Tadeusz Kościuszko był głównodowodzącym w powstaniu w roku 1794, który nazywamy od jego nazwiska kościuszkowskim. Jest polskim bohaterem w kraju, ale i zasłużonym w USA. Jego pomniki można spotkać na całym globie, świadczy to o ideałach, które wyznawał i próbował wcielić zdecydowanymi działaniami.
Krótki życiorys Tadeusza Kościuszki
Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko przyszedł na świat 4 lutego 1746 na Mereczowszczyźnie. Był z pochodzenia szlachcicem. Uczył się w Lubieszowie u ojców pijarów. Edukację przerwał w 1760 roku na skutek braku funduszy – dość wcześnie bowiem został osierocony. Kontynuował edukację w Szkole Rycerskiej dzięki wsparciu rodziny Czartoryskich. Otrzymał stypendium królewskie jako bardzo dobrze rokujący – pobierał nauki w Paryżu na kierunku sztuki piękne. Do kraju wrócił, ale na krótko, by emigrować do USA w roku 1776. Został pułkownikiem Armii Kontynentalnej w 1777 roku. Wkrótce wsławił się pod Saratogą, budując fortyfikacje, które decydowały o zwycięstwie. Zbudował forty w Filadelfii i West Point. Po wojnie mianowany został amerykańskim generałem w uznaniu zasług, otrzymał Medal Cyncynata. Zdecydował się wtedy powrócić do kraju – przesiąknięty ideałami wolności. W związku z rozbudową krajowych sił zbrojnych uzyskał patent generalski i pensję. Podczas wojny w Obronie Konstytucji 3 Maja objął dowództwo dywizji koronnej. Nie pogodził się z przegraną, podejmując decyzje o Insurekcji. 24 marca 1794 roku Kościuszko rozpoczął powstanie. Po zwycięstwie pod Racławicami Kościuszko niezwłocznie wydał tak zwany Uniwersał Połaniecki z 7 maja 1794, który to łagodził rygor pańszczyzny, zwłaszcza dla ochotników. Niestety przegrana bitwa pod Szczekocinami przyćmiła nieco chwałę posunięć. Później sprawnie dowodził obroną Warszawy. Klęska pod Maciejowicami sprawiła jednak, że Kościuszko trafił do niewoli. Był to koniec powstania.
Po śmierci Katarzyny II Kościuszko odzyskał wolność. Wyjechał do Ameryki. Odzyskawszy dobra materialne za Oceanem, wrócił do Europy. Odbył dwa zasadnicze spotkania, mianowicie z Napoleonem i carem Aleksandrem. Widząc jednak instrumentalne podejście obu do sprawy polskiej, wyjechał do Szwajcarii. Zmarł w Solurze (Solothurn) w 1817 roku.
W 1818 ciało Kościuszki przewieziono do Krakowa. Spoczywa w kryptach królewskich, obok księcia Józefa Poniatowskiego. Kopiec Kościuszki w Krakowie jest dobitnym wyrazem wdzięczności narodu polskiego dla jego wielkiego bohatera.
Biografia rozszerzona Tadeusza Kościuszki
Edukacja w kraju i za granicą
Nie pochodził z rodziny zbyt zamożnej, natomiast jako szlachcic, czwarte dziecko pułkownika Ludwika Tadeusza, kształcił się, pobierając nauki w szkole pijarów w Lubieszowie, w roku 1755. Dość wcześnie jednak został osierocony, na tyle wcześnie, aby zostać zmuszonym przez te okoliczności do przerwania nauki w roku 1760 roku. Na szczęście otrzymał wsparcie ze strony Czartoryskich, mogąc kontynuować edukację w Szkole Rycerskiej. Był człowiekiem wyjątkowo uzdolnionym, dzięki czemu uzyskał stypendium królewskie na poczet studiów. Kontynuował więc studia, lecz na kierunku sztuki piękne, w samym Paryżu. Był to kierunek, który najbardziej sobie cenił, dopiero na drugim i trzecim miejscu była inżynieria wojskowa.
W poszukiwaniu zajęcia i ambitnych wyzwań
W 1775 roku powrócił do ojczyzny, ale został tu bez pracy. W dodatku zakochał się dość nieszczęśliwie, a jego brat toczył z nim spory majątkowe o sukcesje majątku rodzinnego. Podjął wówczas stanowczą decyzję wyjazdu za ocean, co też uczynił, jadąc tam przez Drezno i Paryż. Był to rok 1776.
Tam również nie miał łatwo, a raczej całkiem trudno, przebywał bowiem bez pracy, pomimo że popyt na „świeżą krew” był tam wówczas spory. Amerykanie obawiali się bowiem, że dobrze wykształconemu inżynierowi artylerzyście trzeba zbyt wiele zapłacić.
Kościuszko w wojnie amerykańskiej
W końcu jednak 18 października 1777 Kościuszko otrzymał angaż. Został w ten sposób pułkownikiem Armii Kontynentalnej. Wkrótce wsławił się, ponieważ dobrze zaplanował i przygotował umocnienia dla wojsk amerykańskich pod Saratogą. Uważa się dość powszechnie, że dzięki umocnieniom jego autorstwa Amerykanie wygrali pierwszą ważną bitwę.
Następnie otrzymał rozkaz od samego Washingtona, celem została budowa fortów w Filadelfii i West Point. Ze swych zadań, powiadają źródła, Kościuszko wywiązał się bardzo dobrze, jeśli nie doskonale. Tak dobrze, że spotkało go wielkie wyróżnienie, po wojnie bowiem mianowany został amerykańskim generałem, otrzymał Medal Cyncynata, a od Washingtona specjalny podarunek w postaci pary pistoletów i szabli, na której napis głosił: „Ameryka i Washington przyjacielowi swemu, Tadeuszowi Kościuszce”. Nie otrzymał jednak żołdu.. Dobiegała przedostatnia dekada XVIII wieku, gdy zdecydował się w związku z tym powrócić do kraju – przesiąknięty ideałem wolności, pierwszą decyzją, jaką wydał na włościach, było obniżenie chłopom pańszczyzny.
Walka za wolność ojczyzny
Uzyskał patent generalski i pensję 12 tys. złotych rocznie dopiero w 1789, a to w związku z rozbudową sił zbrojnych. Wkrótce jego talenty wykorzystano, ponieważ okazały się niezwykle potrzebne. Nastała wówczas wojna w Obronie Konstytucji 3 Maja, a wówczas objął dowództwo jednej z trzech dywizji koronnych. Brał udział w bitwie pod Zieleńcami. Za to w bitwie obronnej pod Dubienką mógł już całkiem wykazać się kunsztem inżyniera fortyfikatora. Mimo że otrzymał z rąk króla order Virtuti Militari i Order Orła Białego, to Kościuszko nie pogodził się z faktami. Niemal natychmiast uruchomił działalność konspiracyjną przeciw Targowicy. Został w końcu jednym z twórców idei Insurekcji.
24 marca 1794 roku Kościuszko złożył Narodowi przysięgę. Tym samym rozpoczął powstanie. Jako zdolny organizator i pełny charyzmy przywódca, wydał wojnę, która szybko przyniosła konfrontacje. 4 kwietnia 1794 roku miał miejsce tryumf pod Racławicami, kiedy to 4 tysiące żołnierzy i 1920 kosynierów stanęło twarzą w twarz z 2900 Rosjanami generała Tormasowa. Kościuszko niezwłocznie wydał tak zwany Uniwersał Połaniecki z 7 maja 1794, łagodzący pańszczyznę dla ochotników i zapewniający opiekę rządu chłopom, po to, by ochoczo zasilali jego szeregi.
Niestety 6 czerwca 1794 roku sukces przyćmiła nieco przegrana bitwa pod Szczekocinami. Jednak udało mu się przedostać osobiście do Warszawy, gdzie obrona stolicy pod jego rozkazami okazała się niezwykle udana. Niestety klęska pod Maciejowicami 10 października 1794 zadecydowała o kolejach powstania, ponieważ Kościuszko trafił do niewoli, co znacznie osłabiło ducha powstańców, a walki ustały w połowie listopada.
Powrót na wolność i poszukiwanie wolności
Kościuszko został zwolniony z więzienia w Petersburgu po śmierci Katarzyny II, by zdecydować się na emigrację. Pojechał więc do Ameryki. Przyświecał mu cel odzyskania zaległego żołdu i posiadłości ziemskiej. Jednak po całkowitym wydobrzeniu z ran i więzienia Kościuszko wrócił do Europy, natomiast sprzedaż swej posiadłości zlecił Jeffersonowi. Dochód, co istotne, przeznaczył na wykup uwalniający murzyńskich niewolników. Jefferson tymczasem nie dotrzymał tego zobowiązania.
Po powrocie do Europy Kościuszko odbył rozmowy o przyszłości Polski z samym Napoleonem, a także carem Aleksandrem. Słusznie rozumował, że stosunek obu do kwestii polskiej jest cokolwiek instrumentalny. Wyjechał więc wkrótce do Szwajcarii, gdzie zmarł w Solurze (Solothurn) w 1817 roku.
W 1818 ciało Kościuszki przewieziono do Krakowa. Spoczywa w kryptach królewskich, obok księcia Józefa Poniatowskiego. Kopiec Kościuszki w Krakowie dobitnie wyraża wdzięczność narodu dla jego bohatera.
Ciekawostki o Tadeuszu Kościuszce
- Wyjeżdżając z USA, Kościuszko sprzedaż swej posiadłości zlecił Jeffersonowi. Ten wielki Amerykanin zobowiązał się, by środki ze sprzedaży posłużyły do wykupu uwalniającego murzyńskich niewolników. Tymczasem okazało się, że Jefferson dobrze przeprowadził sprzedaż, lecz umowy nie dotrzymał, nie przeznaczył bowiem środków na cel ustalony w tej gentlemeńskiej umowie między bohaterami Polski i USA.
- Tadeusz Kościuszko nie był, jak się uważa coraz powszechniej, wrogiem Kościoła. Był raczej typem racjonalisty, który chcąc podążać za rozumem, domagał się tolerancji i równego traktowania bez względu na narodowość, stan posiadania i kolor skóry. Ciekawi natomiast fakt, że dostrzegał raczej zagrożenia płynące z utrzymywania prostego ludu w okowach zabobonu zwanego Ciemnogrodem.
Cytaty Tadeusza Kościuszki
„Nie można spodziewać się, że zmienią postępowanie, gdyż w ich interesie leży istotnie fascynowanie oczu ludu kłamstwem, strachem przed piekłem, dziwacznymi dogmatami i abstrakcyjnymi czy też niezrozumiałymi ideami teologii […] Widziano rządy despotyczne posługujące się tą zasłoną religii w przekonaniu, że była ona najmocniejszą podporą ich władzy; wówczas to wyposażono w sposób możliwie najbogatszy księży kosztem nędzy ludów. Przyznano im najbardziej oburzające przywileje łącznie z zasiadaniem przy tronie. Słowem, do tego stopnia rozmnożono łaski, dobra i bogactwa duchowieństwa, że połowa narodu z tego powodu cierpi i jęczy w nędzy, podczas gdy oni nic nie robiąc opływają we wszystko.”
Książka o Tadeuszu Kościuszce
„Kościuszko Bohater dwóch kontynentów” to interesująca pozycja autorstwa Janusza Wesołowskiego, przybliżająca postać naszego bohatera.
Źródła
- http://www.publikacje.org/category/wielcy-ludzie/tadeusz-kosciuszko/
- https://biografia24.pl/tadeusz-kosciuszko/
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Ko%C5%9Bciuszko
- https://culture.pl/pl/artykul/tadeusz-kosciuszko-w-muzeum-x-pawilonu
Z wykształcenia socjolog. Swoje dziennikarskie doświadczenie zdobywał pracując w lokalnym czasopiśmie na Podkarpaciu i w regionalnej telewizji na Podbeskidziu.
Zapisz się do newslettera
Chciałbyś co jakiś czas otrzymywać powiadomienia o nowych, ciekawych biografiach?Zapisz się do newslettera: