Władysław IV Waza (1595-1648) był królem Polski i Wielkim Księciem Litewskim z rodu Wazów, który rządził od 1632 r. do śmierci w 1648 r. Władysław IV był synem Zygmunta III Wazy i jego żony Anny z Austrii.
Krótki życiorys Władysława IV
Władysław został wybrany na rosyjskiego cara w 1610 r., kiedy wojska polskie zdobyły Moskwę, ale tronu tego w końcu nie objął ze względu na pozycję zajmowaną przez jego ojca, jak również z uwagi na powstanie ludowe. Niemniej jednak do 1634 r. Władysław nosił tytuł Wielkiego Księcia Moskiewskiego. Wybrany królem Polski w 1632 roku, dość skutecznie bronił Rzeczypospolitej Obojga Narodów przed inwazją, zwłaszcza w wojnie smoleńskiej 1632–34, w której brał udział osobiście.
Popierał tolerancję religijną i przeprowadzał reformy wojskowe, takie jak utworzenie marynarki wojennej. Był także znanym mecenasem sztuki i muzyki. Nie udało mu się jednak zrealizować swoich marzeń o odzyskaniu szwedzkiej korony, zdobyciu sławy poprzez pokonanie Imperium Osmańskiego, czy też wzmocnienia władzy królewskiej i zreformowania Rzeczypospolitej.
Zmarł bez prawowitego męskiego spadkobiercy, a tron polski został zastąpiony przez jego przyrodniego brata, Jana II Kazimierza Wazę. Śmierć Władysława oznaczała koniec względnej stabilności w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, gdy konflikty i napięcia, które narastały przez kilka dziesięcioleci, doprowadziły do katastrofalnych konsekwencji, zwłaszcza największego z powstań kozackich – powstania Chmielnickiego (1648) oraz inwazji szwedzkiej (zwanej potopem, 1655–60).
Rozszerzona biografia Władysława IV
Władysław IV Waza (ur. 9 czerwca 1595 r. w Krakowie, zm. 20 maja 1648 r. w Mereczie) był królem polskim (1632–48), monarchą, który wiele zrobił, aby naprawić usterki i rozwiązać problemy spowodowane przez jego ojca, Zygmunta III Wazę, upartego człowieka i religijnego bigota, który przysporzył wewnętrznych tarć w kraju, prowadząc serię bezskutecznych wojen za granicą. Władysław starał się zabezpieczyć Polskę w okresie zmian w północnej Europie i Rosji.
Sukcesja rosyjska
Gdy Władysław miał 15 lat, jego ojciec, Zygmunt III, sprawił, że wybór Władysława na cara Rosji stał się chwilową rzeczywistością, podczas gdy wojska polskie utrzymywały Moskwę w czasie sporych kłopotów wewnętrznych państwa rosyjskiego po śmierci Borysa Godunowa. Jego wybór, który jednak nigdy nie doprowadził do względnie stałego objęcia tronu moskiewskiego, był częścią nieudanego planu Zygmunta, by podbić całą Rosję i przekonać ludność rosyjską do katolicyzmu. Jako młody człowiek Władysław IV miał okazję wykazać się również jako dowódca wojskowy w operacjach przeciwko Moskwie (1617–1818) i Imperium Osmańskiemu (1621).
Objął tron polski po śmierci ojca w 1632 roku. Próbując skorzystać z zamieszania spodziewanego po śmierci polskiego króla, armia moskiewska licząca 40 000 żołnierzy przekroczyła wschodnią granicę Polski i obległa Smoleńsk (przekazany Polsce przez Rosję w 1618). Władysław przerwał oblężenie w marcu 1633 r., a następnie rozpoczął ofensywę. Pokój podpisany w Polanowie sprawił, że car Michał Romanow potwierdził wszystkie wcześniejsze cesje na terytorium Polski i zgodził się zapłacić 200 000 rubli w zamian za zrzeczenie się przez Władysława IV wszelkich roszczeń do carskiego tronu.
Kwestia turecka
Następnie Władysław przeniósł swoją armię na południe i zmusił Turków do porozumienia się z nim. W drodze porozumienia Polska i Turcy zachowali odpowiednią kontrolę nad Kozakami i Tatarami, a oba kraje podzieliły wspólną zwierzchność nad Mołdawią i Wołoszczyzną.
Władysław zdołał uzyskać korzystny pokój ze Szwecją w ramach zawieszenia broni w Sztumskiej Wsi, we wrześniu 1635 r., co miało miejsce po wojnie podjętej przez niego w celu wykorzystania trudności Szwecji toczącej boje podczas wojny trzydziestoletniej. Nie udało mu się jednak znaleźć żadnej metody odzyskania szwedzkiej korony, która została utrzymana, ale i następnie utracona przez jego ojca. Miał ciągłe trudności spowodowane staraniami polskiego Sejmu, by ograniczyć władzę króla i jego dynastyczne ambicje.
Małżeństwo i polityczne trudności
W 1637 r. Władysław poślubił Cecilię Renatę z Austrii, siostrę świętego cesarza rzymskiego Ferdynanda III. Kiedy urodziła mu syna, Zygmunta Kazimierza, w 1640 r., Władysław po raz kolejny próbował udowodnić zakres swojej władzy. Próby mediacji jakie król powziął wówczas między walczącymi mocarstwami niemieckimi i skandynawskimi nie przyniosły spodziewanego rezultatu. Ostatecznie planował użyć Kozaków, aby sprowokować Turków do zaatakowania Polski, tak aby jego wojskowe przywództwo okazało się niezbędne. Plan jednak się nie powiódł. Ze złamanym sercem po śmierci syna w 1647 r. Władysław zmarł rok później, w chwili, gdy Kozacy rozpoczęli największe bunty przeciwko rządom polskim.
Ciekawostki o Władysławie IV
- Nie objął na stałe tronu carskiego tylko ze względu na swoje rzymskokatolickie wyznanie, którego nie mógł się wyrzec na rzecz prawosławia z uwagi na skuteczne oponowanie jego ojca, Zygmunta III, uważanego za rzymskokatolickiego bigota.
- Szlachta lubiła Władysława nadspodziewanie. Dzięki temu został wybrany na króla w toku jednej z najspokojniejszych oraz najbardziej zgodnych elekcji w dziejach Polski.
- Władysław IV był efektywnym mecenasem sztuki.
- Król Władysław IV był inspiratorem budowy polskiej floty.
Cytaty Władysława IV
“Zdradził mię kanclerz, jak Judasz Chrystusa, nie przez złość ani nienawiść.”
“Niech to tak będzie, żem ja te kilkakroć sto tysięcy kurwom moim rozdał.”
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_IV_Wazahttps://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/wladyslaw-iv-waza-1595-1648/
https://twojahistoria.pl/encyklopedia/wladyslaw-iv-waza-krol-polski-1632-1648/
https://pl.wikiquote.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_IV_Waza