Wisława Szymborska

Wisława Szymborska (1923 – 2012) była polską poetką, eseistką, felietonistką i tłumaczem. Laureatką Nagrody Nobla. Oprócz bogactwa poezji, którą po sobie zostawiła, obecne są ciekawe felietony artystki, zawarte w cyklu tekstów „Lektury nadobowiązkowe”, jako zbiór osobistych lektur prywatnego dziennika.

Biografia i życiorys Wisławy Szymborskiej

Rys biograficzny

Urodziła się w Prowencie, w Poznańskiem. Ojciec był zarządcą dóbr i politykiem. Wkrótce rodzina przeniosła się do Zakopanego, następnie do Krakowa, gdzie podjęła gimnazjum. Twórczość rozpoczynała w warunkach okupacyjnych, również nauki na tajnych kompletach i pierwszą pracę na kolei. Po wojnie podjęła studia socjologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, nie kończąc jednak kierunku, natomiast zdecydowała się wyjść za mąż. Rozwiodła się w 1954 roku. Prowadziła warsztaty poetyckie na UJ. Następnie weszła w związek z Kornelem Filipowiczem, u boku którego spędziła później całe życie. Współpracowała z paryską „Kulturą”. Do 1966 była członkiem PZPR. W 1975 protestowała przeciwko zmianom w konstytucji na temat kierowniczej roli Partii i wiecznego sojuszu z ZSRR. W roku 2010 poparła w wyborach prezydenckich Bronisława Komorowskiego. Zmarła 1 lutego 2012 w Krakowie.

„Wołanie do Yeti”

Wisława Szymborska była polską noblistką, postacią wybitną, której poezje klasyfikują ją w absolutnej czołówce poetów polskich. Debiut artystki miał miejsce w roku 1952, kiedy to ukazał się jej tom „Dlatego żyjemy”. Dwa lata później ukazał się z kolei tom „Pytania zadawane sobie”. Są jednak stanowiska mówiące o tym, że ani pierwszy, ani też drugi tom poezji Szymborskiej nie należy do debiutów właściwych. Mowa o socrealizmie obecnym w wymienionych dwóch pierwszych tytułach. Zgodnie z odczuciem krytyki, prawdziwy debiut Wisławy Szymborskiej miał miejsce w roku 1957, wraz z pojawieniem się zbioru „Wołanie do Yeti”. W utworach tych bowiem są obecne zagadnienia, które już później trwale poruszała i rozwijała. W centrum jest rzecz jasna człowiek, wraz ze swoimi rozterkami, sensem istnienia i naturą. Mowa o egzystencjalnym nurcie współczesnej poezji, do którego weszła właśnie wtedy.

Twórczość o kondycji człowieka

Naczelnym tematem poezji Szymborskiej jest zatem życie ludzkie we wszystkich jego przejawach. Artystka prowadzi odbiorcę do krainy uniwersalnej refleksji. Złożoność ludzkiej natury i jej sprzeczności nie są wcale idealizowane, nie są też nadmiernie wydumane i patetyczne. Jest raczej obecny wyważony intelektualizm oraz nienarzucające się filozoficzne zacięcie. Rozdarcie natury ludzkiej odnajduje pewną wyrozumiałość autorki. Obecny jest dystans, ironia oraz dowcip, które nadają dziełom Szymborskiej ton lekkości, wolny od przesady, a kierowany w stronę umiarkowania. Jednocześnie wykazuje ostrość spojrzenia i składającą się na to precyzję w parze z oszczędnością. Szymborska ponadto lubi punkt widzenia na sprawy niejako z zewnątrz, z perspektywy pewnych „innobytów”, jak określił to Stanisław Balbus – bytów nie przynależących do ludzkiego świata i jego spraw. Tak jest na przykład w utworze „Rozmowa z kamieniem”, pochodzącym z tomu „Wołanie do Yeti”. Natomiast relacje i współistnienie należą już do tematyki tomu „Sól”. Poetka rozpatruje tu sprawy gatunkowe rodzaju ludzkiego, w tym charaktery relacji. Pojawia się motyw dziwności niektórych zachowań, jak na przykład ludzkie mniemanie o swoim byciu jako centrum świata. Przejmujący jest ironiczny dystans poetki oraz pokora w stosunku do tematu, w którym tragizm przemijalności i samotności jednostki poetka zaznacza wielokrotnie. A mimo całokształtu dramatycznych wyborów, na jakie życie niekiedy skazuje, całej swej „marności”, człowiek według Szymborskiej ma skłonność do stawiania się ponad wszystkim niejako w odruchu pierwszym.

Pomiędzy skrajnościami jest sens

Rzeczy codzienne, zdarzenia pozornie proste, odnajdują się znakomicie w refleksji filozoficznej Szymborskiej. Tak jest na przykład z tomem pt. „Wszelki wypadek”, w którym poetka przedstawia zadziwienie zjawiskami codziennymi. Wyznaje tu czytelnikom potrzebę ciągłej reinterpretacji zdarzeń, by nie popaść w chory automatyzm. I dobre jest znowu to, z jaka wspaniałą lekkością Szymborska przechodzi i konkluduje od poziomu zjawisk mikro, po ich makro odpowiedniki. To bardzo ważne sprawy, ale i nie jedyne poruszane. W tomie „Wielka liczba” bowiem Szymborska potrafi zastanowić obrazem świata rozdartego między dwiema skrajnościami, mianowicie zbytnim uporządkowaniem a chorobliwą przypadkowością. Motyw okazuje się trwały w poezji artystki. Pojawia się też w tomie „Koniec i początek”, w którym daje wyraz rozdarciu pomiędzy zachwytem a rozpaczą, lub szerzej – wszystkim co skazane na rozpięcie między skrajnościami. Trzeba jednocześnie zwrócić uwagę na historyzm Szymborskiej. Dzieje człowieka obecne są w utworze „Ludzie na moście”. Jeśli natomiast idzie o chronologię dzieł, to później pojawił się jeszcze „Widok z ziarnkiem piasku” z roku 1996, „Chwila”, czy wreszcie w roku 2003 „Rymowanki”. Obmyślanie świata jest według poetki potrzebą odnajdywania spraw na nowo, potrzebą człowieka w dostrzeganiu piękna tam gdzie pozornie i często najnudniej.

Ciekawostki o Wisławie Szymborskiej

• Lubiła skrzydełka z KFC.
• Przepadała za walkami Andrzeja Gołoty i samym bokserem. Napisała na jego cześć utwór:
  „Który skrzywdziłeś boksera prostego śmiechem nad klęską jego wybuchając, bandę szyderców wokół siebie mając na pomieszanie dobrego i złego – nie bądź bezpieczny. Bo bokser to bokser. Możesz go zabić bez cienia rozterki, ale pamiętaj, zostaną bokserki.”
• Według Szymborskiej telefon komórkowy miał zbyt wiele klawiszy.
• Była nałogową palaczką.
• Zamiast komputera używała tradycyjnej maszyny do pisania.
• Jej ulubionym artystą kinowym był Woody Allen. Znany reżyser powiedział, że “Wisława Szymborska jest w stanie uchwycić najbardziej wzruszające momenty i smutek życia. A jednocześnie pozostać optymistką.”

Cytaty Wisławy Szymborskiej

• „Świat jest tak wielki, że wszystko jest szczegółem”.
• „Większość ludzi nie zawraca sobie głowy samodzielnym myśleniem – bo nie może albo nie chce – i w rezultacie łatwo pada ofiarą zbiorowych sugestii”.
• Z odczytu noblowskiego: „Podobno w przemówieniu pierwsze zdanie jest zawsze najtrudniejsze. A więc mam je już poza sobą… „

Książka o Wisławie Szymborskiej

„Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej” Michała Rusinka rzuca więcej światła na to, kim tak naprawdę była Wisława Szymborska w zwykłym życiu..

Źródła:

Autor zdjęcia Wisławy Szymborskiej: Mariusz Kubik (MariuszKubik.pl)