Wanda Rutkiewicz była alpinistką i himalaistką, pierwszą Europejką i trzecią kobietą świata na szczycie Mount Everest. Była niezwykle pracowita, konsekwentna i uparta. Zrealizowała wiele filmów z wysokogórskich wypraw, była autorką książek i zdjęć, które stanowiły dla niej „przedłużenie pobytu w górach”.
Wanda Rutkiewicz – rodzina, rodzice, rodzeństwo, wykształcenie
Wanda Rutkiewicz (z domu Błaszkiewicz) urodziła się 4 lutego 1943 roku w Płungianach na Litwie. Jej rodzicami byli Zbigniew Błaszkiewicz i Maria z Tyrszklewiczów. Miała troje rodzeństwa: Jerzego, Michała i Janinę.
W 1946 roku Błaszkiewiczowie przyjechali w ramach repatriacji do Polski.
Przeżyła dwie rodzinne tragedie. Gdy miała 5 lat straciła starszego o dwa lata brata, Jurka. Chłopiec razem z dwoma kolegami podczas zabawy znalazł niewypał i rozpalił na nim ognisko. Z kolei gdy miała 29 lat zamordowany został jej ojciec przez mężczyznę, któremu wynajmował połowę swojego rodzinnego domu.
Maturę zdała w II LO we Wrocławiu. Następnie studiowała na Politechnice Wrocławskiej gdzie zdobyła dyplom inżyniera-elektronika.
W młodości lubiła lekkoatletykę i siatkówkę, lecz z czasem te zainteresowania zastąpiła wspinaczką górską.
W latach 1964-1973 pracowała w Instytucie Automatyki Systemów Energetycznych we Wrocławiu.
Wanda Rutkiewicz – droga na Mount Everest
Pierwsze wrażenia z górskich wypraw zawdzięcza ojcu i obozom harcerskim, a na wędrówkę w Tatry wyruszyła tuż po maturze.
Pewnego październikowego dnia kolega ze studiów zabrał ją w Skałki (Góry Sokole) koło Jeleniej Góry, wdzięczny za… pożyczenie notatek z matematyki. To właśnie wtedy zafascynowała ją prawdziwa wspinaczka, która stała się jej największą pasją. Czerpała radość z pokonywania siebie, własnych lęków, słabości. Góry stały się dla niej sposobem na życie: „…przebywam w najpiękniejszym kościele świata, jakim jest natura. Jestem na szczytach gór, czasami samotna, czasami z ludźmi…” – wyznała.
Po Sudetach, Karkonoszach i Tatrach przyszedł czas na większe wyzwania. Zdobywała kolejno:
- wschodni filar Trollryggenu (1774 m) w Norwegii w 1968 roku,
- Pik Lenina (7134 m) w Pamirze w 1970 roku,
- Noszak (7482 m) w Hindukuszu w 1972 roku,
- filar Eigeru (3970 m) w Alpach Szwajcarskich w 1973 roku,
- Gaszerbrum III (7952 m) w Karakorum w 1975 roku,
- Matterhorn (4477 m) w Alpach Szwajcarskich w 1978 roku.
Kiedy Wanda Rutkiewicz stanęła na szczycie Mount Everest? Himalaistka zdobyła Mount Everest 16 października 1978 roku, stając się pierwszą Polką, która tego dokonała. Tego samego dnia Karol Wojtyła został wybrany na papieża. Kiedy 10 czerwca 1979 roku otrzymał od himalaistki srebrną płytkę z kamieniem z najwyższego szczytu świata powiedział: „Dobry Bóg tak chciał, abyśmy oboje tego samego dnia weszli tak wysoko”.
Wejście na Mount Everest dało jej sławę i popularność, jednak ona za swój największy sukces uważała wyprawę na K2, mimo że łączyła się ze śmiercią wielu przyjaciół. Zdobyła K2 w 1986 roku jako pierwsza kobieta i jako pierwsza osoba z Polski.
Wanda Rutkiewicz lubiła podejmować nowe wyzwania, sprawdzać i przekraczać własne możliwości. Jej próbą sił były wspinaczki w pojedynkę, ryzykowne i fascynujące. Wśród towarzyszy wypraw budziły one kontrowersje i nie zawsze przynosiły należyte uznanie. Himalaistka odczuła to najdotkliwiej, gdy w 1991 roku samotnie pokonała Annapurnę (8091 m), a członkowie ekipy zakwestionowali jej niewątpliwe osiągnięcie.
Wanda Rutkiewicz – mąż, dzieci, śmierć
Himalaistka postawiła przed sobą niezwykły cel: zdobycie kolejnych szczytów w Himalajach w ciągu jednego roku. Aby uniknąć trudnej i czasochłonnej fazy organizacji tego przedsięwzięcia, przyłączała się do różnych ekspedycji. Swój plan pokonania w rekordowym czasie dwunastu miesięcy wszystkich ośmiotysięczników nazwała „karawaną do marzeń”. Miało to trwać od wiosny 1992 do wiosny 1993 roku.
Wanda Rutkiewicz potrafiła wszystko podporządkować górom. Ceną za wieloletnią pasję była samotność. Jej dwa małżeństwa trwały faktycznie około trzech lat. Jej pierwszym mężem był taternik Wojciech Rutkiewicz (1969-1972), drugim austriacki lekarz i alpinista Helmut Scharfetter (1982-1985). Nie miała dzieci.
Kiedy nareszcie odnalazła bratnią duszę – wolną i niezależną – bliski mężczyzna zginął… w górach. Ona sama także nieraz ocierała się o śmierć. Twierdziła jednak, że „Smak życia poznaje się najlepiej wtedy, gdy można je utracić (…) trud wspinaczki pozwala się cieszyć wszystkim: i życiem, i kubkiem gorącej herbaty, chwilą odpoczynku, podmuchem ciepłego wiatru, zapachem rozgrzanej w słońcu skały i tysiącem innych, równie prostych rzeczy”.
Dnia 12 maja 1992 roku pozostała w górach na zawsze.
Jak zginęła Wanda Rutkiewicz? Zaginęła podczas ataku szczytowego na Kanczendzongę. Dnia 12 maja o godz 03:30 wraz z Carlosem Carsolio wyruszyli w górę z obozu IV na 7950 m. Po dwunastogodzinnej wspinaczce w głębokim śniegu Carsolio stanął na szczycie. Gdy schodził, napotkał Wandę na wysokości ponad 8200 m. Nie miała sprzętu biwakowego, jednakże zdecydowała się przeczekać noc i kontynuować wejście następnego dnia. Ministerstwo Turystyki Nepalu uznało prowadzenie akcji ratunkowej za praktycznie niemożliwe, a informacja o zaginięciu Wandy Rutkiewicz dotarła do Polski po prawie dwóch tygodniach, 25 maja 1992. Jej ciała nie odnaleziono.
Książki i filmy Wandy Rutkiewicz
W 1979 roku Wanda Rutkiewicz wydała „Zdobycie Gasherbrumów” – relację z wyprawy kobiecej na Gasherbrum – jeden z ośmiotysięczników. Siedem lat później wydała wraz z przyjaciółką Ewą Matuszewską książkę „Na jednej linie”, gdzie opowiedziała o domu rodzinnym, pierwszych fascynacjach sportem i swojej drodze od pierwszych wspinaczek w Karkonoszach po zdobycie Mount Everestu. Zapiski w dzienniku, który prowadziła m.in. w czasie wyprawy na Everest pozwalają poznać kulisy wypraw wysokogórskich, postawy ludzi w ekstremalnych sytuacjach, ich walkę z własnymi słabościami i górskim żywiołem. Po jej śmierci, w 1994 roku premierę miała książka „Karawana do marzeń” tego samego autorstwa co poprzednia pozycja. Jest ona niejako kontynuacją książki „Na jednej linie”, a także swoistym hołdem złożonym Rutkiewicz przez jej przyjaciółkę. Opisane zostały w niej wszystkie górskie osiągnięcia Wandy Rutkiewicz od czasu zdobycia Mount Everest.
Wanda Rutkiewicz publikowała także filmy z wypraw. Powstały następuję filmy dokumentalne:
- Kobiety śniegu (1989)
- Requiem (1988)
- Ludzie na Baltoro (1988)
- Tango (1986)
- Nanga Parbat ’85 (1986)
- Gdybyś przyszedł pod tę ścianę (1986)
O Wandzie Rutkiewicz powstał biograficzny film dokumentalny pt. „Z góry widać lepiej. Wanda Rutkiewicz. Historia Kobiety Niezwykłej”, który miał premierę w 2022 roku. Film można obejrzeć na platformie VOD TVP:
Wanda Rutkiewicz – ciekawostki
W latach 1973-1989 pracowała w Instytucie Maszyn Matematycznych w Warszawie.
W 1981 roku próbowała zorganizować ekspedycję na K2, jednak nie doszła ona do skutku ze względu na stan wojenny w Polsce, kontuzję podczas wejścia na Elbrus zmuszającą ją do chodzenia o kulach, a przede wszystkich – ze względu na utratę towarzyszki.
W 1982 roku przed kobiecą wspinaczką na K2 trenowała o kulach.
Wanda Rutkiewicz mierzyła 168 cm wzrostu.
W 1988 roku wygłaszała prelekcje w Stanach Zjednoczonych.
Artykuły, które mogą Ci się spodobać:
Źródła
Encyklopedia Sławnych Polaków, wyd. Publicat
Wikipedia, Wanda Rutkiewicz, https://pl.wikipedia.org/wiki/Wanda_Rutkiewicz, dostęp: 15.11.2023
Film dokumentalny „Z góry widać lepiej. Wanda Rutkiewicz. Historia Kobiety Niezwykłej”
Zdjęcie główne: Seweryn Bidziński, Wikimedia, Domena Publiczna
Redaktor i administrator strony Zyciorysy.info. Od 2018 roku zgłębia historie znanych ludzi, w czym pomagają mu dziesiątki książek z życiorysami znanych postaci, wideo wywiady czy publikacje internetowe. Efektem tych działań jest ponad 450 opublikowanych życiorysów. Jego publikacje bywają źródłem dla takich portali, jak: Wikipedia, VIVA.pl, Onet.pl i wielu innych.
Zapisz się do newslettera
Chciałbyś co jakiś czas otrzymywać powiadomienia o nowych, ciekawych biografiach?Zapisz się do newslettera: