Zbigniew Cybulski (1927-1967) był polskim aktorem teatralnym i filmowym. Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych i najpopularniejszych polskich aktorów.
Życiorys Zbigniewa Cybulskiego
Zbigniew Cybulski urodził się 3 listopada 1927 roku w pięknym, starym dworze w Kniażach (obecnie Ukraina), należącym do Izabeli i Józefa Jaruzelskich, dziadków ze strony matki. Był synem Aleksandra i Ewy z domu Jaruzelskiej. Atmosfera domu rodzinnego przeniknięta była była patriotyzmem i szacunkiem dla tradycji. Dzieci wychowywano surowo, ucząc ich właściwego pojmowania takich słów, jak: praca, obowiązek czy miłość. Edukacja ta wykształciła podstawy charakteru Cybulskiego, która na zawsze pozostał życzliwym ludziom “wiecznym harcerzem”, poważnie traktującym społeczną misję artysty.
Lata okupacji (1940-1945) spędził w Warszawie i Woli Pogroszewskiej. W 1947 roku został absolwentem gimnazjum im. Jędrzeja Śniadeckiego w Dzierżoniowie. Rozpoczął studia na Wydziale Konsularnym Akademii Handlowej w Krakowie, lecz przeniósł się na Wydział Dziennikarski Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1949 roku dokonał kolejnej zmiany kierunku i podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej w Krakowie. W 1953 roku uzyskał dyplom i przeniósł się wraz z grupą szkolnych kolegów do Trójmiasta, gdzie zadebiutował jako aktor Teatru Wybrzeże w sztuce Intryga i miłość Fryderyka Schillera.
Filmy
W 1954 roku zagrał pierwszą filmową rolę w Pokoleniu Andrzeja Wajdy. Była to rola epizodyczna. W tym samym roku wystąpił w filmie Kariera Jana Koechera i założył w Gdańsku wraz z Bogumiłem Kobielą artystyczny teatrzyk studencki Bim-Bom, którego został dyrektorem. Studencki teatrzyk uważał za najważniejszy w swojej karierze. Był jego współzałożycielem, aktorem, scenarzystą i reżyserem. Bim-Bom łączył liryzm z intensywną metaforyką wizualną, operował skrótami, ostrymi kontrastami, paradoksami, czerpał siłę z żywego kontaktu z publicznością. W tym teatrze ukształtowała się artystyczna osobowość Cybulskiego – anty-profesjonalne, intuicyjne podejście do aktorstwa oraz charakterystyczny sposób bycia, w którym ostrość i szorstkość szły w parze z ciepłem wewnętrznym i otwartością.
Zagrał epizodyczne role w filmach Trzy starty oraz Tajemnica dzikiego szybu, po czym otrzymał główną rolę w filmie Koniec nocy z 1956 roku (wg. scenariusza Marka Hłaski). Wystąpił w filmie m.in obok młodego aktora – Romana Polańskiego. W 1958 roku zagrał główną rolę męską w filmie wg. scenariusza Hłaski “Ósmy dzień tygodnia” Aleksandra Forda, jednak zakazano rozpowszechniania filmu, ze względu na kontrowersyjny temat.
Zagrał w filmie Popiół i diament z 1958 roku, który odniósł wielkie powodzenie. Niestety powodzenie tego filmu zaciążyło na jego dalszych losach, gdyż sukces ten sprawił, że przez pięć kolejnych lat oferowano mu tylko role drugorzędne i epizodyczne.
Żona i syn
W 1960 roku Zbigniew Cybulski ożenił się z Elżbietą Chwalibóg, aktorką teatru Bim-Bom. Na weselu, które odbyło się w kaszubskiej wsi Chmielno, wzięło udział udział wielu artystów z całej Polski. Owocem ich związku był syn Maciej Cybulski (1961-2016).
Zbyszek Cybulski przeprowadził się w 1961 roku do stolicy, jednak nie potrafił odnaleźć się w środowisku pogardzanej “Warszawki”. Ciągle podróżował, coraz częściej sięgał po alkohol, zaczął tyć.
W swoich późniejszych rolach Cybulski starał się zerwać ze stereotypem Maćka z filmu Popiół i diament, zniszczyć jego mit. W Jak być kochaną (1963) zagrał nikczemnego kabotyna-alkoholika, w Salcie (1965) stworzył bogatą psychologicznie postać oszusta i mitomana, z powodzeniem próbował również ról komediowych. W Rękopisie znalezionym w Saragossie (1965) jako kapitan van Worden, racjonalista wplątany w niesamowite i fantastyczne wydarzenia, oscylował między błazenadą i powagą, fantastyką i realizmem, grozą i humorem.
Śmierć
Zbyszek Cybulski prowadził intensywny tryb życia, przemieszczając się po kraju pociągami, do których często wskakiwał w ostatnim momencie. W wielu filmach, w których zagrał, istnieją sceny w których wskakuje lub wyskakuje z pociągu. W scenach tych ostrzegano go przed konsekwencjami tego czynu.
Dnia 8 stycznia 1967 roku Zbigniew Cybulski śpieszył się na próbę do sztuki w Teatrze Telewizji pt. „Tajemnica starego domu”, której premiera miała mieć miejsce 13 stycznia. Próbując wskoczyć do rozpędzającego się pociągu ekspresowego “Odra” odjeżdżającego z dworca Wrocław Główny, wpadł pod jego koła i doznał ciężkich obrażeń głowy oraz klatki piersiowej. Zmarł we wrocławskim szpitalu, po trwającej godzinę walce o jego życie.
Pogrzeb odbył się 12 stycznia. W orszaku pogrzebowym uczestniczyła jego rodzina oraz wybitni aktorzy i reżyserzy (Gustaw Holoubek, Alina Janowska, Jacek Fedorowicz, Daniel Olbrychski, Kalina Jędrusik, Jerzy Kawalerowicz) oraz szereg jego wielbicieli. Nad otwartą mogiła przemówienie wygłosił Tadeusz Zaorski, który powiedział m.in:
Kultura polska, a w szczególności sztuka filmowa, poniosły niepowetowaną stratę. Jego śmierć okryła żałobą i pogrążyła w żalu miliony widzów kinowych na różnych kontynentach – tam gdzie przy jego wydatnym udziale docierała polska sztuka filmowa.
Został pochowany w rodzinnym grobowcu przy dźwiękach Marszu żałobnego Fryderyka Chopina na cmentarzu przy ul. Henryka Sienkiewicza w Katowicach. W 2007 roku na tym grobowcu postawiono głaz z krzyżem i płaskorzeźbą przedstawiającą aktora.
Zbigniew Cybulski – ciekawostki
W rankingu Newsweek z 2009 roku na najlepszego polskiego aktora zajął 1. miejsce.
Pośmiertnie odznaczono go Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Dzięki rewelacyjnej kreacji aktora postać Maćka Chmielnickiego stała się trwałą częścią polskiej mitologii. Andrzej Wajda pisał: “Gdybym uczył Cybulskiego, jak się ma zachowywać przed kamerą w Popiele i diamencie, zamiast patrzeć z zachwytem na to, co robi – zmarnowałbym największą moją życiową szansę.“
Robert de Niro w scenach “Taksówkarza” podczas jazdy nocą zakładał ciemne okulary. Przyznał, że był to hołd dla Zbyszka Cybulskiego, którym zachwycił się po obejrzeniu “Popiołu i diamentu”.
Mierzył 174 cm wzrostu.
Brat aktora, Antoni Cybulski wyjaśniał, że nosili ze Zbyszkiem ciemne okulary, gdyż mieli kurzą ślepotę. W czasie wojny doskwierał im brak witamin i głód, dlatego groziło im, że w ogóle nie będą widzieć.
Zbigniew Cybulski – Cytaty
„Popularność to obowiązek, pociągający za sobą coraz to surowsze konsekwencje. To odpowiedzialność za siebie i za to, co się robi w sztuce. Do tej odpowiedzialności zmusza kredyt, jaki się ma u publiczności, a to bardzo ciężka sprawa, szczególnie dla osobowości wrażliwych. “
„Grając rolę Maćka Chełmickiego, starałem się odnaleźć ten wspólny mianownik obecnego pokolenia młodzieży, który – pomimo wszystkich różnic – gdzieś jednak istnieje.“
Źródła
Źródło zdjęcia: wikipedia.org | Autor: Paweł Cieśla | Licencja: CC BY-SA 1.0
Encyklopedia Sławnych Polaków, wyd. Publicathttps://pl.wikipedia.org/wiki/Zbigniew_Cybulski
https://weekend.gazeta.pl/weekend/1,152121,21176195,cybulski-nosil-ciemne-okulary-bo-chcial-byc-jak-james-dean.html
https://pl.wikiquote.org/wiki/Zbigniew_Cybulski
Ciekawe artykuły
