Zawisza Czarny

Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima (1370 – 1428) był rycerzem stawianym za wzór cnót rycerskich, wojownikiem niepokonanym w licznych rycerskich turniejach oraz kluczowych starciach wojsk polskich z Krzyżakami, Turkami czy też husytami.

Krótki życiorys Zawiszy Czarnego

Zawisza Czarny przyszedł na świat ok. 1370 roku w Garbowie, będąc synem Mikołaja, człowieka piastującego urząd kasztelana konarsko-sieradzkiego.

Zawisza Czarny brał udział w wielu wyprawach nie tylko polskiego, bo i rycerstwa europejskiego – przeciw Turkom. Powrócił do Polski od razu, gdy tylko otrzymał wiadomość o mających w kraju miejsce przygotowaniach do finałowego starcia z Zakonem Krzyżackim. Prawdopodobne jest, iż to Zawisza w bitwie pod Grunwaldem właśnie uratował honor królewskiego sztandaru, jednak sporo w ty legendy. Po zwycięstwie natomiast, Zawisza miał wg źródeł wyjść z inicjatywą zawarcia pokoju pomiędzy Polską, a Węgrami (stąd i ponoć układ odbyty w Lubowli roku 1411). Rok później Zawisza na wielkim zjeździe monarchów w węgierskim Budzie, zwyciężył rozegrany turniej rycerski, nie dając przeciwnikom szans.

Był natomiast bez wątpienia zaufanym Władysława Jagiełły, który następnie został wysłany na słynny Sobór w Konstancji (mający w celu zakończenie tak zwanej “wielkiej schizmy zachodniej”, w latach 1414-1418). Dzięki jego całkiem sprawnym zdolnościom dyplomatycznym (miał ponoć rzec samemu papieżowi, iż króla polskiego będzie bronić “gębą i ręką”). Ponoć głównie dzięki niemu udało się tam uzyskać poparcie papiestwa dla sprawy polskiej i samego Władysława Jagiełły, który poprzednio uznawany był jako poganin.

Ostatnie lata Zawiszy Czarnego związane były z Węgrami, czyli z monarchą Zygmuntem Luksemburskim, któremu towarzyszył m.in. w podróży do Aragonii, gdzie Czarny wygrał kolejny z rozegranych wielkich turniejów rycerskich.  W latach 1420-1422 z kolei polski rycerz toczył boje po stronie węgierskiej, z czeskimi husytami.

Zawisza Czarny zginąć miał w 1428 roku, w momencie, gdy osłaniał odwrót króla Zygmunta Luksemburskiego pod Golubacem, dostając się do Tureckiej niewoli (wraz z dwoma swymi towarzyszami zaatakować miał niemal całą armię wroga). Legenda mówi, że Zawisza pośród kłótni Turków o to, czyim jeńcem będzie. W pewnym momencie jeden z Turków wyjął szable, obcinając głowę Zawiszy.

Warto zaznaczyć, że potomkami Zawiszy Czarnego byli tacy dostojnicy RP jak Stanisław Koniecpolski, Bogusław Radziwiłł, oraz, co bardzo ciekawe – mjr Henryk Dobrzański “Hubal”.

Rozszerzona biografia Zawiszy Czarnego

Pochodzenie

Urodził się ok. 1370 roku w Garbowie. Rodzicami Zawiszy Czarnego byli Dorota i Mikołaj, małżeństwo z Garbowa, ona zajmowała się domem, on był kasztelanem sieradzkim. Oprócz Zawiszy mieli jeszcze dwóch młodszych synów, z których starszy, Jan, był starostą spiskim i stolnikiem krakowskim.

Żoną Zawiszy Czarnego z kolei była Barbara herbu Pilawa, która to była bratanicą biskupa krakowskiego nazwiskiem Piotr Wysz, którą Zawisza Czarny poślubił ok. 1397 r. Historycy sugerują przy okazji, że było to małżeństwo z tak zwanego rozsądku, choć przyznają jednakowoż, że Zawisza w tym czasie był już za pewne znacznym rycerzem, gdyż arcybiskup krakowski nie wyraziłby zgody na małżeństwo swej bratanicy z kimś zwyczajnie przeciętnym.

Z małżeństwa Zawiszy Czarnego przyszło na świat czterech synów, z których najstarszym był Marcin, po nim Stanisław z Rożnowa który poległ w bitwie pod Warną w roku 1444, wreszcie Zawisza i najmłodszy, czyli  Jan z Rożnowa, będący później starostą kolskim, pojmanym do niewoli w bitwie pod Chojnicami, w roku 1454 (w której następnie zmarł).

Rycerz Zawisza Czarny

Wielokrotnie brał Zawisza udział w wyprawach przeciwko potędze tureckiej, występując wtedy wraz z bratem imieniem Farurej w szeregach rycerstwa z całej Europy, a ściągany na te wyprawy decyzją samego króla Węgier, Zygmunta Luksemburskiego, z którego to dworem był Zawisza przez długie lata silnie związany.

Na wieść o zbliżającej się ostatecznej rozprawie z Krzyżakami, Zawisza powrócił do Polski. Uczestniczył zatem w bitwie pod Grunwaldem i ponoć to on właśnie, Zawisza Czarny, w krytycznym momencie tejże bitwy zdołał uratować królewski sztandar, choć wyraźnych dowodów wciąż brak. Po bitwie natomiast, to Zawisza wystąpił razem ze słynnym wtedy Ściborem ze Ściborzyc z propozycją, by zawarty został pokój w relacji między królem polskim i królem węgierskim Zygmuntem Luksemburskim (co miało wpływ na układ w Lubowli, w roku 1411). W 1412 roku Zawisza Czarny uczestniczył też u boku króla Władysława Jagiełły w uroczystym zjeździe monarchów w Budzie, występując w turnieju rycerskim. Nagrodą dla rycerza za jego świetny występ został koń ze złotymi podkowami.

