Od 30 sierpnia 2015 decyzją Stolicy Apostolskiej relikwie św. Bartłomieja znajdują się także w sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich.

Kult św. Bartłomieja

Pierwszy kościół ku jego czci miał powstać na wyspie Eolia w VI wieku. Do piękniejszych kościołów, które zostały wzniesione ku jego czci należą kościoły w Wenecji, Pizie, Pistoi i Foligno.

Św. Bartłomiej był bardzo czczony w średniowieczu. W Polsce znajduje się ponad 150 kościołów i kaplic pod jego wezwaniem.

W Kościele katolickim święto liturgiczne św. Bartłomieja obchodzone jest dnia 24 sierpnia. Prawosławni Grecy obchodzą uroczystość św. Bartłomieja 11 lipca, Armeńczycy – 25 lutego i 8 grudnia, Etiopczycy – 18 lipca i 20 listopada.

Noc św. Bartłomieja

W historii Francji dobrze znana jest „Noc św. Bartłomieja”, kiedy to z dnia 23 na 24 sierpnia 1572 roku w Paryżu urządzono rzeź hugenotów. Była to jedna z krwawych rozgrywek pomiędzy katolikami a kalwinami we Francji.

Św. Bartłomiej Apostoł – patron

Dzięki podaniu, że św. Bartłomiej został odarty ze skóry, za patrona obrali go sobie: rzeźnicy, garbarze i introligatorzy. Św. Bartłomiej jest także patronem tynkarzy.

Bibliografia

Biskup Karol Radoński, Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego, Księgarnia św. Wojciecha, 1947

O. Hugo Hoever, Żywoty Świętych Pańskich, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1995

Ks. Wincenty Zaleski SDB, Święci na każdy dzień, Wydawnictwo Salezjańskie, Łódź 1982

Piekary Śl.: wprowadzenie relikwii św. Bartłomieja Apostoła, https://www.radiomaryja.pl/informacje/piekary-sl-wprowadzenie-relikwii-sw-bartlomieja-apostola/, dostęp: 20.01.2022

Autor obrazu: Simone Martini, ok. 1317–19

Tagi: