Św. Jan Nepomucen (1348-1393) był prezbiterem, który zmarł śmiercią męczeńską. Jest świętym Kościoła katolickiego.
Życiorys św. Jana Nepomucena
Jan urodził się w 1348 roku w Pomuku (nazwa późniejsza to Nepomuk) koło czeskiej Pragi. Był synem Velfi, miejscowego urzędnika. Pierwsza pewna informacja na temat jego życia pochodzi z 1370 roku. Wtedy, będąc klerykiem figurował w dokumentach kurii biskupiej w Pradze jako notariusz. Jan został w 1380 roku wyświęcony i otrzymał probostwo przy kościele św. Galla (Gawła) w Pradze. Pełnił równocześnie obowiązki notariusza przy arcybiskupie Janie Jenzesteinie. W 1381 roku studiował prawo na uniwersytecie w Pradze, a w latach 1382-1387 w Padwie. W 1387 roku jako powrócił do Pragi jako doktor prawa. Mianowano go kanonikiem przy kolegiacie św. Idziego, a w 1389 roku kanonikiem przy kościele św. Piotra i Pawła w Wyszechradzie. W kolejnym roku został archidiakonem i proboszczem w Zotoc (Saaz). Został jednak rychło powołany przez arcybiskupa Pragi na wikariusza generalnego. Był to dla niego wielki zaszczyt, gdyż urząd ten dawał mu pierwsze miejsce po metropolicie w diecezji.
W tym czasie panował w Czechach król Wacław IV Luksemburczyk, który był znany z hulaszczego życia i wielkiej niechęci do Stolicy Apostolskiej. Szczególny gniew król zwrócił wobec arcybiskupa, znanego z pasterskiej gorliwości. By umniejszyć jego władzę chciał utworzyć nowe biskupstwo, wykrojone z archidiecezji praskiej. Wtedy właśnie umarł opat benedyktyński w Kladruby i król chciał obsadzić swojego kandydata na biskupa, a klasztor byłby jego kurią i pałacem. Kiedy zakonnicy dowiedzieli się o tych zamiarach, natychmiast wybrali nowego opata. Król chciał aresztować biskupa Jana z Jenstejn. Biskup wraz z prałatami schronił się na zamku w Rudnicach. Wówczas król użył podstępu. Zaproponował metropolicie zawarcie pokoju. Zaprosił biskupa wraz z kapitułą na dwór królewski. Kiedy zaproszeni przybyli kazał aresztować Jana Nepomucena i dwóch prałatów. Następnie jednego z prałatów wypuszczono. Pozostał Jan i Mikołaj Pruchnik. Wacław IV najbardziej zemścił się na Janie. Poddano go wyszukanym torturom. Był to sposób, aby ukarać biskupa, którego Jan był “prawą ręką”. Pół żywy Jan zrzucony został w nocy z mostu Karola IV do Wełtawy, rzeki przepływającej przez Pragę. Wg. ludowej legendy dopowiedziano, że przywiązano mu kamień młyński u szyi i kamień zerwał się, a niezwykła jasność obudziła mieszkańców Pragi, a król widząc poruszenie ludu, odbył pokutę. Jak podaje “Kronika” Tomasza Ebendorfera z Haselbach z 1450 roku, Jan zginął, gdyż odmówił ujawnienia tajemnicy spowiedzi małżonki królewskiej – królowej Zofii. Jest pierwszym męczennikiem związanym z tajemnicą spowiedzi. Jego ciało znaleziono dopiero po pewnym czasie (17 kwietnia) i pochowano w kościele Świętego Krzyża, który był położony blisko rzeki. Przeniesiono je z czasem do grobowca pod katedrą św. Wita w Pradze, gdzie obecnie spoczywa.
Kult
Kult męczennika zaczął się szerzyć po śmierci Wacława IV bardzo spontanicznie. Pojawiły się jego pierwsze życiorysy oraz oddawano mu cześć w liturgii. W XVII wieku nazywany jest “błogosławionym” (nieoficjalnie) i wymieniany jest wśród patronów Pragi i Czech. Proces oficjalny rozpoczęto w roku 1710 z polecenia cesarza Józefa I, a Innocenty XIII w 1729 r. potwierdził tytuł błogosławionego. Ten sam papież zatwierdził tekst Mszy świętej i Liturgii Godzin ku czci Błogosławionego na Czechy, Niemcy, Austrię, Polskę i Litwę. Został ogłoszony świętym przez papieża Benedykta XII dnia 19 marca 1729 roku. Język św. Jana Nepomucena jest zachowany w artystycznym, osobnym relikwiarzu katedry pańskiej, podobnie jak język św. Antoniego w Padwie.
Wspomnienie liturgiczne Jana Nepomucena w Kościele katolickim obchodzone jest 21 maja.
Pierwszy pomnik Jana Nepomucena został postawiony w Pradze, na moście Karola, z którego miał zostać zrzucony. Wokół jego głowy znajduje się 5 gwiazd, które symbolizują 5 cnót męczeński i tworzą aureolę, która miała ponoć ukazać się w miejscu wrzucenia go do rzeki. Pomnik ten ustalił kanon dla ikonografii, gdyż kolejne jego przedstawienia opierały się na pomniku praskim.
O żywym kulcie św. Jana Nepomucena świadczą liczne figury stawiane na rozstajach dróg i w okolicy przepraw rzecznych. Wiele tego rodzaju figur można spotkać w całej Polsce.
Patron
Św. Jan Nepomucen jest patronem Pragi, zakonu jezuitów, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy, tonących oraz orędownikiem podczas powodzi. Jest również patronem mostów oraz patronem wielu kościołów i parafii.
Jak podaje tradycja ludowa, Jan Nepomucen był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzą oraz suszą. W związku z tym figury Jana Nepomucena (nepomuki) możemy spotkać jeszcze przy drogach w sąsiedztwie mostów i rzek, a także na placach publicznych i kościelnych czy skrzyżowaniach dróg.
Ikonografia
Św. Jan Nepomucen w ikonografii jest przedstawiany w stroju kapłańskim, sutannie, rokiecie, birecie, a w ręku trzyma palmę męczeńską. Niekiedy jako symbol zachowanej tajemnicy, trzyma palec na ustach. Jego atrybutami są: książka, klucz, kłódka, krzyż w ręce, most z którego został zrzucony, zapieczętowany list, pieczęć, wieniec z 5 gwiazd, wieniec z gwiazd z napisem w środku TACUI, czyli “milczałem”, woda oraz zamek.
Źródła
https://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/05-21a.php3https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Nepomucen
https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TS/swieci/s_jan_nepomucen_02.html
Kolekcja kart “Żywoty Świętych” ks. Stanisława Pacholika