Roman Dmowski

Roman Dmowski przyszedł na świat 9 sierpnia 1864 roku w Kamionku, w Warszawie. Zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie pod Łomżą. Przede wszystkim działacz niepodległościowy, w tym polityk i publicysta, poseł i minister spraw zagranicznych. Przeciwnik koncepcji państwa jako federacji, wobec czego oponent Piłsudskiego. Twórca koncepcji inkorporacyjnej.

Poglądy i przekonania

Posiadał korzenie szlacheckie po ojcu, przedsiębiorcy. Pośród ideologów obozu narodowego Dmowski zaliczany jest do jego protoplastów. Był rzecznikiem patriotyzmu świadomego, opartego na gruntownej pracy, której dalekosiężnym celem ma być niepodległość rozumiana także w kategoriach odrębności, a naród jednolity etnicznie. Optował za państwem narodowym każdego z narodów. Był krytykiem ruchów socjalistycznych, w szczególności teorii walki klas. Popierał opcję, w której Polska osiąga niepodległość na bazie współpracy z Rosją i Francją, tym samym odrzucał w założeniu celowość zrywów narodowowyzwoleńczych, zwłaszcza antyrosyjskich. Akcentował doniosłość jednolitości narodowej opartej na wyznaniu katolickim. W roku 1903 ukazała się jego „Myśl nowoczesnego Polaka”, przy czym pośród wielu innych pozycji klarowne koncepcje zawarł również w książce opublikowanej w roku 1927, pt. „Kościół, naród i państwo”.

Kształtowanie się myśli narodowej

Ukończył wydział biologiczny rosyjskiego uniwersytetu w Warszawie. Następnie podjął studia w Paryżu. Zanim jednak do tego doszło, zasilił szeregi i szybko awansował w organizacji niepodległościowej Związek Młodzieży Polskiej „Zet”, by objąć po roku jej kierownictwo. Został jednocześnie członkiem Ligi Polskiej. Rok 1893 jest dla ruchu narodowego niezwykle istotny ze względu na przekształcenie inspirowane przez Dmowskiego wespół z Janem Ludwikiem i Zygmuntem Balickim – z Ligi Polskiej powstaje wówczas Liga Narodowa (LN). Ruch ten swój program dedykował w szczególności ziemiaństwu, czy też inteligencji pochodzenia ziemiańskiego, drobnomieszczaństwu i burżuazji, a przynajmniej jej części. Program był obliczony na długofalowe kształtowanie postaw patriotycznych, oraz kultywowanie cnót, również polegał na wierności Kościołowi katolickiemu, przy czym obecne pierwiastki nacjonalistyczne trąciły niekiedy antysemityzmem wojującym, który miewał swe miejsce pod wpływem odruchowej ksenofobii wymienionych warstw w reakcji na ówczesny napływ ludności żydowskiej. W trakcie tych zdarzeń Dmowski został współtwórcą wiecu ku czci setnej rocznicy konstytucji 3 maja, za co osadzono go w Cytadeli warszawskiej, następnie trafił na zesłanie do Mitawy. W 1895 roku udało mu się zbiec do Lwowa. Został redaktorem pisma dwutygodniowego „Przegląd Wszechpolski”. Natomiast w roku 1897 powstała słynna endecja, partia Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne, na której czele stanął.

Komitet Narodowy Polski

W okresie rewolucji 1905 – 1907 działał w kraju, zajmując się między innymi zwalczaniem PPS. W związku z faktem, iż Piłsudski udał się do Tokio pozyskiwać wsparcie dla PPS, Dmowski również się tam udał by przekonywać do swoich racji, zgoła odmiennych od forsowanych przez PPS, które to stronnictwo pokazywało na Niemcy jako ewentualnego gwaranta niepodległości. Obie frakcje miały na względzie toczący się spór rosyjsko – japoński. Wówczas to ruch narodowy zdobywał coraz większe poparcie wśród robotników i chłopów. Padła propozycja Dmowskiego złożona na ręce premiera rosyjskiego, a dotycząca autonomii Królestwa Polskiego, ze skutkiem, co ważne, zerowym. Następnie lata 1907 – 1909 przyniosły Dmowskiemu posadę posła w Dumie, gdzie przewodniczył Kołu Polskiemu. Wreszcie wybuchła I wojna światowa niosąc nowe nadzieje na niepodległość Polski i Dmowski założył słynny Komitet Narodowy Polski, czyli wciąż orientację prorosyjską. W związku z mającymi wówczas miejsce działaniami Niemców na terenie kraju Dmowski ponownie emigrował, pokładając ciągle swe nadzieje w Rosji. Rok 1916 przyniósł mu doktorat honoris causa Uniwersytetu Cambridge. Z kolei w 1917 roku prezesował KNP w Paryżu, co było istotne ze względu na relacje z państwami ententy, które traktowały KNP w kategoriach przedstawicielstwa polskiego państwa. Rok 1918 przyniósł szczęśliwie kompromis Dmowskiego z Piłsudskim, mogło zatem dojść do utworzenia rządu Ignacego Paderewskiego. Dmowskiemu przypadł wówczas udział reprezentowania razem z Paderewskim państwa polskiego na konferencji pokojowej w Paryżu. Miał wówczas realny wpływ na kształt zapisu w traktacie wersalskim, który dotyczył Polski. Wygłosił 5 – godzinne expose w trzech językach, wykładając szczegółowo żądania Polski. Złożył też swój podpis w traktacie z Austrią w Saint – Germain.

Działalność międzywojenna

Trzeba zaznaczyć, że Roman Dmowski forsował koncepcję granic polskich w ramach przyjętej przez siebie idei narodowościowej, zwanej inkorporacyjną. Wkrótce potem zajmował stanowisko posła na Sejm Ustawodawczy. Był rok 1920, gdy Dmowski w imieniu Związku Ludowo – Narodowego został członkiem Rady Obrony Państwa zorganizowanej na specjalne potrzeby wojny polsko – bolszewickiej. Był to wspomniany czas Sejmu Ustawodawczego, podczas gdy w rządzie Władysława Grabskiego przez kwartał zajmował funkcje ministra spraw zagranicznych. Prawica chciała niektóre ustawy dotyczące mniejszości etnicznych wprowadzić jeszcze przed końcem jego obrad, tak, by ewentualni dokooptowani później przedstawiciele mniejszości nie mieli już na nie wpływu. W efekcie ustaw tych nie przeprowadzono. Wkrótce nadszedł okres sanacji. Dla Dmowskiego oznaczało to zdwojenie wysiłków. Był w opozycji, zakładając Obóz Wielkiej Polski jako narodową platformę sił opozycyjnych bliskich jego programowi narodowemu. Rok 1928 przyniósł w końcu współtworzenie przez Dmowskiego Stronnictwa Narodowego, jednak po roku 1934 wycofał się z aktywnej działalności. Zmarł w przededniu drugiej wojny, w styczniu 1939 roku.

Artykuły, które mogą Ci się spodobać:

Ciekawostki

• Propagowano informacje, że ojciec Romana Dmowskiego jest analfabetą, a to w związku z tym że odmawiał składania podpisów w języku rosyjskim pod oficjalnymi dokumentami.
• Dmowski był poliglotą – władał biegle językiem francuskim, angielskim, rosyjskim i portugalskim, a także rozumiał m.in. niemiecki.
• Cechował się nietuzinkowym poczuciem humoru, np. zapytany jaką widzi perspektywę na poprawę relacji z Ignacym Paderewskim odpowiedział: „Trzeba udusić panią Paderewską”.
• Roman Dmowski nigdy się nie ożenił, gdyż darzył uczuciem Marię Juszkiewiczową, która wybrała i poślubiła w 1899 roku Józefa Piłsudskiego.
• Pogrzeb Romana Dmowskiego był jedną z największych manifestacji narodowych okresu międzywojennego. Uczestniczyło w nim od 100 do 200 tysięcy ludzi.

Źródła:

Tagi: