Władysław I Herman (ok. 1043-1102) był księciem z dynastii Piastów, władcą Polski w latach 1079–1102.
Krótki życiorys Władysława I Hermana
Władzę objął po wygnaniu jego brata, króla Bolesława zwanego Szczodrym. Zmienił diametralnie kierunek polskiej polityki: zawarł mianowicie pokój z Czechami i wznowił ścisłą podległość wobec Świętego Cesarstwa, wyrażoną głównie niepodejmowaniem starań o koronę królewską oraz popieraniem Niemiec w sporze z papieżem. Dążył, wraz z szarą eminencją swego panowania, czyli wojewodą Sieciechem, do wzmocnienia autorytetu monarszego i zapobiegania potencjalnym interwencjom ze strony Czech i Niemiec. Wkrótce jednak w ręce palatyna Sieciecha przeszła faktyczna władza w państwie polskim. Wobec sprzeciwu możnych, nastawionych co najmniej niechętnie do wszechwładzy Sieciecha, książę został zmuszony do jego oddalenia, aby w efekcie podzielić państwo między swoich synów: Zbigniewa (otrzymał on Wielkopolskę, Kujawy, ziemie sieradzką i łęczycką) i Bolesława (przypadły mu w udziale dzielnice jak Śląsk i Małopolska) w roku 1097. Herman do śmierci (1102) zachował jedynie Mazowsze oraz władzę zwierzchnią.
Rozszerzona biografia Władysława I Hermana
Jako drugi syn Kazimierza Odnowiciela, Władysław nie był szykowany na tron. W pierwszym okresie życia wprawdzie pozostawał on w cieniu brata, ale został niemniej wyposażony formalną zwierzchność nad dzielnicą mazowiecką, która to władza przejawiała się w czerpaniu z niej dochodów, podczas gdy władzę realną po prawdzie miał jego brat. Jeśli pokusić się do porównań z naszą współczesnością, to mógł piastować tam urząd odpowiadający dziś czemuś na wzór naczelnika prowincji.
Tymczasem około roku 1070 urodził się syn imieniem Zbigniew. Gall Anonim stwierdził, że człowiek ten pochodził z nieprawego łoża. Zaznaczmy, że nielegalny rodowód Zbigniewa nie wynikał wcale z braku ślubu kościelnego jego rodziców, bo i w czasach owych ślub taki o charakterze formalności duchowej nie był jeszcze wymogiem si ne qua non. Brak pełni praw książęcych starszego syna Władysława Hermana spowodowany był raczej nierównością społeczną jego rodziców. Jest też za tym i świadectwo, że książę nie dążył wcale do zdobycia władzy zwierzchniej.
Jednak na skutek buntu możnych przeciwko Bolesławowi, a co za ty idzie z powodu ucieczki z Polski Bolesława II Śmiałego, w 1079 r. Władysław został siłą rzeczy podniesiony do rangi księcia polskiego. Istnieją różne opinie na temat tego, czy Władysław odegrał aktywną rolę w spisku mającym na celu pozbawienie brata tronu, czy też przekazano mu władzę tylko dlatego, że był on w świetle tego najbardziej odpowiednią osobą, mając na względzie dobro dynastyczne. I wszystko dziś wskazuje na to, że raczej to drugie, będąc człowiekiem – jeśli chodzi o inicjatywy polityczne – dość biernym.
Konformista Władysław
W 1080 r., aby poprawić relacje między Polską a Czechami, Władysław poślubił Judytę, córkę księcia czeskiego Wratysława II. Następnie polityka zagraniczna Władysława Hermana zaczęła dążyć do umocnienia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, mimo że z początku opowiadał się za papiestwem. Przyjął Władysław zwierzchnictwo cesarstwa do tego stopnia, że kiedy w 1085 roku w Moguncji święty cesarz rzymski Henryk IV ogłosił, że jego szwagier Wratysław II jest królem Czech i Polski, Władysław nie wyraził sprzeciwu. Nigdy też nie dążył do korony królewskiej ze względu właśnie na swoją podległość wobec cesarza. Niedługo potem możni zostali zmuszeni do odwołania z Węgier bratanka Władysława i prawowitego spadkobiercę tronu polskiego Mieszka Bolesławowica. Młody książę zaakceptował wówczas zwierzchnictwo wuja i zrezygnował z dziedzicznych roszczeń w zamian za to, że został pierwszym w szeregu do sukcesji. Władysław był zmuszony zaakceptować warunki swojego siostrzeńca, ponieważ jego najstarszy i jedyny syn, Zbigniew, był nieślubny, jako że urodził się w związku nieuznanym przez kościół. Natomiast relacje Władysława z cesarzem uległy znacznej poprawie po jego drugim małżeństwie z Judytą (wdową, królową Węgier) w 1089 roku.
Polityka wewnętrzna na tle zagranicznej
Władysław porzucił sojusz z Węgrami i wstąpił do obozu antypapieskiego. Wznowił również podległość lenną Śląska wobec Czech. Ponadto Kraków i Cieszyn zostały przekazane Czechom, Ziemia Lubuska została utracona na rzecz Niemiec, a Ziemia Przemyska i Halicz – na rzecz Rusi. Władysław podejmował za to próby odzyskania kontroli nad Pomorzem i dzięki licznym wyprawom był w stanie czasowo (1090–1091) to zrobić.
Chociaż Władysław był formalnie zwierzchnikiem Polski, w rzeczywistości możni, którzy wygnali jego brata, wykorzystali to zwycięstwo do wzmocnienia swojej pozycji. Nic więc dziwnego, że w krótkim czasie książę został zmuszony do oddania rządu hrabiemu palatynowi (polskiemu wojewodzie), urodzonemu szlachcicowi imieniem Sieciech. Administracja królestwa Sieciecha była negatywnie postrzegana przez możnych, którzy nie byli beneficjentami tejże zmiany na szczycie władzy.
Narodziny przyszłego Bolesława III, zwanego później Krzywoustym, całkowicie zmieniły sytuację polityczną w Polsce. Tymczasem Mieszko Bolesławowic, gdy miał siedemnaście lat, był już pierwszym w kolejności do dziedziczenia – a to w końcu jako najstarszy potomek Bolesława Śmiałego. Jednak w 1089 Mieszko zmarł w tajemniczych okolicznościach, prawdopodobnie zatruty na rozkaz Sieciecha i księżnej Judyty. Niemal natychmiast Zbigniew został wysłany do Niemiec i umieszczony w opactwie w Kwedlinburgu. Z myślą o zmuszeniu pierworodnego syna do złożenia ślubów, Władysław zamierzał pozbawić go szansy na sukcesję.
Przejściowa dominacja Sieciecha
W 1090 r. Sieciech, z pomocą wojsk polskich pod jego dowództwem, na krótki czas zdołał przejąć kontrolę nad Pomorzem Gdańskim. Duże miasta zostały obsadzone przez wojska polskie, reszta została spalona, aby udaremnić przyszły opór. Jednak kilka miesięcy później bunt rodzimych elit doprowadził do przywrócenia niezależności regionalnej terytoriów zależnych od Sieciecha.
Tyrańska władza Sieciecha odbiła się negatywnie na Władysławie, powodując masową emigrację polityczną z Polski. W 1093 r. Śląsk zbuntował się. Wkrótce Sieciech schwytał księcia i uwięził go. Rosnące niezadowolenie w kraju wymusiło uwolnienie Zbigniewa w 1097 roku. Zaraz po tym Władysław po nieudanej wyprawie odwetowej przeciwko nowej władzy na Śląsku był zmuszony uznać Zbigniewa za prawowitego spadkobiercę, a oprócz tego mianował swoich synów dowódcami armii utworzonej w celu odzyskania Pomorza Gdańskiego.
Jednocześnie rozpoczęła się wielka migracja Żydów z Europy Zachodniej do Polski około 1096 r., czyli w czasie pierwszej wyprawy krzyżowej. Władysław, tolerancyjny władca, przyciągnął Żydów do swoich domen i pozwolił osiedlać się w całym kraju bez wymaganych ograniczeń.
Podział dzielnicowy kraju
Wkrótce Zbigniew i Bolesław zwany potem Krzywoustym postanowili połączyć siły i zażądali przekazania im rządów przez Władysława. Władysław zgodził się na podzielenie królestwa między braci, z których każdy otrzymał własną prowincję, a on sam utrzymał kontrolę nad Mazowszem – jego stolicą został Płock. Władysław zachował także kontrolę nad najważniejszymi miastami: Wrocławiem, Krakowem i Sandomierzem.
Prowincja Zbigniewa obejmowała Wielkopolskę, w tym Gniezno, Kujawy, Łęczycę i Sieradz. Terytorium Bolesława obejmowało Małopolskę, Śląsk i Ziemię Lubuską.
Ostatni zryw Sieciecha
Jednak Sieciech, zaniepokojony widocznym osłabieniem swojej władzy, zaczął intrygować przeciwko braciom. Władysław postanowił go wesprzeć przeciwko własnym synom. Pokonany, w 1101 r. a po mediacji arcybiskupa gnieźnieńskiego Marcina, książę Władysław został zmuszony do konfiskaty majątku Sieciecha i do wygnania go.
Śmierć
Władysław zmarł 4 czerwca 1102 r., nie rozwiązując kwestii sukcesji, pozostawiając synów walczących o władzę. Jego ciało zostało złożone w katedrze w Płocku.
Ciekawostki o Władysławie I Hermanie
- Jego syn Zbigniew pochodził z nieznanego nam bliżej związku Władysława.
- Po śmierci Władysława, Zbigniew został bestialsko oślepiony przez pretendującego do miana księcia polski Bolesława III Krzywoustego.
- Zasięg i ranga władzy palatyna Sieciecha, nie miała w ówczesnej Polsce precedensu, mimo, że możni od zawsze stanowili siłę, z którą należało się liczyć.
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_Hermanhttps://pl.wikipedia.org/wiki/Mieszko_Boles%C5%82awowic
https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/wladyslaw-herman-1043-1102/
https://pl.wikiquote.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_Herman
