Witold Gombrowicz

Witold Gombrowicz uchodzi dziś za największego polskiego pisarza. Decyduje o tym fakt, iż znany jest w świecie bardzo dobrze, o ile nie najlepiej spośród czołówki polskich pisarzy. Jego sztuki odnajdujemy do teraz na deskach wielu światowych teatrów, łącznie z tymi cieszącymi się renomą i statusem najlepszych.

Krótki życiorys Witolda Gombrowicza

Witold Gombrowicz przyszedł na świat w Małoszycach w roku 1904. W roku 1933 miał miejsce jego debiut pisarski – pojawiły się jego postaci rozwijane później, ale i kwestie, w tym kluczowa dotycząca tożsamości, a ściślej pytań o to, czy można być sobą. Odpowiedzi dostarcza powieść Gombrowicza pt. „Ferdydurke”. Uwidacznia się tam pewna awangarda i rozmaitość wykorzystanych przez autora form literackich, co ma charakter ironiczny, bowiem przesłanie utworu dotyczy właśnie form i stereotypów, a raczej prób wyzwolenia się z tego co społecznie zastane. Później Gombrowicz publikował swój „Pamiętnik” na łamach paryskiej Kultury, w latach 1953 – 1969, ma tam miejsce praca felietonistyczna oraz eseistyczna, zawierająca porcję anegdot i filozoficznych dyskusji. Bohaterem „Pamiętnika” jest sam Gombrowicz. Jest to wspomniana jednocześnie próba pokierowania odbiorem treści, uważana za całkiem udane podnoszenie spraw istotnych oraz ich interpretacji. Wreszcie twórczość Gombrowicza oznacza także dramaty, a w nich odnajdujemy romantykę, operetkę, farsę, absurd, oraz szekspirowskie stawianie konstrukcji utworów, w tytułach takich jak „Ślub”, „Operetka”. „Iwona” i „księżniczka Burgunda”.

Pośród natomiast powieści emigracyjnych, odnajdujemy jego „Pornografię” i „Kosmos”. Ważnym jest z punktu widzenia ostatecznych rozpraw z etykietowaniem utwór „Trans – Atlantyk”, gdzie widać rozwinięcie przemyśleń z dzieł poprzednich. Witold Gombrowicz dotarł wtedy do publiczności najszerzej, natomiast dopiero po roku 1989 zagościł w Polsce na miarę, jaką jego twórczość zasługiwała. Zmarł 25 lipca 1969 roku w Vence.

Biografia rozszerzona Witolda Gombrowicza

Pamiętnik

Biografia Gombrowicza składa się z dwóch etapów. Na pierwszy etap składa się ten, który przypadł w Polsce międzywojennej. Drugi natomiast to okres twórczości emigracyjnej, który miał miejsce w Argentynie i we Francji. Debiutował tomem opowiadań „Pamiętnik” w roku 1933. Co w tym najistotniejsze, to pojawiające się tam postaci, które zostały później rozwinięte na łamach innych dzieł, późniejszych. Zatem jest to wczesna i udana próba Gombrowicza wyjścia naprzeciw pytaniom o tożsamość, czy po prostu udzielenia odpowiedzi na pytanie jedno i zasadnicze, mianowicie czy człowiek ma szanse być sobą w kulturze czy społeczeństwie, w tym także w rodzinie, polityce i religii. Jakkolwiek kiełkowało to w „Pamiętniku”, to osiągnęło znakomitą formę w powieści „Ferdydurke” z roku 1997.

Ferdydurke

Powieść ta porusza temat własnej podmiotowości, możliwości wyzwolenia się z form, konwencji i stereotypów. Dochodzi na łamach utworu do smutnej albo nawet dość wesołej konstatacji, iż nie ma ucieczki przed formą niż tylko w inna formę, gdzie forma oznaczać może rolę lub pewien schemat. Oczywiście istotny z tego punktu widzenia jest kontekst społeczny, który według autora decyduje o „gębie” lub „pupie”. Widać zatem potencjał awangardowy w ówczesnej twórczości Witolda Gombrowicza, oblicze cokolwiek nowatorskie, porównywane niekiedy do Witkacego i Brunona Schulza. Godne podkreślenia jest występowanie w „Ferdydurke” różnorodnych gatunków takich jak powieść przygodowa, kryminalna, psychologiczna czy filozoficzna, przy oryginalnej konwencji stylów jak na przykład groteska, parodia czy ironia.

Dziennik

Pozycja ta, opatrzona tytułem „Dziennik”, otrzymała ten tytuł ze względu na potrzeby, bowiem z przeznaczeniem do publikowania dzieła na łamach paryskiej „Kultury”, co miało miejsce w latach 1953 – 1969. Tytuł znakomicie nadawał się w związku z dziełem niejednolitym, w którym można odnaleźć przede wszystkim felieton, ale i esej, pamiętnik czy anegdoty, a to obok chociażby dyskusji filozoficznych. Zasługuje na uwagę fakt, iż bohaterem jest w „Dzienniku” sam Gombrowicz, sterujący w ten sposób własną legendą.

Utwory teatralne

Witold Gombrowicz był również twórcą dramatów, w których można doszukać się inspiracji szekspirowskich oraz daje się odczuć dramat romantyczny, operetka i farsa, łącznie, rzecz jasna, z absurdem. Odnajdujemy to w tytułach takich jak „Operetka”, „Ślub”, „księżniczka Burgunda” i „Iwona”. Dominujące tematy to znów kwestia formy wyłożona w poglądach autora.

Trans – Atlantyk

Pośród powieści emigracyjnych Gombrowicza, obok takich jak „Pornografia” i „Kosmos” jest wreszcie „Trans – Atlantyk”, gdzie słowo „trans” oznacza symboliczne przełamanie, pewien koniec kategorii i ostateczne uwolnienie człowieka od szuflad oraz etykietowania.

Ciekawostki o Witoldzie Gombrowiczu

• Sprawy kategorii seksualnych i tego typu przyporządkowania Witold Gombrowicz traktował jako domenę społecznego przymusu. W powieści „Trans-Atlantyk” przeciwstawia wizje jednostki uwolnionej od tej służby, która realizuje przede wszystkim siebie (ekscentryczny milioner-homoseksualista Gonzalo).
• Może to w kontekście dzieł Gombrowicza zabrzmi dość dziwnie, ale faktem jest, że Polskość i religijność/wiarę autor cenił bardzo wysoko.
• Był krytyczny wobec Mickiewicza, Słowackiego czy Wyspiańskiego, cenił natomiast, co ciekawe, Sienkiewicza, trzymając jego podobiznę i wszystkie książki w pokoju.
• Większą część życia, w tym tego dorosłego, spędził na emigracji.
• Miał ambicje zostania prawnikiem, lecz po rozpoczęciu aplikacji sędziowskiej wkrótce kierunek ten zarzucił.
• W 1939 roku wypłynął w rejs statkiem MS Chrobry, do Ameryki Południowej, dokładnie w momencie wybuchu II wojny światowej. Zdecydował się wtedy pozostać w Argentynie.
• Okresowo żył w Argentynie na granicy ubóstwa.
• „Ferdydurke” i tłumaczenie utworu na hiszpański uchodzi za fakt niezwykle ważny w dziejach literatury argentyńskiej.

Cytaty Witolda Gombrowicza

„Jeśli kto kocha tylko piękno i czystość, to kocha zaledwie połowę istoty.”

„Kobiety nie lubią może ostateczności w życiu zewnętrznym – ale wewnętrznie każdą sytuację potrafią wyczerpać do dna, jeżeli chcą.”

„(…) miłość i nienawiść są dwoma obliczami tego samego.”

„(…) nie można być wiecznie w rozgrzeszającym stanie namiętności.”

„Niekoniecznie trzeba być bogiem, by mieć wyznawców.”

„Świat istnieje dla nas tylko jako możliwość bólu, lub rozkoszy.”

„Brzydkie kobiety czasem bardziej uderzają do głowy niż ładne, gdy się podchodzi do nich zbyt blisko.”

„Istnieje gatunek zjawisk, których dżentelmen nie może znać z tej przyczyny, że gdyby je poznał, przestałby być dżentelmenem.”

Książka biograficzna o Witoldzie Gombrowiczu

„Gombrowicz. Ja geniusz” Klementyny Suchanow przybliża sylwetkę wielkiego artysty, będąc podróżą w czasie i przestrzeni śladami samego Witolda Gombrowicza.

Źródła: