Władysław I Łokietek (ur. 1260/1261 – zm. 1333 roku) był synem Kazimierza I Kujawskiego, wobec czego wywodził się z dynastii Piastów. Jest do dziś jednym z najpopularniejszych królów polskich, pierwszym po rozbiciu dzielnicowym Polski.
Spis treści
Krótki życiorys Władysława Łokietka
Władysław Łokietek przyszedł na świat w roku 1260 lub 1261, w czasie dzielnicowego rozbicia Polski. Był trzecim z synów księcia Kujaw, Sieradza i Łęczycy. On sam odziedziczył według źródeł jedynie księstwo brzesko-kujawskie, jednak śmierć jego starszych braci sprawiła, że odziedziczył także Łęczycę i Sieradz.
Droga Władysława Łokietka oznaczona była jednoczeniem Polski. Ziemię Sandomierską odziedziczył później po śmierci Leszka Czarnego, lecz musiał walczyć o Kraków (z Henrykiem IV Probusem) i o posiadanie Wielkopolski (z Henrykiem Głogowskim). W Krakowie wsławił się brutalnym stłumieniem buntu mieszczan, którym przewodził wójt Albert. Walczył o Pomorze Gdańskie z Krzyżakami, zyskał je dzięki wyrokowi sądu papieskiego.
Ostatecznie w 1320 roku Władysław Łokietek został Królem Polski z namaszczenia papieskiego, co oficjalnie zakończyło rozbicie dzielnicowe. Jako król Polski jednak nie rezygnował z walk, bowiem w latach 1329-32 poprowadził wojnę z Zakonem Krzyżackim. W jej wyniku utracił Ziemie Kujawską i Ziemię Dobrzyńską. Tron po Władysławie Łokietku przejąć mógł jego syn, Kazimierz Wielki, którego panowanie oznaczało szczyt potęgi piastowskiej.
Władysław Łokietek zmarł w roku 1333.
Rozszerzona biografia Władysława Łokietka
Władysław Łokietek urodził się w 1260 r. lub w 1261 r. Jako syn Kazimierza I Kujawskiego, był drugim synem Konrada Mazowieckiego oraz Eufrozyny Opolskiej, która była z kolei córką Kazimierza I Opolskiego.
Łokietek oprócz trzech braci, którzy pochodzili małżeństwa jego ojca, miał także starszego przyrodniego brata – Leszka Czarnego, pochodzącego z małżeństwa Kazimierza Kujawskiego z Konstancją Wrocławską. Po śmierci Kazimierza I jego dzielnicę wówczas obejmującą Kujawy, ziemię łęczycką oraz ziemię sieradzką podzielono pomiędzy wszystkich jego pełnoletnich synów. Niepełnoletni Władysław Łokietek pozostał wówczas przy matce, która sprawowała w imieniu młodszych synów regencję na terenie Kujaw Brzeskich oraz w ziemi łęczyckiej oraz dobrzyńskiej. Dopiero w roku 1275 Władysław wspólnie ze swoimi młodszymi braćmi, czyli Kazimierzem II i Siemowitem, objął władzę nad wymienionymi ziemiami.
Władca księstwa sandomierskiego
W 1279 r. przyrodni brat Władysława, Leszek Czarny, zasiadł na tronie krakowskim. Łokietek uznał jego zwierzchnictwo, podobnież jego bracia. Na początku lat 80. Władysław angażował się we wsparcie jakiego udzielił książętom mazowieckim walczącym z najazdami litewskimi. W 1288 r. Leszek Czarny zmarł i zgodnie z jego wolą księstwo sieradzkie zostało częścią władztwa właśnie Władysława Łokietka. Wówczas też, w walce o tron w Krakowie Władysław wsparł księcia mazowieckiego imieniem Bolesława. W 1289 r. natomiast wraz z oddziałami mazowieckimi zdołał Władysław pokonać oddziały sojuszników wrocławskiego księcia Henryka IV Probusa. Mimo to Bolesław zrezygnował jednak z dążeń do zdobycia Krakowa. Pozwoliło to Łokietkowi na przejęcie tego tronu. Został wyparty wkrótce z Krakowa przez Henryka Probusa. Łokietkowi pozostała zatem władza w księstwie sandomierskim.
Utrata sandomierszczyzny w drodze po koronę
Po śmierci Probusa koronę krakowską przejął Przemysł II. Jednak już w 1291 r. zdecydował się zrzec księstwa krakowskiego, które przejął król czeski Wacław II, taka bowiem też była wola możnych. W 1292 r. porażki w starciach z Czechami zmusiły Władysława Łokietka do zawarcia dość niekorzystnego układu, w którym zrzekał się na rzecz Czech ziemi sandomierskiej.
Łokietek podejmował ścisłą współpracę również z księciem Bolesławem Pobożnym, rezydującym w Kaliszu. Około połowy lat 80. po raz pierwszy pojawił się na horyzoncie mariaż Władysława z córką Pobożnego, Jadwigą. W efekcie tych zabiegów do ślubu doszło w 1293 r. W tym czasie Jadwiga była pod opieką księcia wielkopolskiego, Przemysła II, który dwa lata później objął koronę króla Polski. Jego śmierć w zamachu w 1296 r. uczyniła z Władysława Łokietka jednego z poważnych pretendentów do objęcia tronu krakowskiego, tym samym do korony królewskiej.
Emigracja zakończona powrotem do kraju
Poparcie elit Wielkopolski dla Władysława Łokietka wywoływało zaniepokojenie panującego wtedy nad Małopolską Wacława II. Po śmierci Przemysła II to Łokietka możni wybrali spadkobiercą jego dzielnicy. Plany te skutecznie pokrzyżował najazd Henryka Głogowczyka, który zmusił Łokietka, aby ten podzielił się z nim częścią Wielkopolski. W 1297 r. o prawa do Wielkopolski natomiast upomniał się Wacław II. Początkowo Łokietek zawarł z nim zdawało by się atrakcyjny układ lenny, którego postanowień jednak nie dotrzymał. W 1299 r. Wacław II zaatakował Wielkopolskę. Łokietek musiał uciekać z kraju. Jest prawdopodobnym, iż przez kolejne 4 lata Łokietek przebywał w Rzymie, później na Węgrzech i na Rusi Halickiej. Jego żona ukrywała się w tym czasie w Radziejowie, w przebraniu mieszczki. Sierpień 1300 r. oznaczał dla Polski koronowanie się Wacława II w Gnieźnie, na króla Polski. Wzmacnianiu pozycji Czech pragnęły przeciwdziałały skonfliktowane z Czechami Węgry. Dzięki ich poparciu w 1304 r. Władysław Łokietek powrócił do kraju. Opanował wówczas Małopolskę, Kujawy oraz Pomorze Gdańskie. W 1308 r. ziemie jednoczącej się Polski uszczuplił najazd krzyżacki na Pomorze.
Nareszcie król
W 1312 r. przeciwko Łokietkowi zbuntowali się niemieccy mieszczanie z Krakowa, których to poprowadził wójt Albert. Bunt ten Łokietek sprawnie pobił. W kolejnych latach dokończył jeszcze podbój Wielkopolski. W ten sposób Władysław Łokietek został niekwestionowanym władcą najważniejszych polskich dzielnic. W 1318 r. na zjeździe w Sulejowie rycerstwo polskie wystosowało do papieża list z zawartą tam prośbą o zgodę na koronację Łokietka. 20 stycznia 1320 r. biskup gnieźnieński Janisław dokonał koronacji Władysława Łokietka na króla Polski. Na arenie międzynarodowej został więc uznawany za niekwestionowanego króla Krakowa. Prawa do polskiej korony rościł sobie tymczasem król czeski Jan Luksemburski.
Sojusze w cieniu utraty Pomorza
Władzę Łokietka miał za zadanie wzmacniać sojusz w 1320 r., potwierdzony małżeństwem jego córki Elżbiety Łokietkównej z Węgrem Karolem Robertem. W 1325 r. z kolei książę litewski Giedymin zawarł z Polską ważne dla stabilizacji kraju przymierze oraz układ mówiący o małżeństwie córki władcy Litwy imieniem Aldona, z synem Władysława, Kazimierzem.
Kolejna lata panowania Łokietka upłynęły na licznych wojnach z Brandenburgią, później Krzyżakami oraz na próbach odzyskania części Mazowsza. Pomimo symbolicznego zwycięstwa nad Krzyżakami pod Płowcami, Polska utraciła jednak na ich rzecz Kujawy i ziemię dobrzyńską. Mimo zabiegów dyplomatycznych nie udało mu się również odzyskać tak ważnego Pomorza.
Śmierć króla Łokietka
Władysław Łokietek odszedł 2 marca 1333 r. na Wawelu. Został pochowany w wawelskiej katedrze.
Pierwszy król Polski po zjednoczeniu ziem polskich, pozostawił swojemu synowi, Kazimierzowi III, państwo składające się z dwóch najważniejszych dzielnic, czyli Wielkopolski i Małopolski. Wielką wartością okazały się być zawarte przez Łokietka sojusze z Węgrami oraz z Litwą. Głównym celem jego następcy miało zostać dokończenie unifikacji kraju i jego obrona przed zakusami Czech i Państwa Krzyżackiego.
Ciekawostki o Władysławie Łokietku
- Przydomek Władysława pochodzi od „Łokcia”, a to w związku z jego niskim wzrostem.
- Był w historii najstarszym królem podczas koronacji. Miał wówczas 59 lat.
- Początkowo władzę w jego imieniu sprawowała matka, Eufrozyna
- Przed nim żaden polski król, tak jak on, nie dociągnął do siedemdziesiątki. Był bowiem tęgiego zdrowia, które nawet w obliczu wylewu, którego doznał na starość, wciąż mu dopisywało.
- W bitwie pod Płowcami Kazimierz, zwany później Wielkim, czyli syn Łokietka, pod naporem wrogich sił salwował się ucieczką, co zostało odnotowane i podkreślone w tekstach źródłowych.
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_%C5%81okietek
- https://ciekawostkihistoryczne.pl/2012/08/03/trudna-mlodosc-wladyslawa-lokietka/
- https://dzieje.pl/postacie/wladyslaw-lokietek
- https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1589107,Wladyslaw-Lokietek-wielki-maly-czlowiek
Ciekawe artykuły:
Niezwykły życiorys:
