Tadeusz Różewicz

Tadeusz Różewicz przyszedł na świat w Radomsku 9 października 1921 roku. Zmarł we Wrocławiu 24 kwietnia 2014 roku. Był uznanym scenarzystą, równocześnie człowiekiem poezji, dramaturgii, i prozy. Jako członek sztuki był aktywnym działaczem na rzecz sztuki w Polskiej Akademii Umiejętności.

Krótki życiorys Tadeusza Różewicza

Urodził się w Radomsku w roku 1921. Debiut Różewicza miał miejsce jeszcze przed II wojną. Publikował na łamach tytułów prasowych jak „Pod znakiem Marii” oraz „Czerwone Tarcze”. W 1944 roku ukazał się zbiór pt. „Echa Leśne”, natomiast w 1946 roku jego proza i poezja satyryczna „W łyżce wody”. Jednak jego formalny debiut to dopiero tom „Niepokój” wydany w 1947 roku. Poezja Różewicza jest wyrazem kondycji człowieka osamotnionego, jak gdyby samego w obcym środowisku, zagubionego, który szuka świata wartości w świecie zniszczonym przez kataklizm wojenny. Totalitaryzm, obojętność i okrucieństwo – to autor zaznacza i do tego kontrapunktuje potrzebę kultywowania wartości podstawowych.

Tom poezji Różewicza pt. „Czerwona rękawiczka” wywołał reakcje polskiej krytyki powojennej. Powstała później jego „Kartoteka”, czyli utwór będący teatrem absurdu. Różewicz wtedy okazał się być reformatorem. Powstał wówczas jego tak zwany „śmietnik”. Ten typ tekstu to na przykład „Przygotowanie wieczoru autorskiego”. W roku 1991 Różewicz został Honorowym Obywatelem Miasta Radomska. W roku 1999 natomiast odebrał laury Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta. Otrzymał też Nagrodę Literacką „Nike” w roku 2000. Jest obok takich jak Gombrowicz jednym z najczęściej tłumaczonych krajowych pisarzy, jego książki przełożono na 49 języków. Zmarł we Wrocławiu w 2014 roku.

Biografia rozszerzona Tadeusza Różewicza

Młodość

Chodził do gimnazjum w Radomsku. Czytał książki i kupował pisma. Był szczególnie zainteresowany takimi autorami jak Leśmian oraz Przyboś. Mając siedemnaście lat napisał parodie opublikowane w „Czerwonych Tarczach”, ale i następnie w piśmie „Pod znakiem Marii”. Dokładał w tym czasie starań, by podjąć liceum, jednak był uczniem słabym naprzeciw wymogom egzaminów wstępnych. Wybuchła tymczasem wojna, a rodzina popadła w długi.

Nauka

Debiut Różewicza przypadł na czas II wojny światowej. Zasilił szeregi Armi Krajowej. Prowadził współpracę twórczą z podziemnymi tytułami prasowymi. Po ukończeniu gimnazjum miał przerwę, lecz podjął wkrótce studia nad historią sztuki krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. To dzięki ówczesnym inspiracjom Tadeusz Różewicz należy za pewne do absolutnej czołówki współczesnych polskich pisarzy. Był w końcu nie tylko poetą, ale i dramatopisarzem i prozaikiem.

Debiut „Echami leśnymi”

W roku 1944 ukazały się jego „Echa leśne”. Właściwy debiut to natomiast rok 1947, czyli zbiór „Niepokój”. Różewicz postawił tam na tematyke wojenną oraz związane z kryzysem moralnym motywy egzystencjalne. W jego utworach tamtego okresu ma miejsce kryzys wartości i pewien swoisty rodzaj dezintegracji. Autor zadaje pytania z serii: „jak żyć?”. Jak żyć, czyli jak odnaleźć się po tym co zostało zrobione z dawnym światem, który przyzwyczaiwszy do spokoju nagle zwariował.

To co wartościowe

Po wojnie Różewicz wydał wiersze satyryczne, dobrym przykładem jest ten zatytułowany „Figa z Unry”. Wkrótce Różewicz został zaliczony do krakowskiej neoawangardy, a to dzięki Julianowi Przybosiowi. Zaprzyjaźnił się z takimi jak Andrzej Wajda czy Tadeusz Kantor. Tom poezji „Czerwona rękawiczka” zyskał z kolei oceny, które były dość jednogłośnie pozytywne. Ma tam miejsce nowatorstwo polegające przede wszystkim na poetyce, która inauguruje podejście do budowy tekstu specyficzne, nazywane od tamtego momentu „różewiczowskim”. Obecny jest katastrofizm i ekspresjonizm.

Wynalazek „Kartoteki”

Był na Węgrzech w latach pięćdziesiątych. Później zamieszkał w kraju, w Gliwicach. Żył w autentycznej biedzie. Powstały wiersze jak „Czas, który idzie”, gdzie dotyka sugestywnie sprawy narzuconego porządku. Wkrótce krytyka zelżała, a jednocześnie była skłonna zauważyć w wierszach Różewicza ambicje wyzwalające. Został wydany zbiór „Poezje zebrane”, przynosząc pisarzowi sukces. Stworzył w ślad za tym doskonały przykład teatru absurdu, o cechach reformujących ten nurt. Mowa rzecz jasna o jego „Kartotece”.

Wreszcie „śmietnik”

Był postmodernistą, bez dwóch zdań. Począwszy od „Kartoteki” autor poddaje teksty procesom zmieniających kontekst lub nadającym znaczeniowość na marginesie. Powstał wtedy rewolucyjny wynalazek Różewicza – zwany „śmietnikiem”. Jednym z takich utworów jest „Przygotowanie wieczoru autorskiego”. Różewicz sięgnął nawet do pop-artu, co określiło obszerny nurt mający miejsce w „śmietnikach”. Zerwanie z klasyczną estetyką, język wyjałowiony, nadający mu prostotę. Oto czym był przełom Różewicza.

Nagrody i wyróżnienia

Od 1968 roku mieszkał we Wrocławiu. W roku 2008 Różewicz otrzymał Europejską Nagrodę Literacką w Strasburgu, a to za sprawą tomu poetyckiego zatytułowanego „Nauka chodzenia”. Następnie jako pierwszemu został mu wręczony „Silesius” – wrocławska nagroda poetycka literatury środkowoeuropejskiej i wschodniej. Tom „Druga strona medalu” i „Kup kota w worku” to dwa zbiory, które zadecydowały, że otrzymał też nagrodę „Nike”. Tadeusz Różewicz zmarł 24 kwietnia 2014 we Wrocławiu.

Ciekawostki o Tadeuszu Różewiczu

• O popularności Różewicza świadczy fakt, iż jego utwór „Do piachu” wywołał protesty środowiska kombatantów.
• Miał brata reżysera – Stanisława Różewicza, dla którego napisał lub współtworzył dziewięć scenariuszy filmowuych.
• Był niezwykle płodnym twórcą, to jako autor dwunastu dramatów oraz, tu uwaga – trzydziestu siedmiu zbiorów wierszy i poematów.
• Obok Gombrowicza jest za granicą najczęściej wystawianym i tłumaczonym twórcą polskim.
• Był za pewne szczytowym twórcą polskiej awangardy.
• Był kandydatem do Literackiej Nagrody Nobla. Konkurentem Różewicza był Czesław Miłosz.
• W młodości swej pracował bardzo intensywnie, czy to jako goniec, magazynier, czy też urzędnik kwaterunku lub uczeń stolarski w Fabryce Mebli Giętych „Thonet”. Wszystko za sprawą braku środków do życia jego rodziny.
• Był redagującym pismo zatytułowane „Czyn Zbrojny”.
• Książki Tadeusza Różewicza doczekały przełożeń na 49 języków.
• Osobowość zagubiona w świecie rozpadu form, pozbawiona tożsamości i zdezintegrowana. Tak wyglądał człowiek po II wojnie i jego kondycja, tak też Różewicz oddawał jego stan ducha.

Cytaty Tadeusza Różewicza

„Dopóki nie poczujesz się nieszczęśliwy, nie narodzi się w tobie „poezja”!”

„Dzieciństwo jest jak zatarte oblicze
na złotej monecie która dźwięczy
czysto.”

„Od stuleci na każdej wojnie gwałci się kobiety. To nawet przyjemne zajęcie, sam też bym czasem zgwałcił, jakbym dogonił. Ale noga mnie boli, kolano.”

„Widzę szalonych którzy
chodzili po morzu
wierzyli do końca
i poszli na dno.”

„Szukam nauczyciela i mistrza
niech przywróci mi wzrok słuch i mowę
niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia
niech oddzieli światło od ciemności.”

„poezja współczesna
to walka o oddech”

„Ale kto zobaczy moją matkę
w sinym kitlu w białym szpitalu
która trzęsie się
która sztywnieje
z drewnianym uśmiechem
z białymi dziąsłami

Która wierzyła przez pięćdziesiąt lat
a teraz płacze i mówi:
„nie wiem… nie wiem”

Źródła

• Zdjęcie
  • Michał Kobyliński – http://gilling.info/
• Treść
  • https://biografia24.pl/tadeusz-rozewicz/
  • http://www.filmweb.pl/person/Tadeusz+R%C3%B3%C5%BCewicz-48605/trivia
  • http://culture.pl/pl/tworca/tadeusz-rozewicz
  • https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_R%C3%B3%C5%BCewicz
  • „300 postaci które zmieniły historię Polski i świata”. Videograf II, Chorzów 2008

Tagi: