Łukasz Ewangelista był wiernym towarzyszem i współpracownikiem Pawła Apostoła, z którym odbył wiele podróży misyjnych. Żył w I wieku n.e..
Krótki życiorys św. Łukasza
Według tradycji wczesnochrześcijańskiej to Łukasz właśnie jest autorem trzeciej z kolei Ewangelii, co też potwierdza na przykład Ireneusz z Lyonu ok. 130–ok. 202) oraz Orygenes (185–254), jak również Dzieje Apostolskie – trzecia i piąta księga Nowego Testamentu. Został w efekcie świętym Kościoła katolickiego i prawosławnego.
Najstarszą wzmiankę o św. Łukaszu zawiera List św. Pawła do Filemona, jak również List do Kolosan a także Drugi list do Tymoteusza – zatem w obydwu dziełach, których autorstwo przypisuje się świętemu Pawłowi. Należy przy tym zaznaczyć, iż Łukasz nie należał do grona dwunastu apostołów Jezusa Chrystusa.
Źródła są jednogłośne, otóż Łukasz pochodził z Antiochii Syryjskiej, zajmując się leczeniem chorych. Przyjął natomiast chrzest podczas drugiej podróży misyjnej św. Pawła Apostoła (ok. 50 r. n.e.) i został jego uczniem. Był razem z Pawłem w Rzymie, Grecji i Macedonii. Był jego co istotne najwierniejszym towarzyszem. Według tychże źródeł św. Łukasz zmarł mając 84 lata w Beocji. Miejsce jego grobu niestety nie jest znane. Najbardziej prawdopodobnym miejscem pochówku są Teby lub Efez.
Matka wynajęła apostołom pokój. Tam to też Łukasz podglądał uczniów Jezusa i uczył się od nich. Był później lekarzem. Mowa w źródłach i o tym, że Łukasz był malarzem ikon, czczony był zatem szczególnie w Bizancjum.
Rozszerzona biografia św. Łukasza
Grecki lekarz albo – hellenistyczny Żyd
Wielu uczonych uważa, że Łukasz był greckim lekarzem, który mieszkał w jednym z greckich miast w Turcji, wówczas w starożytnej Syrii, chociaż niektórzy pośród innych uczonych i teologów uważają, że Łukasz był w zasadzie hellenistycznym Żydem. Bart Koet, badacz i profesor teologii, stwierdził, że pismo Łukasza kładzie się nacisk na biblijne korzenie misji gojowskiej (patrz: Księga Izajasza 49: 6 w Ewangelii Łukasza). Podobnież stwierdził Gregory Sterling, dziekan Yale Divinity School, twierdząc, że był on najprawdopodobniej hellenistycznym Żydem.
Śladami tekstów biblijnych
Najwcześniejsza wzmianka o Łukaszu znajduje się w Liście Pawła do Filemona. Jest on również wspomniany w liście Pawła do Kolosan (4:14) jak i do Tymoteusza (4:11). Następny najwcześniejszy opis Łukasza znajduje się w Prologu do Ewangelii Łukasza, dokumencie, który kiedyś uważano za datowany na II wiek, ale który niedawno został potwierdzony na pochodzący dopiero z IV wieku. Pojawiły się też twierdzenia, że jedyna część zachowana w oryginalnym języku greckim, mogła zostać napisana pod koniec II wieku – mowa tam o tym, iż Łukasz to urodził się w Antiochii, a z zawodu był lekarzem. Stał się później uczniem apostoła Pawła, a później był świadkiem i towarzyszem Pawła w aktach jego męczeństwa. Oraz że zmarł w wieku 84 lat.
Źródła o Łukaszu w dziejach Pawła
Epifaniusz stwierdza natomiast, że Łukasz był jednym z Siedemdziesięciu Apostołów (Panarion 51.11), a Jan Chryzostom wskazuje w pewnym momencie, że „brat”, o którym Paweł wspomina w drugim Liście do Koryntian (8:18), to prawdopodobnie Łukasz.
Jeśli ktoś przyjmie, że Łukasz był rzeczywiście autorem Ewangelii niosącej jego imię, a także Dziejów Apostolskich, można w rozsądny sposób przedstawić pewne szczegóły jego życia osobistego. Opisuje on m.in. misje Pawła w Dziejach Apostolskich, wskazując, że był tam osobiście w tym czasie.
Urodzony w Troas, człowiek wykształcony
Istnieją podobne dowody na to, że Łukasz mieszkał w Troas, prowincji, która obejmowała ruiny starożytnej Troi, z tym, że pisze przy okazji w Dziejach o Pawle i jego podróżach, do czasu, aż obaj dotarli do Troas. Łukasz nigdy nie oświadczył jednak, że mieszkał w Troadzie. Wynika to raczej z pism innych, które można spotkać w literaturze biblijnej.
Skład pism, a także zakres użytego słownictwa wskazują, że Łukasz był człowiekiem wykształconym. Cytat z Listu do Kolosan odróżnia wyraźnie to co Łukasz napisał od innych tekstów Pisma.
Prawdopodobnie współautor Listu do Hebrajczyków
Obecność Łukasza w Rzymie wraz z Apostołem Pawłem pod koniec życia Pawła została potwierdzona przez Tymoteusza (4:11): „Tylko Łukasz jest ze mną”. W ostatnim rozdziale Księgi Dziejów Apostolskich, szeroko przypisywanym Łukaszowi, istnieje kilka relacji w pierwszej osobie, potwierdzających także obecność Łukasza w Rzymie, w tym dowodzi tego tekst w Dz. Ap. 28:16, w słowach: „A kiedy przybyliśmy do Rzymu …” Według niektórych relacje Łukasz również przyczynił się do autorstwa Listu do Hebrajczyków.
Śmierć Łukasza oraz jego relikwie
Łukasz zmarł w wieku 84 lat w Boeotii, którego pogrzeb odbył się z „dość wczesną i powszechną tradycją”. Według Nikephorosa Kallistosa Xanthopoulosa, greckiego historyka z XIV wieku (i innych), grób Łukasza znajdował się w Tebach, skąd jego relikwie zostały przeniesione do Konstantynopola w roku 357.
Ciekawostki o św. Łukaszu
- Święty Łukasz to patron Hiszpanii, później introligatorów, również lekarzy chirurgów, malarzy, rzeźbiarzy, notariuszy, grafików, historyków, czy też złotników.
- Łukasz zostawił po sobie dwie bezcenne pamiątki, mianowicie Ewangelie i Dzieje Apostolskie. Chociaż sam prawdopodobnie nie znał Jezusa, to jednak badał właściwych świadków i od nich jako to z pierwszego źródła czerpał wszystkie wiadomości. Formę i układ swej Ewangelii natomiast upodobnił do tekstu poprzedników, czyli do Mateusza i Marka.
- Zawdzięczamy Łukaszowi niejeden szczegół z życia Matki Bożej. On także przekazał nam pierwsze wystąpienie Jezusa w Nazarecie jak również próbę zamachu na Jego życie, później wskrzeszenie młodzieńca z Nain. Łukasz to przypomniał opowiadanie o jawnogrzesznicy w domu Szymona faryzeusza, oraz o posługiwaniu pobożnych niewiast, zapisał na przykład okrzyk niewiasty: „Błogosławione łono, które Cię nosiło”.
Cytaty św. Łukasza Ewangelisty
„Lecz anioł rzekł do niego: „Nie bój się Zachariaszu! Twoja prośba została wysłuchana: żona twoja Elżbieta urodzi ci syna, któremu nadasz imię Jan. Będzie to dla ciebie radość i wesele; i wielu z jego narodzenia cieszyć się będzie. Będzie bowiem wielki w oczach Pana.”
„Anioł wszedł do Niej i rzekł: „Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, błogosławiona jesteś między niewiastami.”.”
„Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego.”
„Na to rzekła Maryja: „Oto ja służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa!””
„Wydała ona okrzyk i powiedziała: „Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc twojego łona”.
„Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: „Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą.”.”
„Czemuście Mnie szukali? Czy nie wiedzieliście, że powinienem być w tym, co należy do mego Ojca?”
„Już siekiera do korzenia drzew jest przyłożona. Każde więc drzewo, które nie wydaje dobrego owocu, będzie wycięte i w ogień wrzucone.”
„Ja was chrzczę wodą; lecz idzie mocniejszy ode mnie, któremu nie jestem godzien rozwiązać rzemyka u sandałów.”
Źródła
- https://www.deon.pl/215/art,20,sw-lukasz-ewangelista-bozej-dobroci.html
- https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81ukasz_Ewangelista
- https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/10-18.php3
- https://kosciol.wiara.pl/doc/490337.Swiety-Lukasz-Ewangelista-Badacz-dokladny
- https://en.wikipedia.org/wiki/Luke_the_Evangelist
