Święty Łukasz nie należał do grona dwunastu Apostołów i nie poznał osobiście Jezusa. Był towarzyszem św. Pawła w jego podróżach misyjnych. Jest autorem trzeciej Ewangelii i Dziejów Apostolskich.
Spis treści
Kim był św. Łukasz Ewangelista?
Święty Łukasz był jedynym poganinem z pochodzenia, pośród czterech ewangelistów. Pochodził z Antiochii w Syrii, gdzie z zawodu był lekarzem (Kol. 4,14). Wcześnie przyjął chrzest i przyłączył się do gminy chrześcijańskiej, powstałej w tym mieście (ok. 42 roku). Podczas drugiej podróży misyjnej św. Pawła ok. roku 50 towarzyszył już apostołowi. Jakiś czas pozostawał w Filipach, dokąd dotarł ze św. Pawłem. Kilka lat później, gdy św. Paweł powracał z Grecji do Palestyny, znalazł się znowu przy nim i nie opuszczał go odtąd nawet po uwięzieniu apostoła. Jechał z nim do Rzymu i dotrzymywał mu towarzystwa podczas dwuletniego więzienia. O dalszych losach ewangelisty nic pewnego nie wiemy.
Napisał dwie księgi dedykowane nieznanemu bliżej „szlachetnemu Teofilowi”: Ewangelię i Dzieje Apostolskie, pisane pięknym językiem greckim, choć prostym stylem, zdradzają hellenistyczne wykształcenie autora. Św. Łukasz jest sumiennym historykiem; jak sam wspomina, wszystko, czego nie widział, starał się dociec jak najdokładniej, wypytując naocznych świadków zdarzeń. Jego księgi powstały po roku 60. Najpierw powstała Ewangelia, a potem Dzieje Apostolskie. Wedle tradycji miał być także malarzem, szczególnie uzdolnionym jako portrecista, lecz co do tego nie ma jednak żadnej pewności.
Nie wiadomo, gdzie, kiedy i w jaki sposób zakończył swoje życie. Tradycja mówi, że żył w bezżeństwie i doczekał wieku 84 lat.
Źródła: [1] [2]
Św. Łukasz Ewangelista – patron
Św. Łukasz jest patronem lekarzy i malarzy. Wiele katolickich związków lekarzy i służby zdrowia obrało sobie św. Łukasza za szczególnego patrona. Podobnie uczyniło to wiele związków plastyków i artystów.
Źródła: [2] [3]
Św. Łukasz Ewangelista – życiorys
Ewangelistami nazywamy autorów Ewangelii, czyli opisu życia, działalności i nauki Jezusa Chrystusa. Są nimi dwaj Apostołowie, naoczni świadkowie: św. Mateusz i św. Jan oraz dwaj uczniowie apostolscy: św. Marek i św. Łukasz.
Według Euzebiusza z Cezarei (zmarł ok. 340), pierwszego historyka Kościoła, św. Łukasz pochodził z Antiochii Syryjskiej. Potwierdza to św. Hieronim (zmarł ok. 420) i cała tradycja Kościoła. Prologi łacińskie z II wieku nazywają go wprost Syryjczykiem. Był poganinem a nie Żydem. Potwierdzać się to zdaje św. Paweł, kiedy w Liście do Kolosan wymienia najpierw przyjaciół i współpracowników z narody żydowskiego a potem z pogan. Apostoł Narodów umieszcza św. Łukasza w grupie drugiej, wśród nawróconych z pogaństwa. Św. Łukasz nie należał do 72 uczniów Pana Jezusa, jak to sugeruje św. Epifaniusz. Nie należy go także utożsamiać z uczniem, który zetknął się z Panem Jezusem po zmartwychwstaniu w drodze do Emaus, jak to twierdzi św. Grzegorz I Wielki i Teofilakt.
Św. Łukasz był z zawodu lekarzem, jak pisze o tym św. Paweł w Liście do Kolosan (Kol 4,14). Należał także do ludzi wykształconych i dobrze obeznanych z ówczesną literaturą. Świadczy o tym jego piękny język grecki, wyrównany, gładki styl, dokładność informacji i umiejętność korzystania ze źródeł.
Teodor Lektor (w. VI) pisze, że św. Łukasz był również malarzem i namalował obraz Matki Bożej, który zabrała z Jerozolimy cesarzowa Eudoksja, żona Teodozego I Wielkiego, i przesłała go w darze św. Pulcherii, siostrze cesarza. Odtąd legenda ta stała się powszechna. Do św. Łukasza jako autora zaczęły przyznawać się wszystkie starożytne obrazy, także nasz częstochowski. Nie mamy jednak na to żadnego potwierdzenia historycznego.
Antiochia już w kilka lat po śmierci Pana Jezusa zapoznała się z Jego nauką. Przynieśli ją tutaj chrześcijanie w czasie prześladowania, jakie wybuchło, kiedy to zginął św. Szczepan, aresztowany został św. Piotr, a stracony św. Jakub Młodszy, Apostoł, po nim zaś św. Jakub Starszy. Można powiedzieć, że wtedy centrum Kościoła stała się Antiochia. Tu właśnie wyznawców Chrystusa zaczęto nazywać chrześcijanami. (Dz 11,26). W Antiochii przebywał po swoim cudownym uwolnieniu z więzienia św. Piotr. Także św. Paweł tu często przebywał, gdyż Antiochia była dla jego wypraw bazą wypadową. Św. Łukasz miał więc dosyć okazji, by się zetknąć z wyznawcami Chrystusa i obserwować ich życie. Musiało być ono budujące. Jeszcze więcej oczarować musiała go nauka, którą z ust Apostołów słyszał. Dlatego około roku 50 po narodzeniu Pana Jezusa, a w kilkanaście lat po Jego śmierci, przyjął chrzest święty i przyłączył się do św. Pawła Apostoła.
W końcowych pozdrowieniach Listu do Kolosan św. Paweł mówi o „Łukaszu, umiłowanym lekarzu”, natomiast w krótkim piśmie Pawłowym do Filemona jest on określony po prostu jako „współpracownik” apostoła, który wyznaje – w Drugim Liście do Tymoteusza – że ma u swojego boku tylko Łukasza jako wiernego przyjaciela. Św. Łukasz współdziałał więc ze św. Pawłem w misyjnym zaangażowaniu i należał do najwierniejszych towarzyszy św. Pawła w podróżach. Od trzeciej podróży (rok 58) św. Łukasz nie odstępował już św. Pawła. Wierność swoją okazał Apostołowi, kiedy w więzieniu w Rzymie sam jeden przy nim pozostał (2 Tm 4,11).
Kiedy św. Paweł pozostawał dwa lata we więzieniu w Cezarei Palestyńskiej, św. Łukasz miał dosyć czasu, by się przypatrzeć świadkom Pana Jezusa i nawiązać z nimi bliższy kontakt. Żył wtedy jeszcze św. Piotr, św. Jakub Starszy i Najświętsza Maryja Panna. Dlatego mógł od nich zebrać bezcenne informacje, których nie znajdujemy w innych Ewangeliach.
Nie wiemy, co działo się ze św. Łukaszem po męczeńskiej śmierci św. Pawła (67). Jako miejsca jego pobytu wymienia się: Achaję i Macedonię, a nawet Włochy i Francję. Najprawdopodobniej jednak św. Łukasz został przez św. Pawła mianowany biskupem w jednym z miast Grecji. Autor prologu do jego Ewangelii, żyjący we wieku II, pisze, że św. Łukasz zmarł w Beocji (Grecja) w wieku 84 lat. Autor jednak nie wspomina o męczeństwie Ewangelisty, ale pisze tylko „zmarł pełen Ducha Świętego”. Dlatego świadectwa późniejsze, jakoby św. Łukasz miał ponieść śmierć za Chrystusa, należałoby odnieść do legendy.
Nie wiemy, gdzie jest grób św. Łukasza. Do posiadania jego relikwii przyznawali się i przyznają: Efez, gdzie w roku 1951 miano odnaleźć jego grób, Beocja, Wenecja i Padwa. Przez długie wieki pokazywano także relikwie św. Łukasza w Konstantynopolu, gdzie miały być przeniesione za panowania cesarza Justyniana ok. roku 527. Stąd miano je przewieźć do Wenecji a potem do Padwy (od roku 899). Do dnia dzisiejszego tam się znajdują w bazylice Św. Justyny w osobnej kaplicy. Ponadto kilkanaście jeszcze innych miast przyznaje się w przeszłości czy nawet obecnie do posiadania relikwii Świętego.
Najstarszy wizerunek św. Łukasza można oglądać w bogatej mozaice w Rawennie, w kościele św. Witalisa. Pochodzi on z wieku VI. Już tam jest przy nim wół jako symbol jego Ewangelii, którą rozpoczyna od zjawienia się Archanioła Gabriela w świątyni jerozolimskiej kapłanowi Zachariaszowi. Przed tą świątynią składano Panu Bogu na ofiarę woły i owce. W katakumbach Kommodylli w Rzymie jest fresk z wieku VII, przedstawiający św. Łukasza w stroju rzymskim.
Źródła: [3] [4]
Ewangelia św. Łukasza i Dzieje Apostolskie
Św. Łukasz zostawił po sobie: Ewangelię i Dzieje Apostolskie. Swoją staranność z jaką zabrał się do pisania Ewangelii potwierdza we wstępie słowami: „Wielu już starało się ułożyć opowiadanie o zdarzeniach, które się dokonały pośród nas, tak jak je przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa. Postanowiłem więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych chwil i opisać ci po kolei, dostojny Teofilu, abyś mógł przekonać się o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono” (Łk 1,1—4). Jak więc widzimy, chociaż św. Łukasz nie był świadkiem naocznym wydarzeń, które nam przekazał w swojej Ewangelii, to jednak badał świadków i od nich jako od pierwszego źródła czerpał wszystkie informacje. Formę i układ swojej Ewangelii ułożył podobnie do Ewangelii, które miał już w ręce, napisanych przez św. Mateusza i św. Marka. Ubogacił ją jednak we wiele nowych szczegółów, które tamci pominęli. Tylko św. Łukasz przekazał nam: zwiastowanie narodzenia św. Jana Chrzciciela i Pana Jezusa, nawiedzenie św. Elżbiety i narodzenie św. Jana, narodzenie Pana Jezusa, pokłon pasterzy, ofiarowanie w świątyni i znalezienie Pana Jezusa w świątyni, nauczającego kapłanów, pierwsze wystąpienie Pana Jezusa w Nazarecie i pierwszą próbę zamachu na Jego życie, wskrzeszenie młodzieńca w Naim, opowiadanie o jawnogrzesznicy w domu Szymona faryzeusza, o posługiwaniu przy Chrystusie pobożnych niewiast, okrzyk niewiasty: „Błogosławione łono, które Cię nosiło i piersi, któreś ssał”, oburzenie Apostołów na pewne miasto w Samarii, które nie przyjęło Pana Jezusa, rozesłanie 72 uczniów. Św. Łukasz przekazał nam także szereg przypowieści, które pominęli inni Ewangeliści: O miłosiernym Samarytaninie, o nieurodzajnym drzewie, o zaproszonych na gody weselne, o zgubionej owcy i drachmie, o synu marnotrawnym, o przewrotnym włodarzu, o bogaczu i Łazarzu. Ponadto opisał: uzdrowienie 10 trędowatych, nawrócenie Zacheusza itp.
Ewangelia św. Łukasz jest najdłuższą z czterech Ewangelii. Złożona jest z aż 19 404 słów greckich. Jest najbardziej wyszukaną i zróżnicowaną pod względem stylistycznym i językowym.
Nie mniej cennym jest dokument, który św. Łukasz zatytułował lub ktoś po nim wkrótce bardzo trafnie: Dzieje Apostolskie. Tylko na podstawie tego dokumentu wiemy, co działo się bezpośrednio po wniebowstąpieniu Pana Jezusa. Ponieważ był on również uczestnikiem podróży św. Pawła, opisał je z drobiazgową sumiennością.
Źródła: [3] [4]
Bibliografia
- Biskup Karol Radoński, Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego, Księgarnia św. Wojciecha, 1947
- O. Hugo Hoever, Żywoty Świętych Pańskich, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1995
- Ks. Wincenty Zaleski SDB, Święci na każdy dzień, Wydawnictwo Salezjańskie, Łódź 1982
- Praca zbiorowa pod red. Antonio Tarzia, Święci na każdy dzień, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011
Grafika główna: Obraz włoskiego malarza – Guido Reni, 1621 rok, licencja: CC BY-SA 4.0
Ciekawe artykuły:
Niezwykły życiorys:
