Vasco da Gama (1460/1469 – 1524) był portugalskim żeglarzem, odkrywcą drogi morskiej do Indii. Był wielkim odkrywcą i zarazem pierwszym portugalskim konkwistadorem na Oceanie Indyjskim.
Kim był Vasco da Gama? Najważniejsze informacje
Vasco da Gama urodził się w Sines w prowincji Alentejo (Portugalia) w 1460 lub 1469 roku. Był portugalskim odkrywcą geograficznym, odkrył morską drogę do Indii. Stał na czele pierwszej europejskiej wyprawy, która w 1497 roku opłynęła Przylądek Dobrej Nadziei w Afryce, odkrywając w Boże Narodzenie Natal (nazwę nadał da Gama), i przez Ocean Indyjski dotarła w 1499 roku do Kalikatu. Portugalski król Manuel I Szczęśliwy nadał mu po powrocie z Kalikatu tytuł szlachecki i uczynił go kierownikiem drugiej wyprawy do tego miasta. Jego kolejna wyprawa w 1502 roku umocniła portugalskie wpływy w Indiach i pozwoliła zmonopolizować morski handel korzeniami. Tego samego roku Vasco da Gama zmusił radżę Kalikatu (który rozkazał zabić portugalskich osadników, przybyłych tu z pierwszą wyprawą) do ugody z Portugalią. Vasco da Gama nawiązał również stosunki z państewkami afrykańskimi, tworząc portugalskie faktorie. Po dwudziestu latach, w 1524, został wysłany do Indii jako wicekról. Zmarł tego samego roku, wkrótce po przybyciu.
Vasco da Gama – pochodzenie
Vasco da Gama wywodził się z rodziny szlacheckiej. Jego ojciec, Estevão da Gama był gubernatorem miasta Sines. W Lizbonie Vasco otrzymał staranne wykształcenie. Początkowo był oficerem i dyplomatą. W 1484 roku został żeglarzem. Między 1484 rokiem a 1492 studiował astronomię i nawigację w szkole e Évorze.
Wyprawy Vasco da Gamy do Indii. Co i kiedy odkrył?
Pierwsza wyprawa do Indii
Z początkiem XV wieku szkoła nawigacji księcia Henryka Żeglarza przyczyniła się do poszerzenia wiedzy o wybrzeżu Afryki. W połowie XV wieku celem monarchii portugalskiej stało się opłynięcie Afryki oraz zdobycie dostępu do Indii i ich bogactw. W 1488 roku Bartolomeu Dias powrócił z wyprawy do południowego krańca Afryki, którą nazwał Przylądkiem Burz (potem nazwę zmieniono na Przylądek Dobrej Nadziei) i aż do Fish River w dzisiejszej Republice Południowej Afrykii. Natomiast Pedro de Covilhã wypłynął z Indii na południe i dotarł tam, gdzie Dias. Nowa ekspedycja miała połączyć szlak wypraw Diasa i Corvilhii.
Na czele nowej wyprawy miał stanąć Estevão da Gama, jednak zmarł przed rozpoczęciem przygotowań. Zastąpił go syn, Vasco da Gama. Wyruszył 8 lipca 1497 roku z Lizbony czterema okrętami ze 170 ludźmi na pokładzie. W trakcie rejsu musiał zmagać się ze sztormami, buntami i szkorbutem wśród załogi. Kiedy Vasco da Gama dotarł do Indii? Po prawie dziesięciu miesiącach podróży, dnia 20 maja 1948 roku, okręty przypłynęły do Kalikatu w Indiach. Nie udało mu się zawrzeć układu handlowego z władcą Kalikatu, jednakże odpłynął ze sporym ładunkiem korzeni dla portugalskiego króla.
Spieszyło mu się i zlekceważył informacje o wiatrach monsunowych. W wyniku tego jego powrót do ojczyzny trwał znacznie dłużej, niż podróż do Indii. Z powodu szkorbutu zmarło wielu członków jego załogi. Do Portugalii dopłynęły tylko dwa statki. Pierwszy wpłynął do portu 10 lipca 1499 roku, a statek Vasco da Gamy dotarł dopiero dwa miesiące później. Podróż przeżyło tylko 55 osób. Po powrocie do swojej ojczyzny Vasco da Gama otrzymał tytuł Admirała Mórz Indyjskich.
Druga wyprawa do Indii
W 1502 roku Vasco da Gama ponownie wypłynął do Indii na czele floty, która składa się z 20 okrętów. W zasadzie było to ekspedycja karna. Kilku członków innej załogi, wcześniejszej ekspedycji zostało zabitych w Kalikacie przez muzułmanów, Vasco da Gama otrzymał rozkaz ostatecznego podporządkowania sobie tego portowego miasta. U wybrzeży portu spalił statek arabski wraz z pasażerami (wcześniej zabierając ładunek), ostrzelał port, wymuszając w ten sposób na władcy Kalikatu spełnienie swoich żądań. W zamian za pokój otrzymał cenne koncesje handlowe i olbrzymią ilość łupów. Po powrocie do Portugalii w nagrodę za swoje zasługi w budowie potęgi kolonialnej kraju otrzymał tytuł hrabiego, dobra i pensję.
Trzecia wyprawa do Indii. Śmierć
W 1524 roku Vasco da Gama został mianowany wicekrólem Indii i udał się tam po raz trzeci. W tym czasie F. de Almeida i A. de Albuquerque złamali trwającą do tej pory muzułmańską potęgę handlową i w rękach Portugalczyków znalazło się wiele ośrodków handlowych w Indiach, na Cejlonie i Półwyspie Malajskim. Da Gama zachorował na Malarię i zmarł 24 grudnia 1524 roku w Koczin, wkrótce po przybyciu do Indii. Został pochowany w pierwszym katolickim kościele w Indiach – kościele świętego Franciszka w Koczin. W 1539 jego szczątki przewieziono do Portugalii i pochowano w Vidigueira.
Czego dokonał Vasco da Gama?
Da Gama był wielkim odkrywcą i zarazem pierwszym portugalskim konkwistadorem na Oceanie Indyjskim. Jego pierwsza wyprawa była jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach odkryć geograficznych i jednocześnie zapoczątkowała okres podboju i grabieży kolonialnej wybrzeży oraz wysp Oceanu Indyjskiego.
Spryt, przebiegłość, wiedza astronomiczna i nawigacyjna oraz umiejętności dyplomatyczne i militarne da Gamy sprawiły, że dobrze radził sobie zarówno z buntami załogi, sztormami, jak i negocjacjami handlowymi. Najistotniejsze jednak jest to, że odkrył on drogę morską z Europy do Indii i na Daleki Wschód. Dzięki temu Portugalia stała się szybko imperium kolonialnym i jednym z najbogatszych państwa w Europie.
Ciekawostki o da Gamie – żona, dzieci, bogactwo, kontrowersje
W 1501 roku poślubił piękną Catarin de Ataíde. Vasco da Gama miał siedmioro dzieci: sześciu synów i jedną córkę. Jego syn, Estêvão da Gama, również był żeglarzem i brał udział w wielu wyprawach ojca.
Vasco da Gama nie był pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Indii. Przed nim Indie odwiedzali już portugalscy handlowcy i misjonarze, oraz kupcy z innych państw, takich jak Włochy i Turcja. Jednakże, wyprawa Vasco da Gamy była pierwszą, która otworzyła morską drogę z Europy do Indii i stworzyła stałe połączenie między Portugalią a Indiami.
Vasco da Gama był bardzo bogatym człowiekiem, zarówno ze względu na swoje podróże, jak i na pełnione funkcje publiczne. Otrzymał wiele nagród i wyróżnień za swoje wyprawy, w tym tytuł admirała Indii, który zapewnił mu wysokie pensje i przywileje.
Wyprawy Vasco da Gamy i kolonialne dziedzictwo, jakie pozostawiły, wzbudzają wiele kontrowersji i debat. Wiele osób krytykuje dziedzictwo kolonialne ze względu na szkody, jakie wyrządziły rdzennej ludności i kulturze, włącznie z niewolnictwem, eksploatacją zasobów naturalnych i wprowadzeniem nowych religii i kultur. Jednocześnie jednak, niektórzy argumentują, że dziedzictwo to doprowadziło do globalizacji i wymiany kulturowej, która była korzystna dla wielu społeczności na całym świecie.
Źródła
Szkolny Słownik Biograficzny, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 1996
Oksfordzki słownik biograficzny, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 1999
100 osób, które zmieniły świat, Fakt Encyklopedia, Wydawca Axel Springer, 2009
Encyklopedia PWN. Wielkie biografie. 3, Odkrywcy wynalazcy, uczeni, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008
Ciekawostki o Vasco da Gama, https://ciekawostki.com.pl/ciekawostki-o-vasco-da-gama, dostęp: 15.12.2023
Zdjęcie główne: Domniemany portret Vasco da Gamy z XVI wieku, Wikimedia, domena publiczna
Redaktor i administrator strony Zyciorysy.info. Od 2018 roku zgłębia historie znanych ludzi, w czym pomagają mu dziesiątki książek z życiorysami znanych postaci, wideo wywiady czy publikacje internetowe. Efektem tych działań jest ponad 450 opublikowanych życiorysów. Jego publikacje bywają źródłem dla wielu znanych portali.
Zapisz się do newslettera
Chciałbyś co jakiś czas otrzymywać powiadomienia o nowych, ciekawych biografiach?Zapisz się do newslettera:
Vasco da Gama jest taki klub w Brazyli.