Zawisza dyplomatą

Będąc również świetnym dyplomatą, a przez to i zaufanym człowiekiem króla Władysława Jagiełły, został Zawisza wysłany jako jeden z sześciu posłów w polskiej delegacji na Soborze w Konstancji (1414–1418), gdzie wsławił się będąc jako jeden z nielicznych obrońcą sprawy i osoby słynnego Czecha, Jana Husa. 9 maja 1418 na Soborze w Konstancji, w obecności papieża, Zawisza oświadczył, że ma zamiar czcić króla polskiego i bronić go „gębą i ręką”. Wielokrotnie oprócz tego posłował na dwór Zygmunta Luksemburskiego. podczas walk pod Niemieckim Brodem, w czasie krucjaty przeciw husytom, Zawisza dostał się do czeskiej niewoli. Jednak po wpłaceniu okupu, z niewoli tej został Zawisza szczęśliwie uwolniony.

Służba u Zygmunta Luksemburskiego

W 1415 roku Zawisza towarzyszył królowi Zygmuntowi Luksemburskiemu w jego podróży do  Aragonii gdzie miał okazję pokonać w głośnym pojedynku samego Jana z Aragonii, czyli najprzedniejszego rycerza turniejowego który żył w tym czasie w zachodniej Europie. Utwierdziwszy w ten sposób swą sławę człeka niepokonanego i rycerza najznakomitszego w Europie, jeszcze chętniej był później podejmowany na dworach władców europejskich. Z kolei na wzmiankę zasłużył fakt, iż w latach 1420–1422 Czarny walczył po stronie króla Węgier z wojskami czeskich husytów, zadając im niemałe straty.

To Zawisza Czarny, na ulicy św. Jana w Krakowie, zorganizował imprezę dla monarchów biorących udział w uroczystościach z okazji zaślubin Władysława Jagiełły z Zofią Holszańską w 1424. Wzięli w niej wtedy udział król rzymski, król duński, władca polski, książęta mazowieccy, śląscy oraz wielu innych ważnych dostojników.

Śmierć Zawiszy Czarnego

Zawisza Czarny jako dowódca oddziałów najemnych miał sposobność uczestniczyć również w wyprawie Zygmunta Luksemburskiego przeciwko Turkom w roku 1428, osłaniając już na froncie walk odwrót władcy z pola walki pod miejscowością Gołąbiec; król Zygmunt posłał wówczas łódź dla Czarnego i nakazał mu na nią wsiąść. Rycerz jednakże postanowił pozostać ze swoimi wiernymi wiarusami na polu bitewnym. Odesłał łódź, ruszając z dwoma pieszymi przeciw oddziałom tureckim. Został wówczas otoczony przez wroga, a potem wzięty do tureckiej niewoli. Jak powiada legenda, przyczyną śmierci Zawiszy Czarnego był konflikt między dwoma żołnierzami tureckimi o to, czyim jeńcem jest w tej niewoli. Podczas kłótni jeden z janczarów wyciągnął nagle szablę, obcinając Zawiszy głowę. Był to dokładnie 12 czerwca 1428, w okolicach miejscowości Gołąbiec.  

Ciekawostki o Zawiszy Czarnym

• Przyczynę śmierci Zawiszy Czarnego, jakkolwiek była spowodowana jego pojmaniem przez obce wojska, to upatrywano jej w najszerszym ujęciu przede wszystkim w pewnej nieudolności króla Zygmunta Luksemburskiego – jako naczelnego dowódcy tamtej wyprawy.
• Potomkowie Zawiszy Czarnego to między innymi takie wielkie persony jak hetman Stanisław Koniecpolski, sławny z Potopu książę Bogusław Radziwiłł czy też słynny partyzant mjr. Henryk „Hubal” Dobrzański.
• Zakonnik Jan Falkenberg napisał oszczercze pismo wobec króla Jagiełły i Polaków, noszące tytuł: „Satyra przeciw herezji i innym nikczemnościom Polaków i ich króla Jagiełły”. Zawisza Czarny wymógł w pewien sposób udaną krytykę tego pisma, łącznie z reperkusjami towarzyskimi na autorze.
• Zawisza był – rzecz bardzo istotna – nie tylko niezwyciężonym mistrzem turniejów rycerskich, ale przede wszystkim ostatnim wcieleniem ideałów średniowiecznego rycerza. Stąd też mówi się już od dawna: „polegać na kimś jak na Zawiszy”.
• Miał wielki gest. Zorganizował bowiem na krakowskim rynku suto zastawioną imprezę specjalnie dla monarchów, którzy wtedy to zawinęli do Krakowa.
• Zawisza Czarny został tytułowym bohaterem powieści historycznej Stefana M. Kuczyńskiego zatytułowanej „Zawisza Czarny: powieść historyczna”. Jego postać znalazła się też w słynnych „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, ale i w opowiadaniu autorstwa Teodora Jeske-Choińskiego pt. „Triumf Zawiszy Czarnego” oraz w fantastycznej pozycji Andrzeja Sapkowskiego pt. „Trylogia husycka”.

Źródła

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zawisza_Czarny_z_Garbowa
https://histmag.org/zawisza-czarny-pierwszy-polski-celebryta-11987
https://www.polskieradio.pl/7/163/Artykul/2122919,Zawisza-Czarny-miedzy-legenda-a-prawda
https://parezja.pl/bohaterowie-polskiej-historii-zawisza-czarny-garbowa-h-sulima/
http://aikido-kluczbork.pl/sekcja-aikido-kluczbork/do-poczytania/zawisza-czarny.html

Tagi: