Juliusz Cezar

Gajusz Juliusz Cezar (urodzony 13 lipca 100 r. p.n.e. – zmarł 15 marca 44 r. p.n.e.), Cezar, czyli najwybitniejszy wódz starożytności, a przynajmniej jeden z najważniejszych, sukcesor wielki na miarę swojego imienia, które od jego czasów oznaczać miało cesarza. Do tego wielki reformator Rzymu, któremu udało się podźwignąć rozbitą gospodarkę. Swoją władzę ugruntował polegając na arystokracji prowincjonalnej, natomiast proletariusze i ludzie spoza arystokracji mieli podczas jego rządów niepowtarzalną okazję podźwignięcia się za sprawą ziemi, którą Cezar nadawał. Panowanie Cezara oznaczone zostało wieloma wspaniałymi inwestycjami budowlanymi. Zreformował też kalendarz, nazywany od jego imienia juliańskim. Cezar był wzorem dla władców europejskich późniejszej doby średniowiecza, ale i znacznie wcześniej, bowiem już Oktawian August przyjął od jego imienia tytuł Cesarza Rzymu.

Przeciwko kryzysowi republiki

Był z pochodzenia arystokratą. Jako krewny Mariusza, słynnego populara, związał się właśnie z tym stronnictwem. Jego głównym oponentem politycznym był panujący wówczas w Rzymie Sulla, a kiedy ten zakończył prześladowania, Juliusz Cezar mógł w roku 68 p.n.e. zostać kwestorem. Natomiast w 65 r. p.n.e., piastując urząd edyla, zorganizował wystawne igrzyska, co przyniosło mu sporą popularność. Wsławił się też już jako pretor obroną Katyliny, oskarżonego o zamach stanu, jednak miał za swego oponenta samego Cycerona, w związku z czym przegrał. Był namiestnikiem w Hiszpanii. Istnieje w związku z tym pewna legenda, która opowiada o medytacji Cezara przy pomniku Aleksandra Macedońskiego, która to przyniosła głęboką refleksję na temat ustroju najlepszego dla Rzymu jego czasów. Dyktator Aleksander, który podbił cały ówcześnie znany świat, został w ten sposób pośmiertnie nauczycielem Cezara. Konkluzje dotyczyły kryzysu republiki, w jakim przyszło mu żyć. Rzym toczyły wtedy konflikty wewnętrzne, krwawe wojny domowe, czy też ogólne polityczne rozprzężenie, chore były instytucje dalece niedopasowane do zadań. Brakowało nie tylko urzędników, ale i dostatecznej ilości wojska, które mogło by stabilizować sytuację na rozległych terytoriach, zamieszkałych przez dziesiątki ludów. Cezar pojął ten problem w całym swym formacie, zrozumiał, że przebudowa nie może obyć się bez silnego scentralizowanego dowództwa, oraz to, że przebudowa w takim kierunku musi uderzyć w elity. Republika była fikcją, a po prawdzie oligarchią, w której decyzje zapadały siłą koterii arystokratycznych, przywiązanych do senackich ław i stołków często od kilku pokoleń. Natomiast spauperyzowane masy żyły w biedzie, poniekąd oczekując w rozumieniu Cezara na silną władzę, która odmieni ich los.

Triumwirat

W związku z tym Juliusz Cezar wraz z Pompejuszem Wielkim i Krassusem wszedł w skład porozumienia tych trzech zwanego I triumwiratem. Był to tajny układ, którego naczelnym celem został podział stanowisk w państwie. Był rok 60 p.n.e. i Cezar piastował urząd namiestnika w Galii. To tam też wojował i zasłynął ze swych talentów przywódczych i rozumu wybitnego stratega, budząc niesłychaną sympatię wśród żołnierzy. Wojował bowiem z Germanami i Helwetami, podbijając następnie całą Galię. Poszedł jednak za ciosem i spróbował nawet sił w Brytanii. Nie obyło się bez komplikacji, ponieważ Galowie wszczynali bunty – największy miał miejsce w 52 r. p.n.e., które Cezar znakomicie opanował. Jego sława jako wodza ruszyła w świat, a za nią sam Cezar, mający wówczas ambicje by rządzić w Rzymie samemu. Był to już rok 53 p.n.e., kiedy to śmierć Krassusa przyniosła praktyczny koniec triumwiratu. Cezar mając wielkie poparcie oddanego mu wojska chciał więc rządzić na skalę najszerszą z możliwych. W odpowiedzi na żądania senatu by złożył swój urząd i prywatnie przybył do Rzymu, znamienne było przekroczenie wojsk Cezara rzeki Rubikon, stąd słynne powiedzenie „Kości zostały rzucone”, na znak powziętych nieodwołalnych decyzji. Rozpoczęła się tym samym wojna domowa w Italii.

Wojna o władzę

Wojna Juliusza Cezara z Pompejuszem rozpoczęła się w 49 r. p.n.e., Sam Rubikon natomiast był północną granicą Italii, rzeką, której nie można było przekraczać żadnym wojskom. Cezar rozprawił się z wojskami Pompejusza w roku następnym, we wspomnianej bitwie pod Farsalos. Nie był to bynajmniej koniec wojny, ponieważ jego przeciwnicy zdołali jeszcze skompletować dwie potężne armie, z którymi Cezar musiał stoczyć ciężkie boje, natomiast wkrótce po przegranej bitwie Pompejusz został zamordowany.

Przełomowy był dopiero rok 45 p.n.e., kiedy to przejął władzę w Rzymie, rozpoczynając gruntowną przebudowę systemu. Utworzył w tym celu urząd dyktatora, który został mu przez powolny senat przyznany dożywotnio. Źle wróżyła wówczas Cezarowi niepohamowana kuluarowa krytyka ze strony senatorów, obawiali się bowiem jego działań do tego stopnia, że snute były przypuszczenia, jakoby chciał przenieść stolicę gdzie indziej. Senat był zatem skłócony nadal, przy czym tliło się w nim śmiertelne niebezpieczeństwo, o czym miał się Cezar przekonać już wkrótce.

Sukces tożsamy z końcem

Tymczasem Juliusz Cezar zajął wówczas Rzym rządzony przez skłócony senat. Po wygranej bitwie pod Farsalos mógł oddać władzę Kleopatrze, z którą romansował, wokół czego narosło sporo plotek. Odniósł też zwycięstwo na wschodzie, w Afryce i w Hiszpanii, zostając wreszcie w 44 r. p.n.e. dyktatorem Rzymu. Był to już jednak ostatni rok jego życia, bowiem zawiązał się przeciw niemu spisek w senacie, został więc zamordowany w idy marcowe, czyli 15 marca 44 r. p.n.e.

Książka godna polecenia

„Cezar” Gerarda Waltera jest książką wspaniale przybliżającą postać Cezara jako postaci najwybitniejszej swoich czasów.

Źródła:

Autor zdjęcia podobizny rzeźbiarskiej Juliusza Cezara: Gautier Poupeau