Św. Franciszek z Asyżu, a właśc. Jan Bernardone (1181-1226) jest fascynującym świętym, nazywanym “biedaczyną z Asyżu”, założycielem 3 zakonów franciszkańskich.
Kim był św. Franciszek z Asyżu? Krótki życiorys
Jan Bernardone urodził się w Asyżu, we Włoszech, w 1181 roku. Jego ojciec był bogatym kupcem, sukiennikiem. W czasie jego młodości w domu nazywano go “Francesco – Francuzik”, gdyż jego zamiłowaniem był język francuski. Przezwisko to zostało mu na całe życie, a jego imię chrzestne odeszło w zapomnienie. Jako rycerz wziął udział w nieudanej wyprawie przeciwko Perugii i dostał się w roczną niewolę. Podczas długiej i ciężkiej choroby uświadomił sobie, że jego powołaniem jest służba Chrystusowi. Prawdziwe szczęście i wolność człowieka ujrzał w uniezależnieniu się od świata, naśladowaniu Chrystusa oraz powrocie do ewangelicznego ubóstwa.
W wieku 25 lat porzucił dostatki, dom rodzinny i zaczął żyć jak żebrak. Ojciec wydziedziczył Franciszka, dlatego odszedł bez grosza “aby poślubić Panią Biedę” i jako pustelnik pod Asyżem służyć ubogim. Jego przykład sprawił, że pojawili się jego naśladowcy.
Trzy lata później, w 1210 roku miał już 12 towarzyszy. Dał im pierwszą regułę, która została zatwierdzona ustnie przez papieża Innocentego III. W taki sposób narodził się zakon braci mniejszych, który prowadził działalność ewangeliczną w całych Włoszech i wzywał do wiary oraz pokuty. Bracia nie przyjmowali żadnych godności kościelnych i odmówili posiadania jakiejkolwiek własności, a sam św. Franciszek nie chciał być i nie był kapłanem (pozostał jedynie diakonem).
“Serce stygnącego świata” szarpanego bratobójczymi walkami, uciskiem i chciwością rozpromieniło się dzięki praktyce ewangelicznego ubóstwa i przybliżaniu ludziom Chrystusa. Ruch franciszkański ogarnął wkrótce całą Europę. W 1219 roku zakon liczył już ponad 5 tys. mnichów. Św. Franciszek z pomocą św. Klary założył zakon żeński oraz trzeci zakon, którego członkami mogli być zarówno zakonnicy i ludzie świeccy, mężczyźni i kobiety.
Kult Męki Chrystusa popchnął świętego Franciszka do odbycia podróży do Ziemi Świętej. Wyczerpany, cierpiący z powodu stygmatów (które otrzymał w 1224 roku), na wpół ślepy, zmarł o zmierzchu 3 października 1226 roku, śpiewając 8. werset Psalmu 142:
Wyprowadź mnie z więzienia,
bym dziękował Imieniu Twojemu.
Św. Franciszek z Asyżu został kanonizowany w 1288 roku. Jest on najpopularniejszą postacią wśród bohaterów wiary oraz wzorem życia apostolskiego. Nawet innowiercy są pod wrażeniem jego osoby. Można powiedzieć, że cały świat czci go jako wysłannika Pana. Święty Franciszek potrafił ten świat zwrócić na dobrą drogę oraz przyprowadzić do jedynego Dawcy szczęścia i pokoju.
Biografia rozszerzona św. Franciszka
Jan Bernardone urodził się w Asyżu, który liczy obecnie prawie 30 tys. mieszkańców. Miasto znajduje się na stokach wzgórza Subassio, na wysokości 400-600 metrów. Szczyt wzgórza, który liczy ok. 1000 metrów, okalają białe ruiny murów i zabudowań średniowiecznego zamku. Wszystko tutaj przypomina Świętego i nim żyje. U stóp wzgórza lśnią w słońcu mury klasztoru i dwukondygnacyjna bazylika Świętego. Z prawej strony znajduje się surowa bazylika Św. Klary. Obok znajduje się muzeum, w którym najcenniejszą pamiątką jest habit św. Franciszka, uszyty przez św. Klarę. Wymiary tego habitu wskazują, że Święty był wysokiego wzrostu. Obok bazyliki św. Klary znajduje się galeryjka, z której roztacza się malowniczy widok na Asyż Dolny.
Św. Franciszek urodził się w 1181 lub 1182 roku. Jego rodzicami byli Joanna Pica i Piotr Bernardone, którzy mieli sklep ze suknem i należeli za możniejszych obywateli miasta. Podanie mówi, że matka urodziła go w stajni. Obecnie na tamtym miejscu znajduje się kaplica z freskami z XIII wieku z napisem z XIV wieku: “Ta kaplica była stajną dla wołu i osła, w której narodził się Franciszek, zwierciadło świata.” Franciszek miał ponadto młodszego brata, który zmarł w 1229 roku, czyli trzy lata po nim. Franciszek urodził się jako słabowite dziecko, dlatego matka ochrzciła go imieniem Jan Chrzciciel. Ojciec żartobliwie nazwał go Franciszkiem (czyli Francuzikiem), gdyż chłopiec darzył sympatią kupców francuskich, z którymi jego ojciec załatwiał interesy. Inna wersja mówi, że przydomek ten otrzymał ze względu na matkę, która miała podchodzić z francuskiej prowincji – Prowansji.
Franciszek uczęszczał do szkoły parafialnej, a po jej ukończeniu pomagał ojcu w kupiectwie. W 1202 roku wybuchła wojna pomiędzy Asyżem, a Perugią. Miał wtedy około 20 lat. Z chęcią wziął udział w wojnie i stanął w obronie rodzinnego miasta. Dostał się do niewoli, w której spędził rok. W więzieniu zachorował, gdyż ówczesne więzienia nie przypominały współczesnych zakładów karnych. Były to cuchnące lochy, gdzie skazanych trzymano w najgorszych warunkach. Gdy Franciszek powrócił do domu, nadal prowadził interesy ojca. Pewnego razu przyśniła mu się tajemnicza postać, która zawołała go po imieniu i zawiodła do zamku pełnego zbroi. Kiedy zapytał, czyj to zamek i czyje to są zbroje, otrzymał odpowiedź: “To wszystko jest twoje i twoich rycerzy”. Zrozumiał poprzez ten sen, że jego powołaniem jest stan rycerski. Postanowił nając giermka, zakupić konia i ruszyć w świat, jednak 60 km od Asyżu miał sen, w którym usłyszał głos “Dokąd podążasz?”. Otrzymał rozkaz powrotu do Asyżu i w czasie drogi powrotnej sprzedał konia oraz rycerski strój. W domu spotkał się z awanturą, za samowolne opuszczenie domu i roztrwonienie pieniędzy. Szkód ojcu nie naprawił, gdyż zaczął zatapiać się w modlitwie i wieść ascetyczne życie. Rodzina nie mogła tego zrozumieć.
Pewnego razu w kościele usłyszał głos: “Franciszku, idź i napraw mój Kościół”. Był przekonany, że głos Boży rozkazuje naprawić mu kościół św. Damiana, który wtedy był w ruinie. Zostawił rodzinę i zaczął pracować przy odbudowie kościoła, jednak tego dla jego ojca było już za wiele. Ojciec zaprowadził go przed biskupa Asyżu i urzędowo wydziedziczył Franciszka, który odpowiedział na to: “Kiedy wyrzekł się mnie ziemski ojciec, mam prawo Ciebie, Boże, odtąd wyłącznie nazywać swoim Ojcem.” Zastosował się do poleceń z nieba i chodził po okolicy, naprawiając zniszczone kościoły. Swój wolny czas poświęcał chorym, znajdującym się w miejscowym przytułku-szpitalu. Podążał również za pragnieniem nawracania zaginionych dusz i chodził po okolicznych wsiach oraz miasteczkach, nawołując do pokuty. Miało to miejsce w latach 1206-1208. Miał dotrzeć nawet do Rzymu. Po powrocie do Asyżu, naprawiał kościół św. Piotra della Spina (już nieistniejący), a potem Matki Bożej Anielskiej, przy którym zamieszkał. Kościółek należał wtedy do benedyktynów z góry Subassio, którzy chętnie odstąpili ruiny Franciszkowi. Obecna bazylika pochodzi z XVI wieku.
Dnia 24 lutego 1208 roku Franciszek usłyszał na Ewangelii słowa, które utkwiły mu głęboko w pamięci: “Nie bierzcie na drogę torby ani dwóch sukien, ani sandałów, ani laski” (Mt 10,5-16). W związku z tymi słowami zdjął swoje odzienie, nałożył zgrzebny habit, przepasał się sznurem oraz wziął kij do ręki i udał się przed kościół św. Jerzego, aby tam nauczać ludzi. Całe miasto o nim mówiło. Jedni traktowali go jako dziwaka, inni zaś uważali za świętego. Zaczęli się do niego garnąć uczniowie, których w 1208 roku miał już dwunastu. Nadał im nazwę “Mężów Pokutników z Asyżu” i “Braci Mniejszych”. Obrali oni sobie za cel naśladować Jezusa w ubogim życiu oraz głosić Ewangelię. Obchodzili na wzór uczniów Chrystusa miasta i wioski, nawołując do pokuty.
Szybko pojawiły się trudności, gdyż miejscowi kapłani zaniepokoili się “wędrownymi apostołami”, którzy nie mieli od nikogo upoważnienia do takiej misji. Franciszek udał się ze swoimi braćmi do Rzymu i stanął przed papieżem Innocentym III. Musiał wywrzeć na papieżu wielkie wrażenie, który był bardzo ostrożny w zatwierdzaniu nowych rodzin zakonnych, gdyż otrzymał od niego ustne zatwierdzenie. Papież polecił mu, aby przyjął święcenia diakonatu, aby mógł lepiej wypełniać swoją misję, a jego towarzyszom pozwolił nosić tonsurę, czyli znak przynależności do stanu duchownego. Jak mówi podanie, papież Innocenty III miał mieć proroczy sen, w którym widział św. Franciszka i jego uczniów, jak podtrzymywali chylący się do upadku Kościół Boży, który przedstawiony był w postaci bazyliki papieskiej na Lateranie.
Podczas drogi powrotnej bracia głosili Chrystusa słowem i przykładem swojego życia. Kiedy dotarli do Asyżu, zgłosiła się do kościółka Matki Bożej Anielskiej, św. Klara, bardzo zamożna kobieta z Asyżu. Postanowiła poświęcić się na służbę Bożą i w nocy z 18 na 19 marca 1211 roku odbyły się w wymienionym kościółku jej ostrzyżyny i obłóczyny, których dokonał Franciszek w otoczeniu braci. Widział w niej wielki dar Boży. Gdy bracia mieli oddawać się posłudze apostolskiej, Klara z towarzyszkami miała przygotować dla nich serca grzeszników poprzez modlitwę i pokutę. W ten sposób powstał II Zakon Św. Franciszka, Pań Ubogich, zwanych popularnie klaryskami.
W tamtych latach Europa katolicka prowadziła wyprawy krzyżowe do Ziemi Świętej. Franciszek także chciał nawiedzić ziemię Pana Jezusa, aby nawracać Mahometan, jednak burz zmusiła okręt do powrotu. Kiedy zaś w 1212 roku chciał udać się do Maroka, to przeszkodziła mu w tym choroba.
W 1213 roku hrabia Orlando ofiarował Franciszkowi Górę Alwernię, która stała się jego ulubionym miejscem do modlitwy. To właśnie na tej górze otrzymał stygmaty, czyli odbicie ran Jezusa na swoim ciele.
Dzieło duchowe św. Franciszka rozprzestrzeniło się na całe środkowe Włochy, które zostały usiane jego synami duchowymi. W 1215 roku Franciszek zwołał pierwszą kapitułę, podczas której przedstawił swoim synom duchowym, ułożoną przez siebie regułę. W tym samym roku został zaproszony przez papieża do wzięcia udziału w soborze powszechnym Laterańskim IV. Poznał tam św. Dominika, z którym się zaprzyjaźnił. W 1217 i 1219 Franciszek zwoływał kolejne kapituły. Trzecia kapitału z 1219 roku była tak liczna, że w związku z setkami namiotów nazwano ją “kapitułą namiotów”. Podczas tej kapituły wysłano braci do Anglii, Niemiec i Francji, a sam Franciszek udał się z krzyżowcami do Egiptu i stanął przed sułtanem Melek-el-Kamelem. Nie nawrócił go, ale za to otrzymał od niego papier, który pozwalał mu na swobodne poruszanie się po Ziemi Świętej. Kiedy dowiedział się, że ma się zebrać kapituła generalna w Asyżu i bez jego wiedzy zmienić jego regułę, natychmiast wrócił i zrzekając bycia przełożonym, wyznaczył na swojego następcę Piotra z Ketanii. Następnie udał się do Rzymu, aby uzyskać zatwierdzenie swojej reguły. Był to 1220 roku i w tym czasie w Maroku pięciu braci-misjonarzy poniosło śmierć męczeńską z rąk Mahometan. Byli to pierwsi męczennicy tego zakonu. Ich ciała przewieziono do Portugalii. W manifestacji uczestniczył młody kapłan z zakonu kanoników regularnych, św. Antoni, który niebawem wstąpił do franciszkanów. Po śmierci Piotra z Ketanii Franciszek mianował przełożonym generalnym I Zakonu brata Eliasza, a sam poświęcał wolny czas sprawom organizacyjnym zakonu oraz modlitwie. W kapitule generalnej zakonu w 1221 roku uczestniczyło ok. 5000 braci, a dwa lata później papież Honoriusz III zatwierdził regułę św. Franciszka.
Św. Franciszek chciał, aby z dobrodziejstw życia zakonnego mogli czerpać również ludzie świeccy, dlatego w 1221 roku założył III Zakon właśnie dla ludzki świeckich, żyjących w rodzinach, praktykujących śluby zakonne w ramach swojego stanu.
W 1223 roku podczas jednej ze swoich wędrówek misyjnych św. Franciszek znalazł się w miasteczku Greccio. Przypadały właśnie święta Bożego narodzenia i Franciszek wpadł na pomysł zainscenizowania żłóbka. Do stajenki, w której gospodarz miał osiołka i woła, zaniósł niemowlę gospodarza i położył je w żłobie. Braciom odczytał tekst z Ewangelii o narodzeniu Pana Jezusa, a wśród łez wygłosił homilię o tej tajemnicy. Na zakończenie odśpiewano hymn kościelny na Boże Narodzenie. W ten właśnie sposób powstały żłóbki” i “jasełka”.
Surowy tryb życia odbił się na jego zdrowiu, a w ostatnich latach coraz bardziej dręczyły go cierpienia fizyczne. W 1224 roku w lecie udał się na Górę Alwernię, gdzie pościł przez 40 dni ku czci św. Michała Archanioła. Zachowywał ten zwyczaj od wielu lat i zalecał go swoim duchowym synom. To właśnie podczas postu, 14 września, ukazał mu się Chrystus w postaci serafina na krzyżu i odbił na jego ciele swoje najświętsze rany. Był to pierwszy przypadek stwierdzonych historycznie stygmatów. Św. Franciszek otrzymał je na dłoniach i stopach, z wyraźnymi śladami po gwoździach. Zadawały one Świętemu wielki ból i krwawiły. Czuł się także zawstydzony wskutek takiego wyróżnienia. Kościół potwierdził urzędowo ten przypadek, zatwierdzając święto Stygmatów św. Franciszka na dzień 17 września.
Wskutek stygmatów, św. Franciszek czuł się tak osłabiony, że musiał zaprzestać pieszych wędrówek apostolskich, a wskutek prawie stałego płaczu prawie oślepł. Kontakt ze współbraćmi utrzymywał przez dyktowane listy. W 1225 roku podyktował swój popularny utwór poetycki Pieśń o bracie słońcu. Gdy jego stan był już beznadziejny, skorzystał z oferty papieża i zaczął leczyć się w jego letniej rezydencji w Rieti. Było jednak już za późno. Pragnął zakończyć życie na rękach braci, więc udał się w ostatnią drogę do Asyżu. Zatrzymał go u siebie biskup Asyżu, jednak Święty błagał, aby przeniesiono go do Porcjunkuli. Jego życzenie zostało spełnione i tam właśnie 3 października 1226 roku oddał Bogu ducha, mając na ustach słowa 141 psalmu. Zmarł w wieku zaledwie 45 lat w sobotę, dzień Matki Bożej. Pogrzeb odbył się następnego dnia, a jego bracia ułożyli ciało, jakby było rozpięte na krzyżu, co na zebranym tłumie zrobił ogromne wrażenie. Ciało przeniesiono w uroczystej procesji z Porcjunkuli do kościoła św. Jerzego. Po czterech latach w równie uroczystej procesji przeniesiono jego ciało do wystawionej ku jego czci wspaniałej bazyliki. 16 lipca 1228 roku papież Grzegorz IX ogłosił go świętym. W 1442 i 1476 roku relikwie św. Franciszka dla bezpieczeństwa zamurowano i z biegiem lat zapomniano o nich. Dopiero w 1818 roku je odkryto.
Święty Franciszek z Asyżu zostawił po sobie pisma: List i błogosławieństwo dla brata Leona, Reguła (w 2 wersjach z lat 1221 i 1123), fragmenty Reguły dla sióstr, Testament, 9 listów i 8 modlitwa (wśród nich Hymn do brata słońca) itp. Wszystkie są napisane po łacinie.
Święty pozostawił po sobie wielkie dzieło, jakiego nie zostawił żaden inny święty. Są to 3 zakony: I Zakon “Bracia mniejsi” (obserwanci, kapucyni, franciszkanie konwentualni), II Zakon – klaryski, koletanki, obserwantki (bernardynki) itp. oraz III Zakon tercjarzy świeckich. Jest to naprawdę wielka Boża armia. Zakony te dały Kościołowi 4 papieży, ok. 100 kardynałów i ok. 3000 biskupów. Martyrologium Rzymskie daje świętym franciszkańskim pierwsze miejsce wśród zakonów. Wśród tych świętych znajduje się 4 doktorów Kościoła: św. Antoni Padewski, św. Bonawentura, św. Bernardyn i św. Wawrzyniec z Brindisi. Zakony franciszkańskie w naszej Ojczyźnie dały 1 świętego (św. Maksymilian Kolbe) i 7 błogosławionych.
Ku czci św. Franciszka z Asyżu wystawiono w Polsce kilkadziesiąt świątyń i ponad 1000 ołtarzy. Jego imię jest często spotykane, a topografia polska wymienia 78 miejscowości, które wywodzą się od jego imienia.
Św. Franciszek z Asyżu – Patron ekologów i…
W 1916 roku papież Benedykt XV ogłosił go patronem włoskiej Akcji Katolickiej, a w 1939 roku papież Pius XII ogłosił go patronem Włoch. W 1958 roku parlament włoski zatwierdził ten dekret uroczyście.
W 1980 roku ojciec święty Jan Paweł II ogłosił św. Franciszka z Asyżu patronem ekologii (ochrony przyrody). Dlaczego został patronem przyrody? Otóż Święty bardzo kochał przyrodę i odnosił się do niej jako do cudownego daru udzielonego przez Boga rodzajowi ludzkiemu. Zwierzęta oraz rośliny nazywał swoimi braćmi i siostrami, a środowisko traktował jako piękne “stworzenie”, które Bóg ofiarował jako dar.
W 1981 roku franciszkanie z Krakowa założyli Ruch Ekologiczny św. Franicszka z Asyżu – REFA, który prowadzi działania edukacyjne i proekologiczne.
Św. Franciszek jest patronem papieża Franciszka. Kardynał Jorge Mario Bergoglio został wybrany na ten urząd 13 marca 2013 roku i przyjął za swojego patrona właśnie tego Świętego, przyjmując tym samym imię Franciszek.
Święty Franciszek z Asyżu jest również patronem: franciszkanów, kapucynów, klarysek, bernardynek, albertynów, albertynek, tercjarzy franciszkańskich, Asyżu, Bazylei, mariawitów, aktorów, niewidomych, robotników, tapicerów, więźniów, ubogich, kupców, zwierząt, harcerzy, ornitologów, hodowców ptactwa domowego i pokoju.
Św. Franciszek z Asyżu – Ciekawostki
Św. Franciszek z Asyżu dał początek 15 świętym o tym imieniu, 21 błogosławionym oraz 2 świętym niewiastom i 10 błogosławionym.
Na placu przed bazyliką Św. Jana na Lateranie w Rzymie stoi pokaźnych rozmiarów na wysokim postumencie pomnik św. Franciszka, który ma wyciągnięte dłonie w kierunku bazyliki. Artysta w ten sposób wyraził wielką miłość, jaką miał do Kościoła Chrystusa ten święty i jak bardzo się Kościołowi przysłużył. Natomiast genialny malarz Giotto, w jednym z obrazów, które zdobią bazylikę św. Franciszka z Asyżu, przedstawił świętego w symbolicznym śnie papieża Innocentego III, jak Franciszek swoimi barkami podtrzymuje chwiejący się Kościół, w obrazie walącej się bazyliki papieskiej. Na początku swojej misji św. Franciszek usłyszał tajemniczy głos: “Franciszku, czy nie widzisz, że mój dom jest w ruinie? Idź i napraw go dla Mnie”.
Św. Franciszek oczarował swoją osobą potomnych. Poezja we wszystkich ważniejszych językach świata wyśpiewała mu tak wiele hymnów pochwalnych, że więcej wyśpiewano chyba jedynie na cześć Matki Bożej. Został upamiętniony w malarstwie i rzeźbie.
W 2002 roku wyszedł ponad 2-godzinny film o życiu Świętego pt. Święty Franciszek z Asyżu. Nie jest to jedyna tego typu produkcja, gdyż w 1989 roku pojawił się film Franciszek (Francesco), a w sumie filmów i seriali o życiu tego świętego powstało aż osiem.
Jan Paweł II zaraz po swoim wyborze na papieża, udał się 5 listopada 1978 roku helikopterem do Asyżu, aby złożyć hołd św. Franciszkowi.
Źródła
Żywoty Świętych Pańskich, WWD, 1993Święci na każdy dzień, ks. W. Zaleski SDB, 1982
