Witkacy

Witkacy, czyli Stanisław Ignacy Witkiewicz (1885-1939) to popularny polski malarz, pisarz, dramaturg, fotografik oraz filozof.

Krótki życiorys Witkacego

Witkacy urodził się w 1885 r. w Warszawie. Jego ojciec był artystą, matka nauczycielką muzyki. Edukacją Witkacego zajął się jego ojciec oraz jego wybitni znajomi. Do okresu studiów mieszkał z rodzina w Zakopanem. Następnie podjął i ukończył krakowską Akademię Sztuk Pięknych.

Po studiach zdecydował się na powrót osiąść w Zakopanem. Samobójstwo jego narzeczonej sprawiło, że Witkacy wyjechał wraz ze swym kolegą Bronisławem Malinowskim w daleką podróż do Nowej Gwinei. Doszło jednak wkrótce do konfliktu z Malinowskim, co sprawiło, że Witkacy wrócił do Europy. Był to moment wybuchu I wojny światowej. Zaciągnął się do armii carskiej Rosji. W 1917 r. na skutek rany postrzałowej został zwolniony ze służby. Nastał czas malowania portretów. Jeszcze będąc na froncie w Rosji, zaczął pisać teksty na temat własnych poglądów artystycznych, które ukazały się później drukiem jako „Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd porozumienia”. Opracował koncepcję Czystej Formy, według której najistotniejszym składnikiem artystycznym jest forma dzieła, ona to bowiem zdaniem Witkacego oddziałuje na odbiór dzieła. W zamyśle twórcy dzieło ma wywoływać  „uczucia metafizyczne”. Z czasem zatem przyłączył się do grupy tak zwanych Formistów.

Był rok 1923 r., gdy Stanisław Ignacy Witkiewicz pobrał się z wnuczką Juliusza Kossaka, Jadwigą Unrug. Ich małżeństwo rozpadło się po kilku latach. W 1927 Witkacy tymczasem wydał swoją powieść „Pożegnanie jesieni”, by wreszcie w 1930 roku mogło ukazać się jego dzieło pt.  „Nienasycenie”. W latach 30. dużo portretował. W 1935 r. wyłożył swoje poglądy filozoficzne pod tytułem „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia”. W związku z osiągnięciami otrzymał wkrótce Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Do dziś, najwybitniejszym utworem dramatycznym Witkacego są „Szewcy” z 1934 r.

18 września 1939 r. Stanisław Ignacy Witkiewicz popełnił samobójstwo. Uczynił to dzień po informacji o ataku Związku Radzieckiego na Polskę.

Rozszerzona biografia Witkacego

Młodość wczesna

Stanisław Ignacy Witkiewicz urodził się w Warszawie, 24 lutego 1885 roku.

Jego ojciec był człowiekiem wielkiej sztuki, malarzem, krytykiem i dobrym prozaikiem. Matka z kolei była nauczycielką muzyki, posiadającą zmysł pedagogiczny. Młodość spędzał na samym początku w Warszawie, lecz później już na dłużej w Zakopanem, wśród artystycznej bohemy tamtych czasów. Od dziecka Witkacy przejawiał zdecydowanie ponadprzeciętne zdolności artystyczne. Uczył go przedmiotów na początku ojciec, ale i później opłacani przez niego znajomi – na ogół wybitni pedagodzy uniwersyteccy. Witkacego pociągały z początku zwłaszcza nauki ścisłe, lecz z czasem także fotografia, filozofia, malarstwo i wreszcie literatura piękna. W wieku zaledwie ośmiu lat artysta pisał pierwsze utwory dramatyczne, takie jak te pt. „Karaluchy”, czy też „Król i złodziej” oraz „Menażeria, czyli wybryk słonia”.

Wejście w dorosłość

Maturę zdawał natomiast pomyślnie we Lwowie, zostając wkrótce studentem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Swe pasje Witkacy rozwijał, odnajdując ich źródło w trakcie odbywanych podróży po kraju i za granicą. Pisał wciąż utwory i malował swoje artystyczne wizje pod natchnieniem bogatej wyobraźni. Na szczególną uwagę zasługuje i fakt, że przeżywając stany depresyjne, swoiste ukojenie Witkacy odnajdywał właśnie w dziedzinie sztuki, pojętej bardzo szeroko. W tym okresie Witkiewicz przeżywał również burzliwy, lecz inspirujący, kilkuletni związek z Ireną Solską, która była wybitną krakowską artystką teatralną. Ta bardzo wyrazista postać kobieca została częstym motywem w późniejszej twórczości Witkiewicza.

Samobójstwo narzeczonej

21 lutego 1914 roku doszło do samobójstwa narzeczonej Witkiewicza, Jadwigi Janczewskiej. Tragedia wydarzyła się bezpośrednio po kłótni narzeczonych. Artysta został głównym oskarżonym o to w swoim środowisku, ale i sam miał głębokie poczucie winy. Przyjaciel Bronisław Malinowski zaproponował mu wówczas udział w wyprawie naukowej do Nowej Gwinei. Witkiewicz miał dokumentować fotograficznie kolejne etapy tamtej podróży.

Choć sama podróż, dająca możliwość obcowania z egzotyczną kulturą i przyrodą, była dla Witkacego interesująca, nie dała poprawy jego melancholijnego stanu, wywołanego niezwykle tragicznymi wydarzeniami. Po serii konfliktów, w jakie na dodatek wdał się z Malinowskim, Witkacy podjął decyzję o powrocie do Europy, gdzie rozpoczęły się właśnie walki I wojny światowej.

Od słów do czynów

Dorastający Witkacy orientował się politycznie. Wiedział o zdarzeniach i śledził ich rozwój. Wychodził w końcu z założenia, że nadchodząca wojna może być przepustką do wolnej Polski, przy czym nadzieje te wiązał, z polityką zagraniczną carskiej Rosji. W czasie I wojny podjął się w związku z tym służby w cesarskiej armii Rosji. Później, wykazując również w tej dziedzinie szeroki horyzont myślowy, został przyjęty w szranki cesarskiej szkoły oficerskiej. W roku 1917 przebywający na froncie Witkacy został jednak ranny, a więc następnie przeniesiony do rezerwy. Dało mu to okazję, by udać się do Moskwy. Był tam dokładnie podczas wybuchającej rewolucji, utrzymywał później, że brał udział w tamtych zajściach, co wkładane jest dziś raczej pomiędzy artystyczną fikcję.

Z ziemi rosyjskiej do Polski

Po zakończeniu działań wojennych, nadszedł w końcu artystyczny rozkwit Witkacego, w tym również czas jego portretów, które zostały później niezwykle słynne, a zarazem cenne (do dziś stanowiąc doskonałą lokatę większego kapitału). Wkrótce powstała w ten sposób koncepcja Witkacego – tak zwana Czysta Forma, oraz związany z tym pogląd utrzymujący, że w sztuce kluczowe jest swoiste „uczucie metafizyczne”, uczucie zatem, jakie forma może budzić w odbiorcach. Witkacy stawiał w związku z tym na moc oddziaływania sztuki. W tym celu poddawał się działaniu substancji psychoaktywnych, co zaowocowało, zwłaszcza po meskalinie, serią nie mniej dziś cennych grafik.

Małżeństwo a „Nienasycenie”

Rok 1923 oznacza natomiast dw biografii Stanisława Ignacego Witkiewicza wejście w związek z wnuczką Juliusza Kossaka, czyli Jadwigą Unrug. Małżeństwo jednak nie wytrzymało próby czasu. W roku 1927 pojawiła się słynna później powieść Witkacego, mianowicie zatytułowana „Pożegnanie jesieni”, a w roku 1930 jego słynne, bo stanowiące dziś klasyczny, ściśle artystyczny kanon, dzieło pt. „Nienasycenie”. Oddawał się również z pasją filozofii, tworząc na przykład swoją koncepcję tak zwanego „monadyzmu biologicznego”, co odzwierciedlać miał napisany przez niego traktat pt. „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia”.

Artystyczne laury i szczyt popularności

Był uznanym krytykiem literackim. Uhonorowano go w związku z tym Złotym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Aby uchwycić  – w sztuce i nie tylko – trudy i radości życia, udał się Witkacy na Śląsk, gdzie mógł podpatrywać złożone z działań rytualnych życie autochtonów. Wciąż wiele eksperymentował oprócz tego z halucynogenami, takimi jak opium i meskalina – opisy jego doświadczeń mentalnych i podróży na antypody świadomości dotarły jednak do odbiorców dopiero po II wojnie. Tymczasem w roku 1934 ukazał się jego dziś bardzo popularny utwór pt. „Szewcy”, czyli dramat Witkacego, wg. krytyki najwybitniejszy.

18 września 1939 roku Stanisław Ignacy Witkiewicz popełnił samobójstwo. Miało to związek z informacją o napaści Związku Radzieckiego na Polskę.

Ciekawostki o Witkacym

• W związku z tragiczną informacją 17 września 1939 roku, czyli na temat ataku wojsk radzieckich na terytorium Polski, Witkacy miał powiedzieć „To już?!” Następnie popełniając samobójstwo.
• Opisy jego przeżyć pod wpływem meskaliny dotarły szeroko do odbiorców w roku 1949 za sprawą magazynu popularnonaukowego zatytułowanego „Problemy”.
• Utrzymywał, iż brał udział w rewolucji październikowej, natomiast z innych źródeł wynika, że ten wątek życia Witkacego on sam zorientował konfabulacją.
• Istnieje teoria spiskowa, że Witkacy sfingował samobójstwo i żył później pod zmienionym nazwiskiem w Łodzi.

Cytaty Witkacego

„Ból fizyczny i teoretyczna rozmowa są moimi jedynymi przyjemnościami – wtedy nie myślę o rzeczywistości mego życia…”

„Jestem skończona, pragmatyczna, świadoma siebie hiperkanalia. Dlatego stoję przed wami, że wiem, co jest istotą Istnienia: metafizyczne świństwo.”

„Ale pecha mam. Wczoraj, kiedy robiłem pipi w lesie i zapatrzyłem się na krajobraz, bąk koński uciął mnie w kutasa. Spuchło to jak balon i myślałem, że odpadnie. Ale jodyna i Staroniewicz uratowali to cenne utensylium dla przyszłych pokoleń. Dziś jest tylko czerwone, ale może jeszcze odpadnie. Jak odpadnie, to Ci przyślę w formalinie.”

Źródła

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Ignacy_Witkiewicz
https://biografia24.pl/witkacy/
https://dzieje.pl/postacie/stanis%C5%82aw-ignacy-witkiewicz-1885-1939
https://culture.pl/pl/tworca/stanislaw-ignacy-witkiewicz-witkacy
„O doświadczeniach narkotycznych i mistycznych” Janusz L. Jakubowski, Problemy, 1948.

Tagi: