Św. Tomasz Apostoł

Święty Tomasz Apostoł był jednym z 12 apostołów Jezusa. Zginął śmiercią męczeńską. Jest świętym Kościoła katolickiego, prawosławnego, syryjskiego, anglikańskiego, luterańskiego, koptyjskiego i ormiańskiego.

Św. Tomasz Apostoł – życiorys

Św. Tomasz Apostoł pojawia się we wszystkich czterech biblijnych wykazach apostołów, gdzie wymieniany jest w środku, co wynika, że nie przyłączył się do uczniów Pana Jezusa ani jako pierwszy, ani też jako ostatni. Ponadto u św. Jana nosi przydomek Didymos, tzn. bliźniak. Stąd zresztą poprzez grecyzację formy hebrajskiej wywodzi się jego imię. W Ewangeliach świętych mowa o nim w siedmiu miejscach, co stanowi łącznie 13 wierszy. Z pozostałych ksiąg Pisma świętego jest wymieniany raz w Dziejach Apostolskich.

Św. Tomasz przed powołaniem go do grona Dwunastu był rybakiem w Galilei.

W Ewangelii św. Jana Tomasz pojawia się, gdy Jezus informuje o zamiarze powrotu do Judei, skąd uciekł przed grożącą Mu śmiercią. Zmarł Jego przyjaciel Łazarz i Jezus nie może odmówić odwiedzin św. Marcie i św. Marii z Betanii. Jednak chodzi o coś jeszcze. Jezus mówi im: «Łazarz umarł, ale raduję się, że Mnie tam nie było, ze względu na was, abyście uwierzyli. Lecz chodźmy do niego!» (J 11, 14-16). Na to św. Tomasz mówi do współuczniów: «Chodźmy także i my, aby razem z Nim umrzeć» (J 11, 16). Wyraża słowa pełne odwagi, jednak później nie podąży za Chrystusem drogą wiodącą na Kalwarię.

Podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus wyznaje uczniom, że idzie przygotować im miejsce w domu Pana i dodaje: „«Znacie drogę, dokąd Ja idę». Odezwał się do Niego Tomasz: «Panie, nie wiemy, dokąd idziesz. Jak więc możemy znać drogę?»  Odpowiedział mu Jezus: «Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie»” (J 14,4-6).

Gdy w Dzień Zmartwychwstania pojawił się Chrystus, Tomasz nie był przy tym obecny. Uczniowie powiedzieli mu, że widzieli Pana, jednak on odpowiedział: „Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ i nie włożę palca mego w miejsce gwoździ, i nie włożę ręki mojej do boku Jego, nie uwierzę” (J 20, 25). W osiem dni później, Jezus ponownie objawił się uczniom i rzekł wtedy do Tomasza: „«Podnieś tutaj swój palec i zobacz moje ręce. Podnieś rękę i włóż [ją] do mego boku, i nie bądź niedowiarkiem, lecz wierzącym!» Tomasz Mu odpowiedział: «Pan mój i Bóg mój!»  Powiedział mu Jezus: «Uwierzyłeś dlatego, ponieważ Mnie ujrzałeś? Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli»” (J 20, 27-29). W związku z tym zachowaniem św. Tomasza, tradycja nadała mu przydomek „niewierny”. Św. Grzegorz I Wielki, papież, wyraża św. Tomaszowi za tę niewierność wdzięczność, gdyż właśnie przez jego niewierność została utwierdzona wiara Apostołów i nasza w zmartwychwstanie Pana Jezusa. Św. Tomasz swoją niewierność wynagrodził wspaniałym wyznaniem wiary „Pan mój i Bóg mój!”.

Św. Tomasz był obecny przy kolejnym ukazaniu się Zmartwychwstałego Jezusa nad Jeziorem Tyberiadzkim. Zdarzył się wówczas cudowny połów ryb.

Po wniebowstąpieniu Zbawiciela miał głosić Ewangelię Partom. Świadczą o tym Orygenes, Klemens, Sokrates, Pseudo Doroteusz i Hieronim. Dwaj ostatni wymieniają jeszcze inne ludy ludy, które ewangelizował i wspominają o jego śmierci w Kalaminie, w Indiach. O jego męczeństwie tam poniesionym opowiada także tradycja szeroko rozpowszechniona już w IV stuleciu (Ambroży, Grzegorz z Nazjanzu, historyk Nicefor, Paulin z Noli itd.). Niektórzy idąc dalej utrzymują, że działał w państwie króla Gundafara, a zginął śmiercią męczeńską w Mailapur, które współcześnie jest przedmieściem miasta Madras w pd. Indiach. Znaleziska archeologiczne zdają się potwierdzać tę hipotezę. Nie zidentyfikowano natomiast nazwy miejscowej Kalamina, która być może położona była na szczycie lub w pobliżu Góry św. Tomasza pod Mailapur. Prawdopodobnie został zabity w 72 roku przez pogan, przeszyty mieczem lub dzidą.

Św. Tomasz Apostoł – kult

W Madras w pd. Indiach znajduje się Wielka Góra Tomasza, na której w 1547 roku wybudowano kościół ku czci świętego. Na ołtarzu świątyni stoi kamienny krzyż Tomasza z IV-VIII wieku, który Portugalczycy odnaleźli w 1522 roku. Napis na nim opowiada o kazaniach i męczeństwie Apostoła.

Duża część relikwii św. Tomasza przeniesiona została w III wieku do Edessy (Urfa, Turcja), skąd w roku 1258 dostała się na wyspę Chios, a następnie stamtąd do Ortony (Abruzzy, Włochy). Podczas II wojny światowej w 1943 roku katedra św. Tomasza w Ortonie została zburzona przez naloty aliantów, jednak relikwie złożone w romańskim grobowcu, w krypcie katedry, ocalały. Spoczywają pod głównym ołtarzem. Katolicy amerykańscy ufundowali osobną kaplicę, gdzie są relikwie niektórych kości Świętego, wyjęte ku czci osobno.

Kiedyś Kościół obchodził święto liturgiczne dnia 21 grudnia. Reforma kalendarza w 1969 roku sprawiła, że święto apostoła zostało przeniesione na dzień 3 lipca.

Pod wezwaniem św. Tomasza wystawiono w Polsce kilkanaście kościołów. Najbardziej okazały z nich jest w Nowym Mieście Lubawskim, gdzie znajduje się słynny na okolice cudowny obraz Matki Bożej.

Najsłynniejszym sanktuarium wystawionym ku czci tego Apostoła jest Bazylika św. Tomasza w Santhome, która znajduje się w mieście nazywanym Ćennaj lub Madras (Indie). Tam Apostoł miał ponieść śmierć męczeńską i tam był jego grób.

Ikonografia przedstawia św. Tomasza z księgą, zwojem piśmiennym, dzidą, mieczem, kamieniami, kątownikiem (wg tradycji był mistrzem budowlanym hinduskiego króla Gundaphara, którego nawrócił), sercem, kielichem lub jako „niewiernego Tomasza” dotykającego ran Chrystusa.

Św. Tomasz Apostoł – patron

Św. Tomasza Apostoła uznano za patrona architektów, budowniczych, stolarzy i geodetów. Apostoł ten jest także głównym patronem Indii.

Bibliografia

Ks. Wincenty Zaleski SDB, Święci na każdy dzień, Wydawnictwo Salezjańskie, Łódź 1982

Henryk Fros SJ, Franciszek Sowa, Twoje imię, Wydawnictwo WAM, Kraków 2000

Praca zbiorowa, Święty pośród świętych. Wyniesieni na ołtarze przez Jana Pawła II. Nasi patroni każdego dnia, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2021

O. Hugo Hoever, Żywoty Świętych Pańskich, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 1995

Grafika: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:St-thomas-icon-756.jpg, ikona św. Tomasza, Autor: Godwingeorge, licencja: CC BY-SA 4.0

Tagi: