Wisława Szymborska

Wisława Szymborska (1923-2012) była poetką, eseistką i felietonistką, laureatką literackiej Nagrody Nobla (1996).

Kim była Wisława Szymborska? Krótka notatka biograficzna

Wisława Szymborska urodziła się w 1923 roku w Kórniku koło Poznania. Od 1931 roku mieszkała w Krakowie. Studiowała polonistykę i socjologię na UJ. W latach 1953-1966 była kierownikiem działu poezji w tygodniku „Życie literackie”, następnie w latach 1967–1981 publikowała w nim felietony Lektury nadobowiązkowe. Debiutowała w 1945 roku wierszem Szukam słowa. W pierwszych dwóch tomikach podejmowała tematy polityczno-publicystyczne. W 1956 roku wydała tom poetycki Wołanie do Yeti. Przez następne lata wydała m.in. takie tomiki jak: Sól (1962), Sto pociech (1967), Wszelki wypadek (1972), Wielka liczba (1976), Ludzie na moście (1986), Koniec i początek (1993) oraz Chwila (2002). W sumie wydała kilkanaście tomów poezji. Poza tym pisywała także felietony o książkach do różnych czasopism oraz tłumaczyła poezję (przede wszystkim francuską). W 1996 roku otrzymała Nagrodę Nobla za – jak napisano w oświadczeniu – „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”. Zmarła w 2012 roku. Jej twórczość przynależy do grona najwybitniejszych zjawisk w poezji współczesnej i była tłumaczona na kilkanaście języków.

Wisława Szymborska – Życiorys pełen ciekawostek

Data i miejsce urodzenia, rodzice i rodzeństwo, wczesne lata

Historia małżeństwa rodziców Wisławy jest niezwykle ciekawa. Anna i Wincenty pobrali się w czasie I wojny światowej, 17 lutego 1917 roku. Pan młody miał 47 lat, a panna młoda 28. Nowożeniec wspominał to wydarzenie:

„Podczas inwazji schroniła się do Kuźnic kancelaria ks. Kazimierza Lubomirskiego, w której pracowała dorodna panna nazwiskiem Anna Rottermundówna. Ponieważ dziewczynie zdawało się, że po wojnie mężczyzn nie będzie, przeto postanowiła wyjść za mąż za starszego, byle tylko starą panną nie zostawać. No i ponieważ kobieta chce, to i Pan Bóg tego chce, więc ożeniłem się.”

Młoda para zamieszkała w Kórniku koło Poznania. Tam 2 lipca 1923 roku na świat przyszła Wisława Szymborska. Jej ojciec był zarządcą dóbr hrabiego Władysława Zamoyskiego. Rodzice swoim córkom – małej Ichnie, czyli Wiesławie i starszej o sześć lat Nawojce – poświęcali wiele troski i uwagi.

W 1926 roku rodzina Szymborskich przeprowadziła się do Torunia, a pięć lat później do Krakowa, gdzie Wisława Szymborska mieszkała już resztę życia.

Poetka wspominała swoje dzieciństwo jako szczęśliwy okres w życiu. Opisała siebie jako małą terrorystkę, która zmuszała wszystkich do czytania jej na głos. Szczególnie lubiła powieści Juliusza Verne’a.

Jej ojciec zachęcał ją do pisania i płacił za dziecinne rymowanki 20 groszy od sztuki. Miała 13 lat, gdy w 1936 roku zmarł. W tym samym roku rozpoczęła naukę w Gimnazjum Urszulanek.

W czasach szkolnych obok książek jej wielką pasją stało się kino. Ona i jej koleżanki przebierały się w pożyczone rzeczy i chodziły na przeznaczone dla dorosłych filmy z Gretą Garbo i Marleną Dietrich.

Wykształcenie, praca

Podczas okupacji niemieckiej, w 1941 roku zdała na tajnych kompletach maturę. Od 1943 roku pracowała na kolei jako urzędniczka, aby uniknąć wywiezienia do III Rzeszy na roboty. Podczas okupacji pisała opowiadania i piosenki.

Po wojnie, w 1945 roku, rozpoczęła studia polonistyczne, a następnie socjologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednakże porzuciła naukę dla pracy zarobkowej. Pracowała w czasopismach kulturalnych; w latach 1953-1966 była kierownikiem działu poezji w tygodniku „Życie literackie”, następnie w latach 1967–1981 publikowała w nim felietony Lektury nadobowiązkowe.

Twórczość, utwory, wiersze

Wisława Szymborska opublikowała pierwszy wiersz w 1945 roku w Walce – dodatku do nowego dziennika krakowskiego. Nie był to błyskotliwy debiut. Adam Włodek, redaktor naczelny dodatku i późniejszy mąż poetki wspominał, że wiersze były słabe i strasznie długie. W związku z tym do druku dopuścił tylko jeden z nich i to po skróceniu go o połowę.

Końcem lat 40. Szymborska próbowała wydać pierwszy tomik poetycki, jednak został on odrzucony, ponieważ nie spełniał wymagań socrealizmu. Być może właśnie to przykre doświadczenie skłoniło ją do napisania wierszy w obowiązującej w latach stalinowskich poetyce. W debiutanckim tomiku z 1952 roku Dlatego żyjemy, a także w kolejnym Pytania zadawane sobie (1954) znalazły się m.in. liryki agitacyjne, poświęcone pokojowi i pracy. Po latach podczas rozmowy z krytykiem literackim Wojciechem Ligenzą tak podsumowała wiersze z dwóch pierwszych zbiorów: „Poezja dużo lepiej niż proza nadawała się do wygłaszania, agitowania szybciej i skuteczniej. […] Byłam wówczas głęboko przekonana o słuszności tego, co piszę – ale stwierdzenie to nie zdejmuje ze mnie winy wobec tych czytelników, na których moje wiersze może jakoś oddziaływały…”.

Wisława Szymborska, podobnie jak większość twórców debiutujących po wojnie, przeszła przemianę światopoglądową charakterystyczną dla tamtego pokolenia. Jej przemiana wiodła od propagowania założeń realnego socjalizmu w latach 50. do krytyki tego ustroju w latach 70. W 1966 roku Szymborska zrezygnowała z członkostwa w PZPR, a w 1975 roku podpisała List 59.

Wisława Szymborska naprawdę zadebiutowała dopiero po „odwilży” w 1956 roku zbiorem Wołanie do Yeti. Od tego czasu nie uległa już nigdy naciskowi polityki i aż do momentu otrzymania Nagrody Nobla unikała życia publicznego. Obracała się w kręgu bliskich przyjaciół, którzy chętnie odwiedzali ją w miniaturowym mieszkanku na dziesiątym piętrze zwykłego wieżowca.

W latach 1981-83 Wisława Szymborska był członkiem redakcyjnego zespołu miesięcznika „Pismo”. W 1988 roku uczestniczyła w utworzeniu Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Wisława Szymborska wydała kilkanaście tomów poezji, pisywała też felietony o książkach do różnych czasopism, a także tłumaczyła poezję (przede wszystkim francuską).

„Nic dwa razy się nie zdarza” – najpopularniejszy wiersz

Jednym z najpopularniejszych wierszy Wisławy Szymborskiej jest wiersz pt. „Nic dwa razy się nie zdarza”. Ten piękny wiersz poetycko ilustruje przekonanie, że los człowieka jest niepowtarzalny, gdyż niczego nie można przeżyć na nowo, poprawić, rozstrzygnąć inaczej. Wiersz mówi o tym, że niemożliwe jest przeżyć coś dwa razy w identyczny sposób.

Piosenkę do słów wiersza wykonała w latach 60. Łucja Prus. Z kolei w latach 90. utwór powrócił na listy przebojów, tym razem w interpretacji Kory Jackowskiej. Z kolei w 2022 roku we Wrocławiu podczas trasy koncertowej Uczta Tour utwór ten muzycznie zinterpretowała Sanah.

Nagroda Nobla

W 1996 roku poetka otrzymała Nagrodę Nobla za – jak napisano w oświadczeniu – „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”. Swoje przemówienie rozpoczęła następującymi słowami:

„Podobno w przemówieniu pierwsze zdanie jest zawsze najtrudniejsze. A więc mam je już poza sobą … Ale czuję, że i następne zdania będą trudne, trzecie, szóste, dziesiąte, aż do ostatniego, ponieważ mam mówić o poezji. […] Dzisiejszy poeta jest sceptyczny i podejrzliwy nawet – a może przede wszystkim – wobec samego siebie. Z niechęcią oświadcza publicznie, że jest poetą – jakby się tego trochę wstydził. Ale w naszej krzykliwej epoce dużo łatwiej przyznać się do własnych wad, jeżeli tylko prezentują się efektownie, a dużo trudniej do zalet, bo są głębiej ukryte…”.

W 2011 roku Wisława Szymborska została odznaczona Orderem Orła Białego.

Śmierć

W listopadzie 2011 roku Wisława Szymborska przeszła poważną operację. Zmarła 1 lutego 2012 roku w czasie snu w swoim mieszkaniu w Krakowie.

W kwietniu 2012 roku w Krakowie, na mocy testamentu pozostawionego przez Poetkę, została założona Fundacja Wisławy Szymborskiej. Od 2013 roku Fundacja ta przyznaje Nagrodę Poetycką im. Wisławy Szymborskiej za tom poetycki wydany w języku polskim lub przełożony na język polski, w ramach Funduszu Zapomogowego udziela pomocy finansowej pisarzom i tłumaczom w trudnej sytuacji materialnej oraz przyznaje Nagrodę im. Adama Włodka młodym pisarzom, tłumaczom oraz literaturoznawcom.

Życie prywatne Wisławy Szymborskiej – mąż, dzieci

Wisława Szymborską była osobą skromną, pełną dystansu i żartobliwej autoironii. Unikała mówienia o sobie. Twierdziła, że wszystko już powiedziała w swoich wierszach.

W 1948 roku Wisława Szymborska poślubiła poetę Adama Włodka, z którym po sześciu latach się rozwiodła. Następnie związana była z pisarzem Kornelem Filipowiczem – od 1967 roku aż do jego śmierci w 1990 roku (nie łączył ich jednak nigdy związek małżeński ani wspólne mieszkanie).

Poetka nie miała dzieci.

Wisława Szymborska – najczęściej zadawane pytania

Gdzie i kiedy urodziła się Wisława Szymborska?

Wisława Szymborska urodziła się 2 lipca 1923 roku w Kórniku koło Poznania.

Kiedy Wisława Szymborska otrzymała Nagrodę Nobla?

Wisława Szymborska otrzymała literacką Nagrodę Nobla w 1996 roku.

Za co Wisława Szymborska dostała Nagrodę Nobla?

Wisława Szymborska otrzymała Nagrodę Nobla za – jak napisano w oświadczeniu – „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”.

Co oprócz poezji pisała Wisława Szymborska?

Wisława Szymborska pisywała felietony, była mistrzynią limeryków, a także twórczynią nowych, żartobliwych gatunków literackich, takich jak lepieje, moskaliki, odwódki i altruitki.

Bibliografia

Feliks Kiryk (red.), Andrzej Jureczko (red.), Szkolny słownik biograficzny, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 1996, s. 397 i n.

Joanna Knaflewska, Szymborska Wisława, w: Agnieszka Grygiel (red.), Encyklopedia Sławnych Polaków, Wydawnictwo Publicat, s. 170 i n.

Jacek Konik, Sławni Polacy XX wieku, Demart, Warszawa 2011, s. 56

Joanna Knaflewska, Wisława Szymborska, w: Joanna Tropiło (red.), Agnieszka Pioch-Sławomirska (red.), 100 największych Polaków, Podsiedlik-Raniowski i Spółka, Poznań 1999, s. 174 i n.

Maria Białek (red. prow.), Pisarze. Najsłynniejsi twórcy literatury polskiej, Carta Blanca, Kraków 2011, s 74-77

Wikipedia, Wisława Szymborska, https://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82awa_Szymborska, dostęp: 13.10.2022

Zdjęcie: Mariusz Kubik, wikipedia.org, licencja CC BY 3.0

Tagi: