Tamara Łempicka (1898-1980) była polską malarką art déco. Jej prace osiągały na aukcjach najwyższe ceny, a najdroższy obraz sprzedano za kwotę 82 mln zł.
Spis treści
Tamara Łempicka – Rosyjska dusza
Tamara Łempicka, znana również jako Tamara de Lempicka, przyszła na świat 16 maja 1898 r. w Warszawie (wg innych źródeł – w Moskwie) jako Maria Gurwicz-Górska, w zamożnej żydowskiej rodzinie Borysa i Malwiny (z domu Dekler). Dziadkowie ze strony matki należeli do stołecznej elity towarzyskiej, zaprzyjaźnieni z Paderewskim i Rubinsteinem.
W żyłach Tamary płynęła też rosyjska krew po ojcu, wpływowym mecenasie i przemysłowcu, który jednak szybko znudził się rodziną i porzucił ją, gdy dziewczynka miała zaledwie kilka lat. Wychowaniem dzieci (miała siostrę Adriannę) zajęła się matka i dziadkowie.
Dziewczynce nie brakowało zmysłu i jako kilkulatka „zawładnęła” rodziną, udając problemy zdrowotne. Jako 9-latka z babcią wyjeżdżała do Włoch, gdzie poznawała sztukę renesansowych mistrzów. Symulując chorobę, tylko we Włoszech „dochodziła do siebie”. A później w Lozannie, gdzie uczęszczała do szkoły, przekonując, że tylko tamtejsze warunki przywracają jej siły witalne. W rzeczywistości problemy zdrowotne były jedynie wymysłem, ale sztukę mistrzów poznała doskonale. Z czasem wyszła za mąż i stała się obywatelką świata.
Wcześniej jednak nic nie wskazywało, że zajmie się malowaniem. Gdy wiodła stateczne, nudne życie u boku pierwszego męża Tadeusza (wyjechali do Francji), poskarżyła się na swój los siostrze Adriannie. Ta zaś zasugerowała, aby Tamara spróbowała swoich sił w malarstwie. Wiedziała o czym mówi, bo od lat obracała się w środowisku malarzy. To ona wprowadziła Tamarę w arkana sztuki.
Ta zaś nie wzgardziła też życiem pod dachami Paryża – nocnymi klubami, kawiarniami i salonami. Zawsze elegancka, z nienagannym makijażem i ubraniami od najmodniejszych krawców. Szykowna. Zdeterminowana na sławę, w końcu dopięła swego.
Tamara Łempicka – Królowa art déco
Koneksje rodzinne niewątpliwie pomogły w karierze, ale Łempicka wiele zawdzięcza ciężkiej pracy i… prowokacyjnemu stylowi życia.
Mówiąc, że jest samoukiem, mijała się z prawdą, bo biografowie doszukali się w jej życiu krótkiego epizodu związanego z nauką w pracowni kubistycznego malarza, André Lhote′a. W zorganizowaniu pierwszej wystawy w 1922 r. w paryskim Salon d′Automne pomogła zaś siostra, która należała do komisji kwalifikującej obrazy.
Widzom spodobały się jej portrety, a ona wkrótce zyskała międzynarodową sławę. Okrzyknięto ją Królową art déco.
Tymczasem wpływ na początkową twórczość wywarły… włoskie wakacje. Czyste barwy, precyzyjne rysunki, draperie i cieniowania to efekt dziecięcych podróży do Włoch i poznawania sztuki renesansowych mistrzów.
Malowała głównie portrety i akty o kubicznych formach. Taki charakter ma autoportret artystki „Tamara w zielonym Bugatti”. Obraz trafił na okładkę magazynu „Die Dame”, choć ona nigdy nie posiadała takiego auta, a była jedynie właścicielką… żółtego Citroena. Nie jest tajemnicą, że malarce nieraz pozowały damy lekkich obyczajów, a ona sama wykorzystywała swe wdzięki do osiągnięcia własnych celów.
Po przeprowadzce do Nowego Jorku (w 1943), nadal tworzyła w charakterystycznym dla siebie stylu, ale nie miała dobrej passy, mimo że przez krótki czas eksperymentowała z abstrakcją geometryczną, a później, posługując się szpachlą, tworzyła beżowo-brązowe obrazy o rozmytych konturach. To był trzeci etap jej malarstwa, z którego pochodzą „Praczka” czy „Gołębie”. Niestety ten styl zupełnie nie trafił w gusta Amerykanów, więc Tamara zrezygnowała z wystawiania swoich prac i przeniosła się do Meksyku.
Tamara Łempicka – Obrazy Łempickiej w Polsce
Mimo że była polską malarką, w rodzimych zbiorach nie znajdziemy wielu jej obrazów. Można doliczyć się zaledwie kilkunastu eksponatów, m.in. w kolekcji muzeum Villa la Fleur. Przed prawie stu laty zorganizowano dwie wystawy w stołecznej Zachęcie (1928) i w Poznaniu (1929). Na początku obecnego stulecia Muzeum Narodowe wyeksponowało obraz „Znużenie („Kobieta siedząca na krześle”) w ramach wystawy zbiorowej (2008). „Martwą naturę” można oglądać w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku.
Malarka w ostatnich latach życia została zupełnie zapomniana, ale obecnie jej twórczość przeżywa renesans. Popularnością cieszą się albumy i reprodukcje jej obrazów, a plakaty z wizerunkiem Łempickiej zdobią wiele współczesnych wnętrz.
Mimo że amerykański sen polskiej malarki nie został naznaczony sukcesem, po latach jej obrazy osiągały zawrotne ceny na nowojorskich aukcjach. W 2018 r. „La Musicienne” sprzedano za ponad 9 mln dolarów. Rok później obraz „La tunique rose” – za 13,3 mln dolarów, zaś w 2020 r. „Portrait de Marjorie Ferry” został wylicytowany za zawrotną kwotę 16,28 mln funtów, czyli ponad 82 mln zł.
Tamara Łempicka – Żona prawnika i baronowa
Artystka była dwukrotnie zamężna, ale w kuluarach mówiło się, że była biseksualna, co na tamte czasy stanowiło nie lada skandal, ale też zwróciło uwagę ówczesnej bohemy na ekscentryczną Polkę.
– Robię, co chcę i nienawidzę robić tego, co muszę. Moje życie nigdy nie było konwencjonalne – mówiła.
Pierwszym mężem malarki został prawnik Tadeusz Łempicki, którego poślubiła w 1916 roku. Poznali się na jednym z bali kostiumowych. Już wtedy zaszokowała eleganckie towarzystwo, pojawiając się w stroju chłopki, z dwiema gęsiami u boku, które nieraz zanieczyściły wypolerowaną jak lustro posadzkę… Mąż malarki był spokrewniony z poetą Cyprianem Kamilem Norwidem. Dał jej nazwisko oraz dziecko – córkę Marie-Christine Łempicką (ur. 1916), która w późniejszych latach używała pseudonimu Kizette de Lempicka-Foxhall.
Jako że wczesne lata małżeństwa przypadały na czas rewolucji październikowej, małżonków nie ominęły wichry historii. Mąż został aresztowany przez bolszewików, a malarka starała się go uwolnić korzystając z protekcji szwedzkiego konsula. Udało się – Tadeusz uciekł z Rosji i z żoną spotkali się w Kopenhadze, a potem w Paryżu.
Ponieważ w ślad za pracowitością żony szedł rozwiązły tryb życia, małżeństwo nie trwało długo. Zdradzała go często nie tylko z wysoko urodzonymi, ale nawet z marynarzami i robotnikami. W 1927 r. Łempicki wystąpił o rozwód. Kiedy on wrócił do Warszawy i ożenił się ponownie, ona popadła w depresję. Waleriana, trzy paczki papierosów dziennie – próbowała się z tym uporać, ale nie umiała.
Nie stanęło to jednak na przeszkodzie drugiemu małżeństwu – w 1933 r. poślubiła dziedzica imperium browarniczego, barona Raoula Kuffnera.
Po wybuchu II wojny światowej wyjechali do Kalifornii, a w 1943 r. przeprowadzili się do Nowego Jorku. Z drugim mężem przeżyła niemal 30 lat (zmarł w 1962 r.), a po jego śmierci przeniosła się do Houston. Piętnaście lat później znowu zmieniła miejsce zamieszkania – tym razem na Cuernavaca w Meksyku.
Zmarła dwa lata później, 19 marca 1980 r. we śnie. Zażyczyła sobie, by ciało skremować, co też się stało. Prochy rozrzucono nad wulkanem Popocatepetl.
Tamara Łempicka – Ciekawostki
Dzieła sztuki polskiej malarki posiadają w swoich kolekcjach: m.in. Jack Nicholson i Madonna.
Obraz Łempickiej „Adam i Ewa” z 1932 r. posiadała w swoich zbiorach Barbara Streisand. Nabyła go za 135 tys. dolarów, po 10 latach sprzedała za 2 mln dolarów.
W 2004 r. ukazała się książka o życiu i twórczości malarki, zatytułowana „Tamara Łempicka”.
Źródła
Zdjęcie: wikimedia.org | Licencja: CC BY 3.0
Laura Claridge „Tamara Łempicka”, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004https://culture.pl/pl/tworca/tamara-lempicka-tamara-de-lempicka
https://pl.wikipedia.org/wiki/Tamara_%C5%81empicka
https://czasnawnetrze.pl/pasje/sztuka/15015-tamara-lempicka-biografia-krolowej-art-deco
