Oskar Kolberg

Oskar Kolberg (1814-1890) był wybitnym polskim etnografem, encyklopedystą, folklorystą i kompozytorem.

Krótki życiorys Oskara Kolberga

Oskar Kolberg urodził się w 1814 r. w Przysusze (woj. mazowieckim). Był nauczycielem muzyki, urzędnikiem bankowym i księgowym.

Dorastał w rodzinie wielodzietnej. Uczył się w renomowanym Liceum Warszawskim. Później pobierał prywatne nauki gry na fortepianie – w kraju, jak i za granicą (studia w Berlinie). Jako wyżej wykształcony w 1846 roku otrzymał posadę w zarządzie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Kolberg został z czasem autorem przeszło 1000 haseł z zakresu muzykologii i muzyki do „Encyklopedii Powszechnej” autorstwa Samuela Orgelbranda. Był także jednym z autorów haseł do 28 tomowej „Encyklopedii..” Orgelbranda z lat 1859-1868. Natomiast naczelnym efektem jego pracy zostało rozległe dzieło pod tytułem: „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce” (do roku 1890 ukazały się 33 tomy wymienionej pozycji). Został w związku z tym dorobkiem członkiem Krakowskiego Towarzystwa Nauk. Oskar Kolberg został również członkiem Akademii Umiejętności, a rok później przewodniczącym sekcji antropologicznej w łonie wspomnianego.

50 – lecie pracy Kolberga obchodzono w Krakowie hucznie, a to za sprawą obecności wybitnych przedstawicieli inteligencji, artystów oraz władz. Z okazji tego jubileuszu wybitnego uczonego uhonorowano członkostwem m.in. Cesarskiego Towarzystwa Miłośników Przyrody, Antropologii i Etnografii w Moskwie.

Zmarł w Krakowie 3 czerwca 1890 roku.

Rozszerzona biografia Oskara Kolberga

Henryk Oskar Kolberg urodził się 22 lutego 1814 w Przysusze, czyli mieście znajdującym się w województwie mazowieckim.

Dzieciństwo

Ojcem Oskara Kolberga był Juliusz Kolberg, inżynier przybyły z Meklemburgii, który osiadł w Warszawie. Matką Oskara była natomiast Karolina Fryderyka Mercoeur, urodzona w rodzinie francuskich imigrantów. Kolbergowie w latach od 1810 do 1817 roku mieszkali w miejscowości Przysucha. Ojciec Oskara  zarządzał tam pracą zakładów hutniczych. W roku 1817 objął stanowisko profesora geodezji i miernictwa na nowo wówczas założonym Uniwersytecie Warszawskim. Rodzina wróciła wówczas do Warszawy, gdzie zasiedliła Pałac Kazimierzowski,  czynnie uczestnicząc w życiu naukowym i artystycznym stolicy. Sąsiadami Kolbergów byli ludzie takiego formatu jak Mikołaj Chopin czy też Kazimierz Brodziński. Kolbergowie zapewnili swoim synom znakomite wykształcenie. Wilhelm – starszy brat Oskara – został dzięki temu inżynierem oraz kartografem. Z kolei Antoni – brat jego młodszy – został malarzem. Oprócz tego Kolbergowie mieli jeszcze trójkę dzieci, z których dwójka zmarła w dzieciństwie, oraz jedno w wieku 25 lat.

Przebieg edukacji

W latach 1823-1830 Oskar Kolberg uczył się w Liceum Warszawskim, któremu dyrektorował wówczas Samuel Bogumił Linde. W tejże renomowanej szkole, w której pobierał nauki Fryderyk Chopin, uczyli się także dwaj jego bracia, Wilhelm i Antoni. Jednak w trakcie edukacji Oskara Kolberga wybuchło powstanie listopadowe, co spowodowało zamknięcie placówki i przerwanie edukacji młodego Kolberga.

Poza nauką w Liceum Oskar Kolberg pobierał nauki gry na fortepianie i w dziedzinie kompozycji u takich jak T. Głogowski (1824), F. Vetter (1825), J. Elsner (1830), a także u I. F. Dobrzyński (w latach 1832-1834). W latach natomiast 1835 do 1836 Kolberg przebywał w Berlinie, gdzie mógł studiować na wysokim poziomie teorię muzyki i kompozycję (u C. F. Girschnera i K. F. Rungenhagena) oraz prawdopodobne jest, iż uczęszczał także do Akademii Handlowej.

Praca zawodowa i etnograficzna

Dorosły Kolberg był osobą wszechstronną – pracował m.in. jako nauczyciel muzyki, ale i urzędnik bankowy, czy też jako księgowy. Przy pomocy swojego brata, Wilhelma, Oskar Kolberg otrzymał w 1846 roku intratną posadę w zarządzie zawiadującym Koleją Warszawsko-Wiedeńską. W tym okresie również komponował i udało mu się wydać liczne utwory muzyczne.

Przede wszystkim Oskar Kolberg opracował ponad 1000 haseł w zakresie muzyki, muzykologii, czy też etnografii i etnologii, a to do wydawanej przez Samuela Orgelbranda w latach 1859-1868 dużego, bo 28-tomowego dzieła zatytułowanego „Encyklopedia Powszechna”. W samej zaś dziedzinie etnologii szczególnie zaznaczył się artykuł Kolberga pt. „Polski lud” (tom 21 tejże Encyklopedii). Później to właśnie etnografia, do której zaliczyć należy także muzykę i literaturę ludową, czy też wiedzę o języku (gwarze) itp., została głównym obszarem badań naukowych Kolberga.

Jako popularyzator folkloru

W roku 1839, w okolicach Warszawy (Wilanów i Czerniaków), Oskar Kolberg po raz pierwszy zapisał ze słuchu grane tam melodie ludowe. Wydawał je następnie drukiem w latach 1842-1849, ale opatrzone jego własnym fortepianowym akompaniamentem, popularyzując jednakowoż folklor wśród muzyków-amatorów. Z czasem zatem najważniejszy stał się dla Kolberga proces dokumentowania muzyki ludowej oraz jej badania. Efektem prac Kolberga w tym zakresie było wydanie w roku 1857 niezwykle cennej monografii zawierającej ballady ludowe pt. „Pieśni ludu polskiego”. Stały jego kontakt z kulturą wiejską sprawił ostatecznie, iż doszło do stworzenia w roku 1865 kompleksowego programu Kolberga dotyczącego badań etnograficznych. Wielokrotnie przy tym podkreślał on, że nie jest etnografem zawodowym, a celem jego wysiłków jest zaledwie gromadzenie materiałów.

Mrówcza praca dokumentalisty – etnografa

We wspomnianym wyżej roku 1865, mając za sobą już ponad dwudziestoletni proces doświadczeń badacza terenowego, Oskar Kolberg rozpoczął wydawanie swego cyklu monografii regionalnych pod tytułem: „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce”, przy czym jednak z części tomów została opublikowana w ramach podtytułu „Obrazy etnograficzne”. Założeniem i naczelnym celem Oskara Kolberga było opracowanie takiego dzieła, które oparte byłoby na źródłach pochodzących z wszystkich terenów przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Do swej śmierci (tj. do 1890 roku) udało się Oskarowi Kolbergowi wydać aż 33 woluminy „Ludu…”, a z materiałów przez niego wtedy przygotowanych wydano jeszcze do roku 1907 trzy kolejne tomy.

Wspaniałe naukowe laury Oskara Kolberga

W 1868 roku przyjęto Oskara Kolberga do Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, z którego to strony padła propozycja częściowego sfinansowania druku jego „Ludu…”. Ta też propozycja o charakterze materialnego wsparcia zadecydowała, że Kolberg w efekcie mógł opuścić Warszawę i przenieść się w roku 1871 roku w okolice Krakowa. Początkowo Kolberg pomieszkiwał w Mogilanach, w mieszkaniu swojego przyjaciela, później natomiast, w latach 1872-1884 mieszkał w Modlnicy. Z kolei w roku 1874 Oskar Kolberg został członkiem naukowo prestiżowej komisji antropologicznej Akademii Umiejętności, gdzie przewodniczył sekcji etnologicznej. W roku 1878 jego prace znalazły się na wystawie światowej w Paryżu, dokąd też wtedy się udał. Udział tam zaowocował otrzymaniem przez naukowca dyplomu i medalu pamiątkowego. Kolberg został także jednym z dostojnych patronów i organizatorów wystawy o charakterze  etnograficznym, zorganizowanej w roku 1880 r. w zachodnioukraińskiej Kołomyi. Jesienią 1884 roku Kolberg przeniósł się, by zamieszkać już w Krakowie, gdzie mógł wciąż poświęcać się pracy etnografa. W roku 1885 odbył natomiast swój ostatni wyjazd w rejony Przemyskie oraz Sanockie, celem odbycia tam badań. Rok przed śmiercią Oskar Kolberg obchodził swe 50-lecie pracy badawczej. Obchody tego jubileuszu były huczne – w uroczystości uczestniczyli m.in. tacy jak Jan Matejko czy też Juliusz Kossak i Władysław Żeleński. Obchody uświetnił wtedy koncert, którego repertuar zawierał utwory m.in. Chopina oraz Moniuszki, Żeleńskiego czy wreszcie samego Oskara Kolberga. Prawdopodobnie z okazji tego też  jubileuszu Oskar Kolberg został uhonorowany członkostwem w Cesarskim Towarzystwie Miłośników Przyrody, Antropologii i Etnografii w Moskwie, a także znalazł się w składzie Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego i Warszawskiego Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia”.

