Św. Szczepan

Święty Szczepan to diakon i pierwszy męczennik, który jest znany przede wszystkim z Dziejów Apostolskich.

Krótki życiorys św. Szczepana

Nie wiadomo kiedy św. Szczepan przyszedł na świat, ani gdzie dokładnie się urodził. Jego dzieje w dostępnych źródłach rozpoczynają się w czasie wybrania go na funkcje diakona Kościoła.

Apostołowie w odpowiedzi na propozycję św. Piotra dokonali wyboru siedmiu diakonów by usługiwać ubogim, aby w ten sposób zdobyć więcej czasu na głoszenie Ewangelii. W gronie tych właśnie siedmiu znalazł się Szczepan. Nie ograniczał się on jednak tylko do posługi ubogim.

Szczepan został później oskarżony przez Sanhedryn, że występuje przeciwko Prawu i Świątyni. W swej mowie obrończej miał ukazać dzieje Izraela posługując się perspektywą chrześcijańską, konkludując przy tym, iż naród ten miał skłonność stałego lekceważenia woli Boga (Dz 6, 8 – 7, 53). Publicznie Szczepan jednak wyznał Chrystusa, za co został wkrótce ukamienowany (Dz 7, 54-60). Jest określany terminem „Protomartyr”, czyli pierwszy męczennik.

Ze źródeł wynika, że Szczepan nawracał swoich rodaków, do których przemawiał w ich własnym języku, czyli w języku greckim. Głosił, iż powołaniem narodu wybranego było przygotowanie świata na przyjście Zbawiciela. Żydzi tymczasem nie tylko sprzeniewierzyli się temu wielkiemu posłannictwu, ale nawet śmiertelnie ukrzyżowali Chrystusa. Stąd oburzenie, jakie wyrwało się z ust Szczepana.

Autor Dziejów Apostolskich podkreśla z całą mocą, że przy śmierci Szczepana był obecny sam Szaweł, późniejszy wielki Apostoł Narodów, którego św. Łukasz został później uczniem. Pilnował szat oprawców. Szaweł był oficjalnym świadkiem kamienowania, ponieważ reprezentował wtedy Sanhedryn.

Grób św. Szczepana odkryto dopiero w 415 roku. O znalezieniu tego grobu wspomina kapłan Lucjan. Miał mu się wówczas zjawić pewnej nocy sam Gamaliel, mianowicie nauczyciel św. Pawła i wskazać grób swój oraz św. Szczepana w pobliżu Jerozolimy (Kfar Gamla, czyli Beit Jamal).

Z dniem św. Szczepana łączono na polskich terenach wiele zwyczajów. Wieczór 26 grudnia nazywano w ten sposób ”szczodrym”, gdyż służba dworska składała wtedy panom swe życzenia i otrzymywała poczęstunek, a nawet prezenty.

Biografia rozszerzona św. Szczepana

Nie wiemy, ani kiedy, ani gdzie św. Szczepan się urodził. Jego imię greckie wskazywałoby, że był on nawróconym hellenistą. Nie są nam również znane szczegóły jego wcześniejszego życia. Dzieje jego rozpoczynają się od czasu wybrania go na diakona Kościoła. Apostołowie na propozycję św. Piotra wybrali 7 diakonów dla posługi ubogim, by w ten sposób odciążyć uczniów Chrystusa i dać im więcej swobody, i czasu do głoszenia Ewangelii. Św. Szczepan wszakże nie ograniczył się wyłącznie do posługi ubogim, ale żarliwie głosił słowo Boże. Kiedy zaś zaczął wyrzucać starszyźnie żydowskiej zatwardziałość i upór, został ukamienowany. Oto jak nam dzieje męczeństwa przedstawił św. Łukasz w Dziejach Apostolskich:

„Wówczas gdy liczba uczniów wzrastała, zaczęli helleniści szemrać przeciwko Hebrajczykom, że przy codziennym rozdawaniu jałmużny zaniedbywano ich wdowy. «Nie jest rzeczą słuszną, abyśmy zaniedbywali słowo Boże, a obsługiwali stoły — powiedziało Dwunastu, zwoławszy wszystkich uczniów. Upatrzcie zatem, bracia, siedmiu mężów spośród siebie, cieszących się dobrą sławą, pełnych Ducha i mądrości. Im zlecimy to zadanie. My zaś oddamy się wyłącznie modlitwie i posłudze słowa». Spodobały się te słowa wszystkim zebranym i wybrali Szczepana, męża pełnego wiary i Ducha Świętego, Filipa, Prochora, Nikanora, Tymona, Parmenasa i Mikołaja, prozelitę z Antiochii. Przedstawili ich Apostołom, którzy modląc się włożyli na nich ręce” (Dz 6, 1-6)

Dowiadujemy się z tego tekstu, że już wówczas do Kościoła Chrystusa należeli Helleniści, czyli Grecy. Byli oni zapewne prozelitami religii mojżeszowej, zanim przeszli na chrześcijaństwo. Decyzja bowiem o zwolnieniu nawróconych z pogaństwa z nakazów wyznania mojżeszowego zapadła później, bo w roku 49/50 na interwencję św. Pawła Apostoła i św. Barnaby. Przeważająca liczba imion greckich wśród diakonów wskazywałaby, że tych neofitów było wielu. Był to rok 36 — a więc działo się to w trzy lata po śmierci Pana Jezusa. Z tego widać, jak szybko rozrastał się Kościół. Uderza jeden jeszcze piękny szczegół: praca charytatywna Kościoła już od samych początków swojego istnienia była zakrojona na tak szeroką skalę, że dla jednej gminy jerozolimskiej trzeba było dla jej sprawnego funkcjonowania wybrać aż siedmiu ludzi. Wreszcie jeszcze jedno spostrzeżenie: święcenie i posługa diakonatu wywodzi się wprost od Apostołów. Św. Szczepan musiał wybitnie wyróżniać się wśród wspomnianych diakonów, skoro tyle miejsca poświęca mu św. Łukasz:

„Szczepan pełen łaski i mocy działał cuda i znaki wielkie wśród ludu Niektórzy zaś z synagogi, zwanej (synagogą) Libertynów i Cyrenejczyków, i Aleksandryjczyków, i tych, którzy pochodzili z Cylicji i Azji, wystąpili do rozprawy ze Szczepanem. Nie mogli jednak sprostać mądrości i Duchowi, z którego (natchnienia) przemawiał. Postawili więc ludzi, którzy zeznali: «Słyszeliśmy, jak on mówił bluźnierstwa przeciwko Mojżeszowi i Bogu». W ten sposób podburzali lud, starszych i uczonych w Piśmie. Przybiegli, porwali go i zaprowadzili przed Sanhedryn. Tam postawili fałszywych świadków, którzy zeznali: «Ten człowiek nie przestaje mówić przeciwko temu świętemu miejscu i przeciwko Prawu. Bo słyszeliśmy, jak mówił, że Jezus Nazarejczyk zburzy to miejsce i pozmienia zwyczaje, które nam Mojżesz przekazał». A wszyscy, którzy zasiadali w Sanhedrynie, przyglądali mu się uważnie i zobaczyli twarz jego podobną do oblicza anioła. «Czy to prawda?» — zapytał arcykapłan. A on odpowiedział: «Słuchajcie, bracia i ojcowie (…)». W przemówieniu swoim do Sanhedrynu przypomniał Święty dzieje narodu wybranego, począwszy od Abrahama. Potem przypomniał, że naród wybrany był zawsze przeciwny Jahwe a Jego posłańców prześladował. Wreszcie św. Szczepan przypomniał, że także starszyzna żydowska, która jest przed nim, podniosła rękę na samego Mesjasza. Oto fragment tego przemówienia: «Twardego karku i opornych serc, i uszu! Wy zawsze sprzeciwialiście się Duchowi Świętemu. Jak ojcowie wasi, tak i wy! Którego z proroków nie prześladowali wasi ojcowie? Pozabijali nawet tych, którzy przepowiadali przyjście Sprawiedliwego. A wyście zdradzili Go teraz i zamordowali. Wy, którzy otrzymaliście Prawo za pośrednictwem aniołów, lecz nie przestrzegacie go»” (Dz 6,8—7,53). „Gdy to usłyszeli, zawrzały gniewem ich serca i zgrzytali zębami na niego. A on pełen Ducha Świętego patrzył w niebo i ujrzał chwałę Bożą i Jezusa, stojącego po prawicy Boga. I rzekł: «Widzę niebo otwarte i Syna Człowieczego stojącego po prawicy Boga». A oni podnieśli wielki krzyk, zatkali sobie uszy i rzucili się na niego wszyscy razem. Wyrzucili go poza miasto i kamienowali, a świadkowie złożyli swe szaty u stóp młodzieńca, zwanego Szawłem. Tak kamienowali Szczepana, który modlił się: «Panie Jezu, przyjmij mego ducha». A gdy osunął się na kolana, zawołał głośno: «Panie, nie poczytaj im tego grzechu. Po tych słowach skonał»” (Dz 7, 54-60).

Opis to dramatyczny, pełen napięć, może w Dziejach Apostolskich najpiękniejszy. Szczegółem ciekawym dla nas jest fakt, że św. Szczepan „działał cuda i znaki wielkie”. Tak więc i na nim spełniła się obietnica Pana Jezusa: „Tym zaś, którzy uwierzą, te znaki towarzyszyć będą: w imię Moje złe duchy będą wyrzucać, nowymi językami mówić będą; węże brać będą do rąk i jeśliby coś zatrutego pili, nie będzie im szkodzić. Na chorych ręce kłaść będą i ci odzyskają zdrowie” (Mk 16, 17-18).

Jest rzeczą zastanawiającą, że oskarżycielami św. Szczepana przed Sanhedrynem żydowskim byli prozelici żydowscy, czyli nawróceni na judaizm poganie, których zwano Grekami. Z tego wynika, że św. Szczepan zaczął od nawracania swoich rodaków, do których przemawiał ich językiem, greckim. Zadziwia znajomością dziejów narodu żydowskiego i wskazuje, że powołaniem tegoż narodu wybranego, było przygotowanie świata na przyjście Zbawiciela. Żydzi nie tylko sprzeniewierzyli się temu wielkiemu posłannictwu, ale nawet zamordowali Chrystusa. Stąd oburzenie, jakie się z ust św. Szczepana wyrywa. Bibliści wszakże zastanawiają się, jak mogło dojść do jawnego samosądu i morderstwa, skoro każdy wyrok śmierci był uzależniony od podpisu rzymskiego namiestnika, jak to widzimy przy śmierci Pana Jezusa. Właśnie wtedy w 36 roku Piłat Poncki został odwołany ze swojego stanowiska, a nowy namiestnik jeszcze nie przybył. Wykorzystali ten moment Żydzi, by dokonać samosądu na św. Szczepanie, co więcej rozpoczęli na szeroką skalę akcję niszczenia chrześcijaństwa: „Wybuchło wówczas wielkie prześladowanie w Kościele Jerozolimskim” (Dz 8,1). Wśród głównych prześladowców znalazł się Szaweł, późniejszy Apostoł Narodów — św. Paweł.

Męczeństwo św. Szczepana było ulubionym tematem malarzy i rzeźbiarzy chrześcijańskich. Kult zaś Męczennika rozwinął się natychmiast. Na skutek zawieruch, jakie nawiedzały Ziemię Świętą, także Jerozolimę, zapomniano o grobie św. Szczepana. Odkryto go dopiero w 415 roku. Pisze o tym św. Lucjan. Miał mu zjawić się pewnej nocy Gamaliel, nauczyciel św. Pawła, i wskazać grób swój oraz św. Szczepana we wiosce pobliskiej Jerozolimy, Kefar-Camla. Chrześcijanie, uciekając przed oblężeniem Jerozolimy i jej zburzeniem przez cesarza Hadriana, zabrali ze sobą śmiertelne szczątki tych dwóch czcigodnych mężów i we wspomnianej wiosce je pochowali. Gamaliel bowiem miał zakończyć życie jako chrześcijanin. Na miejscu odnalezienia zwłok biskup Jerozolimy, Jan, wystawił murowaną bazylikę i drugą na miejscu, gdzie Według podania Święty miał być ukamienowany. Bazylikę tę upiększyli: św. Cyryl Jerozolimski (439) i cesarzowa św. Eudoksja (460). Po pierwszej wojnie światowej (1914—1918) salezjanie odkryli ślady tejże bazyliki w ogrodzie, przylegającym do sierocińca, jaki w Kefar-Camla prowadzą.

Najwyższe pochwały oddali św. Szczepanowi w homiliach: św. Augustyn, św. Grzegorz z Nysy, św. Asteriusz z Amazei, św. Bazyli Wielki i wielu innych. W Martyrologium Syryjskim obchodzono nawet pamiątkę odnalezienia relikwii Świętego (415). Na Zachodzie kult św. Szczepana był być może jeszcze żywszy niż na Wschodzie. Wystawiono ku jego czci wiele kościołów, wśród których najwspanialszym jest katedra w Wiedniu. Sam Rzym posiadał kilkanaście kościołów ku czci św. Szczepana. Do najpiękniejszych należy kościół S. Stejano Rotondo na wzgórzu Celius, wystawiony przez papieża św. Symplicjusza w 486 roku. Relikwie pierwszego Męczennika Kościoła (Protomartyris) za papieża Pelagiusza II (+590) otrzymał Rzym. Umieszczono je w bazylice Św. Wawrzyńca za Murami. Św. Szczepan odbierał szczególną cześć: w Rawennie, w Neapolu, w Bolonii, w Mediolanie, na Majorce, w Azalum (Afryka Północna), w Camala i w Hiponie. We Francji 70 miejscowości zapożyczyło nazwy od imienia św. Szczepana (Etienne). Św. Szczepan wszedł również do kanonu Mszy świętej. Jako pierwszy męczennik został wyróżniony, gdyż doroczną jego pamiątkę obchodzi się w randze święta, tak jak Apostołów.

W Polsce ku czci św. Szczepana wystawiono kilkanaście kościołów. Ołtarzy i jego obrazów jest znacznie więcej. A jednak imię to spotyka się rzadko, o wiele częściej imię Stefan. Za to aż 81 miejscowości od tegoż imienia zapożyczyło swoją nazwę – a więc więcej niż we Francji. Wśród tychże miejscowości jest Szczepanowo, w której urodził się nasz wielki Męczennik, św. Stanisław, biskup. Lud nasz z dniem św. Szczepana wiązał przepowiednie pogody: „Gdy na Szczepana błoto po kolanie, na Zmartwychwstanie wytaczaj sanie”, „Na Szczepana bywa błoto po kolana”, „Św. Szczepan zapowiada, jaka pogoda w styczniu wypada”.

Z dniem św. Szczepana łączono w Polsce wiele zwyczajów. I tak kiedy pierwsze święto spędzano w zaciszu domowym, wśród najbliższej rodziny, w drugi dzień świąt obchodzono z życzeniami świątecznymi sąsiadów, rodzinę dalszą i znajomych. W czasie Mszy świętej rzucano w kościele zboże na pamiątkę kamienowania Świętego. Wieczór 26 grudnia nazywano „szczodrym”, gdyż służba dworska składała panom życzenia i otrzymywała poczęstunek a nawet prezenty. Po przyjęciu smarowano miodem pułap i rzucano ziarno, by było wróżbą pomyślnych zbiorów na przyszły rok.

Św. Szczepan – patron

Św. Szczepan jest patronem kamieniarzy, kucharzy, tkaczy, woźniców, stajennych, stangretów, murarzy, krawców stolarzy i bednarzy. Wzywany jest także w przypadku bólu głowy, kamicy, kolki oraz opętania, a także w modlitwie o dobrą śmierć.

Ciekawostki o św. Szczepanie

• Greckie imię „Stephanos” oznacza tyle, co “wieniec” i jest tłumaczone na język polski jako Stefan lub Szczepan. Nosiło je: 45 świętych i 10 błogosławionych. Ten czcigodny i dostojny pochód prowadzi Święty przedstawiony w tym artykule.
• Według Dziejów Apostolskich, św. Szczepan był “pełen łaski i mocy Ducha Świętego” i głosił Ewangelię z mądrością, której nikt nie mógł się przeciwstawić.
• Historycy do dziś dziwią się, jak mogło dojść do takiego samosądu na Szczepanie, bowiem Żydzi ukamienowali go bez stosownego uprawomocnienia kary. Oto sędzia, który był wówczas wymagany do tego został odwołany, a nowy jeszcze na miejsce nie przybył. W ten sposób jednak Żydzi obeszli literę prawa, by móc dokonać zabójstwa sprawnie i z pominięciem również oficjalnych ceremonii pochówkowych.

Źródła

• https://brewiarz.pl/czytelnia/swieci/12-26.php3
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Sanhedryn
• https://kosciol.wiara.pl/doc/490545.Swiety-Szczepan-pierwszy-meczennik
• Święci na każdy dzień, ks. W. Zaleski SDB, 1982
• https://fakty.interia.pl/tylko-u-nas/news-kim-byl-sw-szczepan-pierwszy-meczennik,nId,1944900

Tagi: