Jan II Kazimierz Waza (1609-1672) był królem Polski i Wielkim Księciem Litewskim od 1648 r. do jego abdykacji w 1668 r. Był także tytularnym królem Szwecji od 1648 do 1660. Jako pierwszy syn Zygmunta III Wazy był przyrodnim bratem swojego poprzednika na tronie, Władysława IV Wazy.
Spis treści
Krótki życiorys Jana II Kazimierza Wazy
Jako książę Jan Kazimierz wyjechał do Hiszpanii w 1638 roku, aby negocjować umowę z Filipem IV przeciwko Francji, ale został schwytany we Francji przez kardynała Richelieu i uwięziony w Vincennes, gdzie pozostał przez dwa lata. Został zwolniony, gdy jego brat Władysław IV obiecał nigdy nie prowadzić wojny z Francją. Następnie Jan Kazimierz dużo podróżował po całej zachodniej Europie, aby ostatecznie wstąpić do zakonu jezuitów w Rzymie. Został kardynałem papieża Innocentego X, jednak po powrocie do Polski został laikiem, by zastąpić na tronie swojego brata w 1648 r. Jego panowanie rozpoczęło się wśród zamieszania i katastrof spowodowanych wielkim buntem Kozaków pod panowaniem Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie, który to okazał się uderzeniem w serce Polski. Oprócz tego prerogatywy króla zostały sparaliżowane z powodu rosnącego wpływu szlachty, czyli głównie przez stosowanie zasady liberum veto.
Carowie Rosji i Szwecji, którzy od dawna byli aktywnymi wrogami Polski, odnowili swoje zakusy wobec Rzeczypospolitej. Oprócz tego Jerzy II Rakoczy z Siedmiogrodu również zaatakował terytorium polskie, podczas gdy Sejm był ciągle rozwiązywany z powodu nadużywania prawa liberum veto. Szwedzki Karol X Gustaw triumfalnie przemaszerował przez Polskę i oblegał Kraków w 1655 r., zmuszając Jana Kazimierza do ucieczki na Śląsk. Szwedzi zostali ostatecznie zatrzymani przez Stefana Czarnieckiego pod Częstochową. Wojny ze Szwedami i Rosjanami zostały zakończone traktatami obejmującymi znaczne cesje prowincji nad Bałtykiem i Dnieprem ze strony Polski, która również straciła kontrolę nad Kozakami (ci z kolei poddali się ochronie ze strony carów rosyjskich). Podczas tych długich walk Jan Kazimierz, choć całkiem pokojowy, często dowodził swego patriotyzmu i odwagi.
Ponadto, rzekome intrygi żony Jana Kazimierza prowadzone na rzecz księcia Enghien jako następcy tronu polskiego wywołały serię buntów, w tym bunt pod przewodnictwem hetmana Jerzego Sebastiana Lubomirskiego. W rezultacie Jan Kazimierz abdykował w Sejmie Warszawskim 16 września 1668 r. W następnym roku przeszedł na emeryturę, udając się do Francji, gdzie był hospitalizowany.
Panowanie Jana Kazimierza było jednym z najbardziej katastrofalnych w historii Polski. Był trzecim i ostatnim monarchą na tronie polskim z dynastii Wazów. Nie pozostawił po sobie sukcesorów do tronu polskiego.
Rozszerzona biografia Jana II Kazimierza Wazy
Jan II Kazimierz Waza (ur. 22 marca 1609 w Krakowie – zm. 16 grudnia 1672 w Nevers, we Francji), król Polski i Wielki Książę Litewski (1648–1668), jak i pretendent do szwedzkiego tronu. Był władcą, którego panowanie naznaczone było dużymi stratami terytorialnymi Polski, poniesionymi w wojnach przeciwko Ukraińcom, Tatarom, Szwedom i Rosjanom.
W poszukiwaniu osobistych dróg
Był pierworodnym Zygmunta III Wazy, króla Polski i Szwecji. Jan Kazimierz walczył po stronie Habsburgów przeciwko Francji podczas wojny trzydziestoletniej. Słynny jest przypadek, gdy w drodze do Hiszpanii, aby objąć stanowisko księcia-admirała, został aresztowany przez Francuzów i uwięziony przez dwa lata (1638–40) w związku z domniemanym szpiegostwem. Po zwolnieniu postanowił zrezygnować z życia wojskowego i został nowicjuszem jezuickim (1646), ale rok później również z tego stanowiska zdecydował się zrezygnować.
Objęcie władzy i pierwsze kierunki
Kilka miesięcy po śmierci swojego przyrodniego brata, króla Władysława IV Wazy, w maju 1648 r. Jan Kazimierz został wybrany na tron polski i wkrótce poślubił Ludwikę Marię, czyli wdowę po swoim bracie.
Jan Kazimierz próbował zakończyć powstanie ukraińskich poddanych kozackich w drodze negocjacji, ale został zmuszony do kontynuowania wojny przez wzgląd głównie na interesy partykularne polskich szlachciców, Ci bowiem chcieli przede wszystkim zwiększyć kontrolę nad Ukrainą. Pokonał Kozaków i ich tatarskich sojuszników pod Beresteczkiem 28–30 czerwca 1651 r., ale walki rozpoczęły się od nowa, gdy Kozacy poddali się carowi rosyjskiemu w zamian za niezbędną dla nich pomoc wojskową. Podczas gdy wojska polskie walczyły na wschodniej granicy Polski, wojska szwedzkie zaatakowały z zachodu i do października 1655 r. zajęły większość kraju.
Wojenne pokłosia
Jan Kazimierz uciekł za granicę, ale wrócił w 1656 r., gdy polscy chłopi i szlachta zbuntowali się przeciwko szwedzkiej kontroli. Po zakończeniu wojny ze Szwecją w 1660 r. Jan Kazimierz musiał zrzec się swoich praw do szwedzkiego tronu i północnych Inflant. Oprócz tego, na mocy owego pokoju w Oliwie obie strony dotychczasowego konfliktu miały zachować swe terytoria. W styczniu 1667 r. Polska podpisała oprócz tego rozejm w Andruszowie – z Rosją, na mocy którego połowa Białorusi (ze Smoleńskiem), Czernichów (Ukraina) i cała Ukraina na wschód od Dniepru oraz Kijów na zachód od rzeki zostały scedowane na rzecz Rosji. Zniesmaczony wojną zewnętrzną, w obliczu buntu Sejmu i żałobą po śmierci swojej żony król w efekcie abdykował (16 września 1668 r.) i przeszedł na emeryturę, udając się do Francji, gdzie pełnił funkcję tytularnego opata Saint-Germain-des- Prés do śmierci, w 1672 roku.
Trudne panowanie
Warto zaznaczyć i wielokrotnie podkreślić, iż klęski wojenne czasu panowania Jana Kazimierza uwydatniły przede wszystkim istotne wady ustroju polskiego państwa, w tym głównie paraliż prac sejmowych za sprawą stosowania zdecydowanie ponad miarę instytucji liberum veto. Zapisała się w tym zakresie dość pozytywnie Ludwika Maria, planująca w oparciu o pracę uczonych i działalność jej przychylnych przeprowadzić reformy władzy wykonawczej. Nie było to jednak możliwe wobec silnej opozycji szlachty, ale i jej mocodawców wśród korupcjogennej magnaterii. To właśnie fiasko reform oraz wkrótce śmierć królowej, sprawiły, że król zdecydował się na abdykację oraz emigrację.
Ciekawostki o Janie II Kazimierzu Wazie
- Jako stronnik władzy hiszpańskiej, będącej w czasie wojny z Francją, został aresztowany przez oddziały kardynała Richelieu, gdy lekkomyślnie wysiadł na północnych brzegach Francji. Spędził w efekcie dwa lata za kratami, został bowiem oskarżony o domniemane szpiegostwo.
- Jan Kazimierz słusznie prorokował o rychłym rozbiorze ziem polskich, jeśli tylko nieprzeprowadzone pozostaną niezbędne reformy ustrojowe kraju.
- Kronikarze podkreślali pewną skłonność króla do “uciech życia”. Jego czas dojrzewania był faktycznie burzliwy i urozmaicony.
Cytaty Jana II Kazimierza Wazy
“Pójdzie Polska na rozszarpanie narodów. Kozak i Moskal zagarną ludy językiem zbliżone do siebie i nawet Wielkie Księstwo Litewskie sobie wezmą. Wielkopolskę i Prusy Brandenburczyk zajmie, a dom austriacki o Krakowie i Rusi pomyśli.”
“Wielebny Ojcze! W zeszłym roku doświadczyłem szczególnej opieki Bożej w cudownym zwycięstwie, jakie Boska Dłoń odniosła nad niezliczoną liczbą barbarzyńców, nieprzyjaciół Wiary Świętej..”
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_II_Kazimierz_Wazahttps://www.britannica.com/biography/John-II-Casimir-Vasa
https://pl.wikiquote.org/wiki/Jan_II_Kazimierz_Waza
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/jan-kazimierz-waza-1609-1672/