Zmarł w Krakowie 3 czerwca 1890 r.

Ciekawostki o Oskarze Kolbergu

• Przez ostatni rok swojego życia Oskar Kolberg mieszkał w domu, którego właścicielem był słynny antropolog Izydor Kopernicki.
• Był uważany za „samotnego ewangelika”, który skoncentrowany jest na swej życiowej ścieżce wyłącznie na swych celach stricte badawczych. W życiu Oskar Kolberg namiętność swą bowiem zarezerwował wyłącznie swemu naukowemu zamiłowaniu.
• Szczególny wpływ na zainteresowania muzyczne Oskara Kolberga wywarła jego młodzieńcza znajomość z samym Fryderykiem Chopinem. Oskar Kolberg był świadkiem początków kariery muzycznej Fryderyka i do końca życia pozostał zafascynowany  twórczością pianisty.
• W swym testamencie Kolberg przekazał Akademii Umiejętności swoje niewydane materiały, z których jednak obszerna część nigdy nie doczekała się publikacji.
• W ramach swej publicystyki wydał około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa oraz muzykologii.
• Po jego śmierci część jego pieniędzy trafiła do Kościoła Ewangelickiego w Krakowie, część natomiast przeznaczona została na wydanie dotąd jego niewydanych materiałów z badań terenowych.
• W roku 1960 utworzono w łonie Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego Redakcje pod nazwą „Dzieła wszystkie” Oskara Kolberga (DWOK), która działała początkowo we Wrocławiu. Do chwili obecnej światło dzienne ujrzała zawrotna ilość w sumie 82 tomów publikacji.
• Po kryzysie finansowym w latach 90. powołano do kontynuowania zadań DWOK niezależny Instytut im. Oskara Kolberga, który działa również w celach redakcyjnych od roku 1998.

Cytaty Oskara Kolberga

„Oddaję nutę w nieskażonej prostocie (tj. o ile skażenie nie pochodzi z winy śpiewających) tak jak wybiegła z ust ludu, bez żadnego przystroju harmo­nijnego, bo mam przekonanie, że najdzielniejszą jest w samorodnej, niczem nie zmąconej czystości jak ją natura natchnęła.”

„Każdy rodzący się człowiek ma dla siebie osobną gwiazdę na niebie, która mu swieci, pokiela (dokąd) żyje.”

„Dziewczęta w wielki poniedziałek obchodzą wieś z gałązką zieloną przystrojoną we wstążki i kwiatki. Wstępują do każdej chałupy i śpiewają, potrząsając każdą gałązką”.

„Urodziłem się w miasteczku Przysusze, (…) na rynku polskim – bo są tam trzy rynki: polski, żydowski i niemiecki(…). Pamiętam, żem miał mamkę Zuskę wieśniaczkę, która mi ciągle nad kołyską wyśpiewywała (a była jeszcze u nas w służbie w Warsz. 1822)”.

Źródła

• https://pl.wikipedia.org/wiki/Oskar_Kolberg
• https://culture.pl/pl/tworca/oskar-kolberg
• http://www.muzeum-radom.pl/muzeum-o-kolberga/oskar-kolberg/biografia/995
• https://www.muzeum-radom.pl/muzeum-o-kolberga/oskar-kolberg/biografia/995
• http://www.oskarkolberg.pl/pl-PL/Page/59
• https://www.tygodnikpowszechny.pl/trzy-zycia-oskara-kolberga-21928

Tagi: