Stanisław August Poniatowski

Stanisław August Poniatowski (1732 – 1798), mianowicie ostatni król Polski (1764 – 1795), którego panowanie oznaczało próby zahamowania procesów toczących Rzeczpospolitą w kierunku upadku, jaki już wówczas wyraźnie rysował się na horyzoncie dziejów.

Krótki życiorys Stanisława Augusta Poniatowskiego

Stanisław August Poniatowski przyszedł na świat w Wołczynie 17 stycznia 1732 roku. Pochodził z rodziny ściśle szlacheckiej, majętnej i wpływowej, połączonej koneksjami i więzami krwi z wieloma innymi rodami szlacheckimi – ojciec jego przykładowo był związany ze słynną Familią Czartoryskich. Młody Poniatowski dorastał w czasach oświecenia, więc kształcił się również w duchu tej epoki. Kilka lat spędził przykładowo w Petersburku, gdzie nawiązał nawet romans z carycą Katarzyną II. Rok 1764 przyniósł mu koronę Polski. Celem niezbędnych reform zorganizował sekm konwokacyjny, lecz spełzł on na niczym wobec oporu możnej szlachty i nikłego poparcia Rosji. Sprawy potoczyły się tymczasem w kierunku I rozbioru Polski w 1772 roku. Jednak z reform król nie rezygnował, mimo że jego kompetencje zostały uszczuplone. Doprowadził zatem do powstania Sejmu Wielkiego i uchwalenia Konstytucji 3 maja, drugiej konstytucji w świecie (po Amerykańskiej). Reformy i gruntowna przebudowa systemu spotkała się z interwencją Rosji i zawiązaniem się konfederacji targowickiej, do której król, w nadziei na poparcie Rosji, przyłączył się, został więc dla licznych zastępów braci szlacheckiej zdrajcą. Doszło wówczas do II rozbioru Polski, a w ślad za tym do wybuchu powstania kościuszkowskiego. W efekcie abdykował w roku 1795, po czym 3 lata później zmarł, w Petersburgu.

Biografia rozszerzona Stanisława Augusta Poniatowskiego

Szlachectwo

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Jego ojciec był wojewodą mazowieckim oraz kasztelanem krakowskim, którego kariera zapowiadała się jak najlepiej z uwagi na małżeństwo z Konstancją, będącą siostrą Augusta Aleksandra Czartoryskiego i Fryderyka Michała Czartoryskiego, osobistości bogatych i wpływowych, o świetnym rodowodzie ziemiańskim. To dzięki temu ojciec Stanisława zasilił najpotężniejsze stronnictwo magnackie XVIII wieku, czyli Familię, którego członków skupiała właśnie rodzina Czartoryskich. Było to stronnictwo upatrujące z jednej strony nadziei w niezbędnych reformach kraju, a z drugiej w potrzebie współpracy w tym celu z Rosją.

Trud zmian

Był to czas oświecenia. Stanisław August dorastał zaznajamiając się z krajami, do których podróżował, przy okazji z intelektualnymi trendami. Istotne z tego punktu widzenia było spędzenie przez niego kilku lat w Petersburgu, gdzie odbył znajomość z carycą Katarzyną II ukoronowaną romansem. Wiele wskazywało na to, że poparcie Rosji w dziedzinie sukcesji do tronu polskiego ma zapewnione i nie przestrzelił w swych rachubach. W roku 1764 został królem Polski. Zabrał się więc za niezbędne i postulowane reformy, czego wyrazem był w tym samym roku sejm konwokacyjny. Niestety była to próba płonna i z kilku powodów nieudana. Po pierwsze poparcie Rosji dla króla gasło, po drugie spotkał się z silnym oporem części republikańskiej magnaterii. Zawiązały się przeciwko temu konfederacje radomska i barska, doszły więc też kwestie praw dysydentów.

Konstytucja 3 maja

Na skutek działań szlachty doszło do I rozbioru Polski. Jednak Poniatowski kontynuował usilne starania o reformy kraju, skupiając wokół siebie środowiska mu przychylne. Rzecz jasna po I rozbiorze uszczupliły się jego możliwości ze względu na mniejszą ilość kompetencji króla. Miało miejsce chociażby działanie na arenie międzynarodowej – chęci pozyskania przychylności Prus i Rosji. W efekcie doszło do powstania Sejmu Wielkiego, czyli następnie Konstytucji 3 maja, dzieła wiekopomnego. Niestety w związku z tymi reformami strona rosyjska przystąpiła do interwencji. Krok Poniatowskiego był tymczasem zgubny, przyłączył się bowiem do konfederacji targowickiej. Nie był w stanie uniknąć II rozbioru, a podczas powstania kościuszkowskiego nie zachował się zgodnie z racją stanu. W efekcie zmuszony przez carycę do abdykacji w roku 1795, zmarł wkrótce, bo w 1798 roku w Petersburgu.

Wkład oświeceniowy

Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego przypadło z pewnością na czas bardzo trudny, w którym musiał podejmować decyzje niejako w ogniu krzyżowym zwalczających się stronnictw. Tymczasem w świetle upadku RP, czy też targowicy, trzeba pamiętać o życiu kulturalnym, jakie rozkwitło właśnie za panowania tego króla. Oceniany niezwykle krytycznie, przebudowywał kraj na tyle, na ile pozwalała na to sytuacja wewnętrzna i międzynarodowa. Warto wspomnieć o przebudowie Zamku Królewskiego i Łazienek, również o Teatrze Narodowym, Szkole Rycerskiej, czy wreszcie Komisji Edukacji Narodowej. Wzrastała zatem świadomość narodowa i patriotyczna krzewiona u podstaw, mimo że kosztowało to sporo.

Ciekawostki o Stanisławie Auguście Poniatowskim

• Wielu bywało pod wrażeniem jego wiedzy i wszechstronności wykształcenia.
• Choć rodzina zagwarantowała mu niemałe sumy na wszelkie wydatki, szybko znalazł się w paryskim więzieniu – właśnie za długi. Natomiast po III rozbiorze jego długi osiągnęły astronomiczną kwotę 40 milionów złotych polskich.
• Nie przepadał za alkoholem, nie palił, a imprezy w typowo szlacheckim stylu go nudziły, nie lubił bowiem obżarstwa.
• Według opinii publicystów, problematyczne było zamiłowanie króla do pięknych ubrań, dzieł sztuki i bibelotów.
• Od państw zaborczych otrzymał dożywotnią pensję.
• Po wybuchu insurekcji kościuszkowskiej stał się zakładnikiem powstańców.

Cytaty Stanisława Augusta Poniatowskiego

• „Aby mieć pewność, trzeba rozpocząć od wątpienia.”
• „Odwaga i cierpliwość.”
• „Znalazłem się w sytuacji szczególnej, lecz straszliwej; poświęciłem honor dla spełnienia obowiązku.”

Artykuły, które mogą Ci się spodobać:

Książka o Stanisławie Auguście Poniatowskim

„Stanisław August. Mąż wszystkich żon” jest książką Iwony Kienzler mówi o jego czasach, gdy bycie królem było jednocześnie elementem wzbudzającym zainteresowanie płci przeciwnej.

Źródła:

Tagi: